Morgunblaðið - 10.02.2001, Side 60

UMRÆÐAN
60 LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
NÝLEGA upplýsti
meirihlutinn í bæjar-
stjórn Hafnarfjarðar
þau áform sín að
bjóða út kennsluþátt í
nýjum skóla í Áslandi
í Hafnarfirði. Eins og
kunnugt er hefur
þessi meirihluti geng-
ið lengra en áður hef-
ur þekkst í að einka-
væða ýmiss konar
þjónustu. Nægir þar
að nefna stórfelld út-
boð á byggingum og
rekstri skólabygginga
í bænum. Um þau mál
hefur verið mikill
ágreiningur í bæjar-
stjórn. Sá ágreiningur hefur þó
fyrst og fremst snúið að því hvort
hér sé um fjárhagslega hagstæðari
kost að ræða en ef bærinn byggir
og rekur byggingarnar sjálfur fyr-
ir eigin reikning. Jafnframt hefur
verið tekist á um hvernig skuli
bókfæra kostnað sem til fellur
vegna þessara bygginga í bókhaldi
bæjarsjóðs. Minnihlutinn hefur
semsagt verið reiðubúinn að skoða
slíka möguleika – tækist að sýna
fram á fjárhagslega hagkvæmni.
Hér er aftur á móti um annars
konar mál að ræða. Hér er um að
ræða afstöðu til þess hvernig
grundvallar samfélagsþjónustu
sveitarfélagsins er fyrir komið. Til
skamms tíma var grunnskólinn á
forræði ríkisvaldsins. Fyrir fáum
árum færðist forræði hans aftur á
móti yfir til sveitar-
félaganna. Í grunn-
skólalögum segir, að
sveitarfélag skuli
halda skóla fyrir börn
og unglinga frá 6-16
ára aldurs. Þetta má
síðan framselja til
byggðarsamlags, ef
það er hægkvæmara
að sveitarfélög taki sig
saman um rekstur
grunnskóla. Það gildir
vitanlega fyrst og
fremst fyrir lítil sveit-
arfélög. Síðan getur
menntamálaráðuneyt-
ið heimilað einkaaðil-
um að reka skóla,
enda sé öllum skilyrðum hvað varð-
ar nám og námstilhögun fullnægt.
Einkaskóli?
Þegar börn sækja einkaskóla er
það í öllum tilvikum ákvörðun for-
ráðamanna þeirra að sækjast eftir
því. Verði fyrirætlanir meirihlut-
ans í Hafnarfirði að veruleika
verða það bæjaryfirvöld sem
skikka íbúa í ákveðnu skólahverfi
til að sækja skóla sem rekinn er af
einkaaðilum. Það er auðvitað ekki
annað en orðhengilsháttur að kalla
slíkan skóla einhverju öðru nafni
en einkaskóla.
Komið aftan að íbúunum
Hér er verið að koma aftan að
íbúum í Áslandi. Þegar þeir sóttu
um lóð og byggðu sín hús og íbúðir
hvarflaði ekki að þeim að Hafn-
arfjarðarbær ætlaði að skorast
undan þeirri lögboðnu skyldu sinni
að halda skóla í hverfinu. Þetta er
auðvitað álíka gáfulegt og að leggja
þá kvöð á alla íbúana í hverfinu að
það skuli vera gosbrunnur í garð-
inum – eftir að þeir eru fluttir inn.
Ef svo ólíklega vill til að mennta-
málaráðherra gefi leyfi til að þessi
leið verði farin hljótum við að gera
þá kröfu að íbúar í hverfinu fái að
greiða um það atkvæði hvort þeir
fallast á aðferðina.
Undarleg rök
Raunar eru rökin sem bæjar-
stjóri hefur fært fyrir þessu afar
undarleg. Hann hefur látið hafa
eftir sér að einaaðilar séu líklegir
til að fara nýjar og nútímalegri
leiðir í skólahaldi. Ef þörf er á og
vilji til að fara aðrar leiðir í skóla-
haldi, af hverju beita menn sér
ekki fyrir því að þær verði farnar
innan þess ramma sem þeir hafa
fullt forræði yfir? Treysta þeir sér
ekki til að standa fyrir slíku sjálfir?
