Morgunblaðið - 10.02.2001, Qupperneq 35

NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 2001 35
NEYTENDASAMTÖKIN og fleiri
norræn samtök neytenda og um-
hverfissinna gagnrýna alþjóðafyrir-
tækið Procter & Gamble fyrir að
neita að bjóða íslenskum, dönskum,
norskum og finnskum neytendum
umhverfisvænt þvottaefni, þótt fyr-
irtækið framleiði það fyrir sænskan
markað. Í tilkynningu frá Neytenda-
samtökunum segir að þvottaefnið
Ariel sem er mest selda þvottaefni á
Íslandi, sé selt með norræna um-
hverfismerkinu í Svíþjóð en sams
konar þvottaefni á markaði hér og á
hinum löndunum þremur, innihaldi
m.a. skaðlegt efni, svokallað LAS-
sápuefni (Linear Alkylbenzene
Sulfonate) og myndi því ekki stand-
ast þær kröfur sem gerðar eru vegna
norræna umhverfismerkisins sem er
opinbert umhverfismerki Norður-
landanna og trygging neytenda fyrir
því að að viðkomandi vörur skaði
umhverfið minna en aðrar vörur.
Einnig kemur fram í tilkynningu,
að Neytendasamtökin hafi hvað eftir
annað vakið athygli á þessu og hvatt
Procter & Gamble og íslenska inn-
flytjandann, Íslensk-ameríska versl-
unarfélagið hf., til þess að endur-
skoða afstöðu sína en án árangurs.
Hugi Sævarsson, markaðsstjóri
Íslensk-ameríska, segist ekki kann-
ast við að önnur efni séu í Ariel-
þvottaefninu hér en því sem selt er í
Svíþjóð. Hann segir ennfremur al-
rangt að Neytendasamtökin hafi
ítrekað hvatt Íslensk-ameríska til
þess að endurskoða afstöðu sína.
„Haft var samband við okkur í júlí í
fyrra vegna þessa máls og í kjölfarið
sendi Procter & Gamble, Neytenda-
samtökunum bréf. Málið snýst
sennilega um að borga þurfi ákveðin
leyfis- eða umhverfisgjöld sem Por-
ter & Gamble vill reyna að komast
hjá. Ariel-þvottaefnið myndi líklega
hækka um 3% hér, ef notast yrði við
norræna umhverfismerkið.“
Að mati Jóhannesar Gunnarsson-
ar snýst málið hins vegar ekki um
peninga, ekki sé um háar fjárhæðir
að ræða, þar sem umrædd leyfis-
gjald miði aðeins við 0,4% af veltu,
lágmarksupphæð er 5.000 krónur en
hámarkið 200.000. „P&G er einfald-
lega stórt, alþjóðlegt fyrirtæki sem
vill stjórna ferðinni sjálft en ekki láta
aðra segja sér fyrir verkum.“
Sápuefnið bannað í Svíþjóð
Níels B. Jónsson efnafræðingur á
eiturefnasviði Hollustuverndar rík-
isins segir að LAS-súlfonsápuefnið
sé bannað í þeim vörum sem bera
stimpil norræna umhverfismerkisins
þar með talið í Svíþjóð, sú ákvörðun
hafi verið tekin af stjórnendum um-
hverfismerkisins árið 1995. Holl-
ustuvernd ríksins hafi hins vegar
ekki amast við notkun þess hér, efnið
sé eitt mest notaða þvottavirka efni í
heimi. Danmörk sé eina landið þar
sem efnið sé á válista. „Áhöld eru um
hvort efnið sé umhverfinu skaðlegt,
það er framleitt úr olíuefnum, og
brotnar hægt niður í umhverfinu,
mjög seint við loftfirrðar aðstæður. Í
Svíþjóð er notað annað þvottavirkt
efni sem unnið er úr náttúrulegum
olíum og brotnar því mun fyrr niður,
en það er mun kostnaðarsamara.“
Norræna umhverfismerkið
vel þekkt í Svíþjóð
Í tilkynningu Neytendasamtak-
anna segir ennfremur að umhverf-
ismerkt vara frá þessu fyrirtæki hafi
komið á íslenska markaðinn en þá
hafi verið límt yfir umhverfismerkið
og mikilvægum upplýsingum þannig
verið haldið frá neytendum. Nor-
ræna umhverfismerkið sé vel þekkt
og eftirsótt meðal sænskra neytenda
og það hafi sýnt sig að þeir velja
fremur vörur sem skarta því, enda
hafi viðkomandi vara uppfyllt
strangar kröfur sem gerðar eru með
tilliti til áhrifa á umhverfið. Hér á
landi má fá ýmsar vörur með nor-
ræna umhverfismerkinu þ.á m.
þvottaefni.
Norræn neytenda- og umhverfissam-
tök gagnrýna framleiðendur Ariel
Þvottaefnið án
umhverfismerk-
is hér á landi
KARÍUS og Baktus verða að lík-
indum óhressir með fréttina sem
hér fer á eftir en börn og foreldrar
ættu að gleðjast. Hægt er að koma
í veg fyrir tannskemmdir hjá börn-
um, að miklu leyti ef mæður sem
mikið hafa af tannátubakteríum í
munni, nota xylitol reglulega. Xyli-
tol er sykuralkóhól, náttúrlegt kol-
vetni sem lengi hefur verið notað í
tyggigúmmí, hálstöflur, tannkrem
og fleira. Efnið er einnig að finna í
litlu magni í náttúrunni til dæmis í
rifsberjum, jarðarberjum, gulum
plómum og sveppum.