Bæjarstjóri hefur haldið því fram
að þetta geti orðið ódýrara fyrir
bæjarfélagið. Rekstur skólanna í
Hafnarfirði er til mikillar fyrir-
myndar. Þar er hvorki bruðl né
óráðsía. Hvernig geta einkaaðilar
gert það á ódýrari hátt en skóla-
yfirvöld í dag? Á að borga lægri
laun? Bæjarstjóri hefur reyndar
sagt að einkaaðilar hafi svigrúm til
að greiða hærri laun. Er þá mein-
ingin að bjóða uppá lélegri
kennslu? Nei, hún á að vera á við
það besta sem þekkist. Á að vísa
þeim nemendum sem þurfa á sér-
stökum stuðningi og sérkennslu að
halda annað? Það hlýtur að vera.
Miðað við markmiðin hlýtur ein-
hvers staðar að eiga að vera hægt
að spara, því varla fara þeir sem
bjóða í verkið að borga með sér.
Gegn meginhugsun laganna
Bæjarstjóri segir að ætlunin sé
að sækja um undanþágu til
menntamálaráðuneytisins á grund-
velli 53. greinar grunnskólalag-
anna um tilraunaverkefni. Þar
stendur skýrum stöfum að hægt er
að veita leyfi til að gera ýmiss kon-
ar tilraunir með innra starf og
skipulag skólanna. Það stendur
ekkert um það í grunnskólalögum
að heimilt sé að veita undanþágu
frá þeirri grundvallarskyldu sveit-
arfélags að reka skóla. Það væri
enda lítið varið í lög sem gæfu
heimild til að veita undanþágu frá
þeirri grundvallarhugsun sem lög-
in byggjast á.
Ábyrgð menntamálaráðherra
Það er ljóst að ábyrgð mennta-
málaráðherra í þessu máli er mikil.
Ráðuneytið hefur að vísu áður gef-
ið umsögn um þessar fyrirætlanir.
Þar kom fram, að ef þetta ætti að
ná fram að ganga þyrfti að öllum
líkindum að breyta lögum. Hann og
starfsmenn ráðuneytisins mátu
þetta svo, að grunnskólalögin væru
skýr að því leyti að þar kæmi skýrt
fram hvaða aðilum bæri að standa
fyrir skólahaldi. Ákvæðið um til-
raunir í skólahaldi snúa fyrst og
fremst að innra starfi skólans en
ekki þeirri grundvallarhugsun
hverjum beri að reka skóla.
Það eru takmörk
Vissulega er réttlætanlegt að
skoða möguleika á því að færa ým-
is verkefni frá opinberum aðilum
til einkaaðila. Þar má nefna atriði
eins og snjómokstur, vegagerð og
viðhald, bygging og rekstur hús-
eigna, rekstur vatnsveitu, hafnar-
mannvirkja og margt fleira. Af-
staða til slíkra hugmynda hlýtur þó
að byggjast á því að sýnt sé fram á
aukna hagkvæmni með útboði.
Hins vegar eru takmörk fyrir því
hvaða verkefni við felum öðrum en
opinberum aðilum. Við bjóðum
ekki út heilbrigðisþjónustuna,
slökkvilið og sjúkraflutninga,
félagsþjónustuna og skólastarfið.
Það hefur að vísu verið til staðar
umburðarlyndi í þá átt, að ef ein-
staklingarnir vilja kaupa slíka
þjónustu af einkaaðilum sé þeim
það heimilt. Það megi þó á engan
hátt rýra hina samfélagslegu þjón-
ustu og aldrei megi þvinga fólk til
að sækja þá þjónustu hjá einkaað-
ilum. Það er almenn sátt um það í
samfélaginu að grundvallarsam-
félagsþjónusta skuli vera í höndum
opinberra aðila. Þessar hugmyndir
ganga þvert á þá sátt.
Sumt gerum við
ekki tilraunir með
Guðmundur
Rúnar Árnason
Skólarekstur
Það stendur ekkert um
það í grunnskólalögum,
segir Guðmundur Rún-
ar Árnason, að heimilt
sé að veita undanþágu
frá þeirri grundvall-
arskyldu sveitarfélags
að reka skóla.
Höfundur er varabæjarfulltrúi
Samfylkingarinnar í Hafnarfirði og
fulltrúi hennar í skólanefnd.