Börn fæðast ekki
með tannátubakteríur
Í niðurstöður finnskrar rann-
sóknar sem kynntar voru í mars-
og nóvemberheftum Journal of
Dental Research í fyrra kom fram
að smit tannátubakteríunnar, mut-
ans streptococci, minnkar til muna
hjá börnum ef mæður notuðu xyli-
tol að staðaldri.
Í rannsókninni var mæðrum
barna á aldrinum þriggja mánaða
til tveggja ára skipt í þrjá hópa.
Allar voru konurnar með hátt hlut-
fall tannátubakteríunnar mutans
streptocicci í munnvatni, en hún
veldur hvað mest tannskemmdum í
fólki. Bakteríur þessar berast í
munn barna með munnvatni til
dæmis þegar verið er að sleikja
snuð þeirra og skeiðar. Börn fæð-
ast ekki með tannátubakteríur,
heldur þurfa þær að berast til
þeirra.
Í rannsókninni var einum hópn-
um gefið flúor, öðrum klórhexidín
og sá þriðji fékk xylitol. Á daginnn
kom að börn mæðra sem fengu
xylitol, 3–4 sinnum á dag, voru með
um 70% færri tannskemmdir að
þremur árum liðnum en börnin í
hinum hópunum.
Niðurstaðan kemur Ingu B.
Árnadóttur, tannlækni og lektor
við tannlæknadeild Háskólans,
ekki á óvart. „Xylitol er ekki nýtt
af nálinni, gerð var stór rannsókn í
Finnlandi fyrir um 30 árum, svo-
kölluð Turkurannsókn, þar sem
skipt var út öllum sykri og sett
xylitol í staðinn. Það hafði greini-
leg áhrif á tannheilsu fólks og
tannskemmdatíðni minnkaði um
85%.“
Tannátubakteríurnar sem hér
um ræðir eru mismunandi virkar í
munnvatni fólks, þær nota sykur til
þess að gerjast og límast við tenn-
ur þannig að erfitt getur reynst að
þrífa munninn og losna við þær. Í
mörgum reynast tannátubakter-
íurnar því mjög lífseigar. Xylitol
tyggigúmmí telur Inga vera einkar
árangursríkt til varnar tann-
skemmdum því auk þess að inni-
halda efnið, örvar tyggjó munn-
vatnsframleiðslu.
Xylitol-sælgæti
sem millimálanart
Xylitol er í sama flokki og sorbi-
tol sem einnig er þekkt efni í tyggi-
gúmmíi, tannkremum og fleiru en
tannátubakteríunni tókst að gerja
sorbitolið og því hefur það ekki
reynst eins árangursríkt og xylitol.
Tannskemmdir eru fjölþátta
bakteríusjúkdómur þar sem tann-
hirða, mataræði og flúor skipta
sköpum. „Rannsóknir hér á landi
hafa sýnt, að um helmingur barna,
sem ólust upp við einn nammidag í
viku, hafði engar tannskemmdir en
einungis 13% þeirra barna sem
fengu sælgæti oftar í viku reyndust
án tannskemmda. Gott er því að
nota xylitol tyggjó og töflur sem
millimálanart. Ef ekki er unnt að
halda börnum við einn nammidag í
viku, ætti að gefa þeim fremur sæl-
gæti með xylitol en sykri.“
Inga segir enn fremur að fyrir
um það bil tíu árum hafi íslensk
forskólabörn verið flokkuð í mis-
munandi áhættuhópa fyrir tann-
skemmdum samkvæmt aðferð Pet-
ers Holbrooks, prófessors við
tannlæknadeild Háskólans, en
vegna sparnaðar í heilbrigðiskerf-
inu var þessari flokkunarforvörn
hætt.
Of mikil neysla veldur
meltingartruflunum
Xylitol frásogast hægt í þörmum
og breytist í frúktósa (ávaxtasyk-
ur) í lifrinni. Það hefur því minni
áhrif á blóðsykurmagnið en venju-
legur sykur en gefur jafn mikla
orku, samkvæmt upplýsingum frá
Manneldisráði. Ekki er mælt með
mikilli neyslu á xylitoli þar sem
það getur valdið meltingartruflun-
um sé þess neytt í miklu magni.
Morgunblaðið/Jim Smart
Hægt er að koma í veg fyrir tannskemmdir hjá börnum að mestu ef
mæður sem mikið hafa af tannátubakteríum nota xylitol reglulega.
Minni lík-
ur á tann-
skemmd-
um við
notkun
Xylitols
Xylitol er t.d. í tyggigúmmíi, hálstöflum og tannkremi
KOMIN er á mark-
að ný tegund af lág-
sparnaðar halogen-
peru frá OSRAM.
Nýja peran kallast
OSRAM IRC.
Í fréttatilkynn-
ingu frá innflytj-
andanum Jóhanni Ólafssyni & Co.
segir að peran gefi meira ljósmagn
en aðrar perur og að engin litabreyt-
ing verði á perunni út líftímann. Lýs-
ing frá perunni helst því hvít allan
líftímann sem er 4.000 klukkutímar.
Frekari upplýsingar veitir sölu-
deild Jóhanns Ólafssonar & Co.
Nýtt
Ljósapera
MYLLAN hefur
sett á markað
Brallarapylsu- og
hamborgara-
brauð. Í fréttatil-
kynningu segir að
brauðin séu syk-
urskert og að
hamborgara- og
pylsubréf með brallaramyndum fylgi
brauðunum sem og sérstakur þátt-
tökuseðill fyrir brallaraleik. Þátttak-
endur í leiknum safna strikamerkj-
um af vörunum og geta fengið
veggspjald og bók um brauðbörnin
senda heim.
Pylsu- og ham-
borgarabrauð