FÓLK leggur oft leið
sína í Vatnsmýrina til
þess að hlusta á kvöld-
kyrrðina í Reykjavík,
sem Tómas Guðmunds-
son og Sigurður Þórar-
insson lýsa best. Geng-
ur í Öskjuhlíðarskóg til
að hlusta á þögn mann-
lífsins og raddir náttúr-
unnar. Teygar útsýnið
og fegurð sundanna
bláu. Flugvöllurinn
sjálfur og umfang hans
skapar þá vídd, sem
veldur kvöldkyrrð á
þessum stað.
Myndi þessi staður
batna með því að
byggja eitt stykki Breiðholt á flug-
vellinum?
Hundraðmanna „samtök um
betri byggð“ hafa fengið á sig mynd
einhverrrar voldugrar stærðar með
því að stunda þrætubókarlist í fjöl-
miðlum. Til viðbótar
hafa nú hundrað
manns – margt sama
fólkið – stofnað sér-
stakt hatursfélag
Reykjavíkurflugvall-
ar í Ráðhúsi R-listans
í Reykjavík.
Hugurinn hvarflar
til Flórída, í hverfi
þar sem er stundum
kallað „Litla-Grinda-
vík“. Þessi Grindavík
liggur eiginlega mitt
á milli alþjóðaflug-
vallarins og einka-
flugvallarins, sem eru
10 kílómetra hvor frá
öðrum í Orlando. Sá
minni er í miðbænum en sá stóri í
suðurhlutanum.
Aðflugið að báðum samsíða
brautunum á stóra flugvellinum
liggur þarna beint yfir hverfið. Inn
á þær fljúga farþegavélar af öllum
stærðum á hverjum klukkutíma
myrkranna á milli. Hvað er allt
þetta fólk að vilja akkúrat til Or-
lando? Nágrannabæir eru fjölmarg-
ir og margir flugvellir? Hafa þeirra
„Ingibjörg og Helgi“ í Orlando haft
nokkuð umhverfismatslegt samráð
um þetta áreiti við krókódílinn og
Seminole indjánann, sem eru sögð
hinir einu innfæddu á þessum slóð-
um? Eða er ég þarna að horfa á
samkeppnina í efnahagslífi Banda-
ríkjanna séð frá Orlando? Hvað
þýðir hvert þotuhlass fyrir Orlando,
sem lendir þar en ekki í Miami eða
Fort Lauderdale?
Frelsið
Í blaðinu þeirra þarna í Orlando
er viðtal við mann, sem er að koma
úr Sovétríkjunum gömlu. Hann
grípur í ermi blaðamannsins og
segir: „Hlustaðu á þetta dásamlega
hljóð, þotuhvininn. Þetta er hljóð
frelsisins. Það táknar, að ég og allir
eru frjálsir að koma og fara. Þar
sem ég áður bjó heyrðist þetta
hljóð ekki enda var ég ánauðugur
maður. Einu þotuhljóðin sem ég
heyrði voru frá herþotum drottn-
aranna, sem sáu til þess að ég gat
ekkert farið.“
Um Reykjavíkurflugvöll fer hálf
milljón manna árlega. Hvað er
þetta fólk að vilja til Reykjavíkur?
Sækja teikningu til arkitekts,
kaupa Osram-perur til heimilisins
eða er það bara að flækjast fyrir
betri byggð? Eða er þetta frjálst
fólk í frjálsu efnahagslífi frjáls
lands? Kemur þetta fólk Reykjavík
ekkert við?
Gæti það orðið gagnkvæmt?
Betri byggð?
Sá sem lítur á kortið af höfuð-
borgarsvæðinu í símaskránni getur
séð hversu vel flugvöllurinn er stað-
settur í útjaðri þess. Afkomendur
Ingólfs sáu fyrir nærri öld síðan, að
í Vatnsmýrinni eru betri flugskil-
yrði en nokkursstaðar í næsta ná-
grenni.
Ef það er svona nauðsynlegt fyr-
ir þróun borgarlífs að þétta byggð-
ina, hversvegna byggjum við þá
ekki líka í Hljómskálagarðinum og
Tjörninni, Öskjuhlíðinni með
kirkjugarðinum, Landakotstúni,
KR-, Vals- og Fram-völlunum, í
Laugardal og á Miklatúni? Höfum
við yfirleitt nokkur ráð á þeim
grænu og auðu svæðum, sem sjá
má í símaskránni? Vantar okkur
ekki bara meira svifryk, meiri gný
og meiri umferðarþéttleika á
þröngar götur? Manhattan í mið-
borgina eins og skáldið Hallgrímur
sér fyrir sér.
Hvar munu þær götur liggja,
sem eiga að tengja þessa nýju og
bílalitlu (sic!) betri byggð í Vatns-
mýrinni, við önnur svæði. Það var
krafist sjóflutninga á fyllingarefni
við nýlokna endurnýjun flugvallar-
ins af tillitssemi við íbúa við yf-
irlestaðar umferðargöturnar. Verð-
ur svo við aðdrátt
byggingarefnanna að flugvallar-
svæðinu? Eða verða fyrst lögð jarð-
göng í gegnum hálsa og holt til þess
að trukkarnir fari ekki að streyma
eftir Miklubraut, Bústaðavegi,
Skúlagötu og Lækjargötu að Vatns-
mýrarklumbu?
Betri byggð en hvaða byggð
verður þessi betri byggð? Er
Reykjavík ljót í augum flugvallar-
andstæðinga?
Hvert er valið?
Er víst að Reykvíkingar 2001 vilji
kveðja þetta innanlandsflugsfólk
með flugvellinum gamla árið 2016?
Er þeim sama um 10 milljónir
gestakoma á Reykjavíkuflugvöll og
þúsundir starfa? Er Reykvíkingum
sama um að þetta fari til Keflavík-
urflugvallar frekar en Vatnsmýrar?
Hvaða ríkisstofnanir skyldu aldr-
ei flytjast til Reykjanessborgar
með innanlandsfluginu? Hvað
skyldi gera höfuðborg að höfuð-
borg? Hversvegna Berlín fremur
en Bonn?
Hversvegna er sumt fólk svona á
móti Reykjavíkurflugvelli? Er fólk
hræddara við að verða fyrir flugvél
en fyrir bíl? Eru mannslíf í alþing-
ishúsinu eða á Bessastöðum eitt-
hvað meira virði en mannslíf á
Vatnsleysuströnd eða á Reykjanes-
braut?
Hefur fólk hugleitt að júmbóþota
yfir Íslandi getur verið mínútu á
leiðinni niður? Finnst fólki lítil
kennsluflugvél vera hættulegri?
Eða hafa menn ekki hugleitt al-
mennan umferðarháska hins dag-
lega lífs?
Vantar okkur ekki frekar meiri
nýtingu Reykjavíkurflugvallar en
að loka honum? Af hverju þurfum
við að dandalast til Keflavíkur þeg-
ar við gætum fyrirhafnarlítið flogið
til útlanda frá Reykjavík á mun
skemmri tíma? Hversvegna ekki
meira millilandaflug frá Reykjavík?
Þá lægi kannske ekki svona á að
tvöfalda Reykjanesbrautina.
Íslenzka ríkið mun aldrei byggja
annan flugvöll á leiðinni til Kefla-
víkur. Og R-listinn ekki heldur.
Kosningin 17. marz stendur því um
Reykjanessborg eða Reykjavíkur-
borg.
Kvosin hans Flosa með gömlu
höfninni er núna í útjaðri höfuð-
borgarsvæðisins. Er hún ekki bara
fallegur og rúmur ferðamannamið-
bær með gömlum húsum og gjald-
eyrisöflun? Hæfilega laus við ysinn
og þysinn af þungaflutningum
byggingasvæðanna. Þar er lista- og
menningarhverfi og víst núorðið
heimsfrægur næturlífsstaður. Er
þetta of lítið eða of mikið?
Er kosningin 17. marz ekki frem-
ur tímaskekkja en nýtt lýðræðis-
form ef R-listinn ætlar Reykvíking-
um nú árið 2001 að efla
Reykjanessborg til höfuðborgar-
stöðu árið 2016?
Halldór
Jónsson
Flugvöllur
Íslenzka ríkið mun aldr-
ei byggja annan flugvöll
á leiðinni til Keflavíkur,
segir Halldór Jónsson.
Og R-listinn ekki
heldur. Kosningin 17.
marz stendur því um
Reykjanessborg eða
Reykjavíkurborg.
Höfundur er verkfræðingur.
Reykjanesshöfuðborg?
Flísar
og
parketBorgartúni 33, Reykjavík • Laufásgötu 9, Akureyri