Morgunblaðið - 10.02.2001, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 2001 43
a að engir
g hef ekki
skilningur
arinnar til
f tekst að
mum sem
r nefndi
i að sínu
ti einnig á
rdæmi að
laga um
, iðnaðar-
gði ríkis-
m atvinnu-
ast upp á
amkvæmt
gildi væri
ndsbyggð-
a háleitt
því miður
Valgerður
nan sinna
a á fjar-
um þeirra
byggðinni
Netinu.
ta skoðað
hvort þar
væri hægt
Valgerður
u á borðið
semi fyrir
staða væri
yndi eitt-
n þar þarf
ri,“ sagði
ki
n
þingmað-
ði að fram
flokkarnir
hafa harla lítil svör og velti fyrir sér
hvort um væri að ræða valdaleysi,
viljaleysi eða þá að menn skorti
kjark. Hún sagði að ráðuneytum
hefði verið skylt að taka saman
skýrslu um möguleika á fjarvinnslu-
verkefnum, en nú á lokaspretti
byggðaáætlunar hefðu aðeins ráðu-
neyti Valgerðar skilað slíkri skýrslu.
Hún benti einnig á að fólksfækkun
og kvótaeign færu ekki alltaf saman
og nefndi í því sambandi Ólafsfjörð
þar sem væri skráður nægur kvóti
en landvinnsla væri engin, en þessu
væri öfugt farið á Dalvík þar sem
væri mikil landvinnsla en
lítill kvóti. Svanfríður
gagnrýndi Byggðastofn-
un harkalega og sagði
hana ekki hafa brugðist
við í samræmi við alvöru
málsins. „Menn treysta ekki
Byggðastofnun, menn hafa á tilfinn-
ingunni að faglegt mat liggi ekki til
grundvallar þegar erindi eru tekin
fyrir, það skipti meira máli hvaðan
stjórnarformaðurinn sé,“ sagði hún
og nefndi að sum mál sem bærust
stofnuninni færu ekki einu sinni fyr-
ir stjórn.
Steingrímur vill
auka byggðakvótann
Steingrímur J. Sigfússon, þing-
maður Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs, lagði til að skip-
aður yrði verkefnahópur úr þing-
mannaliðinu til þess að fá botn í ým-
is mál sem verið hafa að velkjast um
í kerfinu varðandi atvinnumál eyj-
arskeggja. Steingrímur var ósam-
mála Halldóri um byggðakvótann
og sagði hann hafa skilað árangri.
Hann sagði byggðarlögum nauðsyn-
legt að hafa yfir kvóta að ráða, það
væri gulrót sem laðaði að og nefndi
hann til að mynda Grenivík sem
dæmi. Þar væri fyrir hendi kvóti
sem væri öflugu útgerðarfélagi gul-
rót til að halda þar úti landvinnslu.
„Ég fullyrði að ekki er rétt að slá
byggðakvótann af. Gallinn er sá að
hann er of lítill og mismunun er
verst, það hafa ekki allir fengið sam-
bærilega meðhöndlun varðandi
þennan kvóta. Hrísey ætti sannar-
lega skilið að fá byggðakvóta. Þetta
er bláköld mismunun.“ Taldi Stein-
grímur að auka ætti við byggðakvót-
ann og nefndi að t.d. mætti taka frá
1% á hverju ári í slíkan pott. Væri
slíku til að dreifa væri staðan gagn-
vart byggðarlögum í vanda önnur en
nú er.
Steingrímur varpaði fram þeirri
spurningu hvort byggðarlag eins og
Hrísey ætti framtíð fyrir sér og
svaraði því sjálfur játandi. Hann
sagði að væri undirstaðan traust,
þ.e. sjávarútvegurinn, sæi hann fyr-
ir sér lífvænlegt 200–300 manna
samfélag. Nærtækast og eðlilegast
væri að snúa sér að því að styrkja
þennan grunn og fjarvinnsla og
ferðaþjónusta væri svo ágæt viðbót
með.
Töfrabrögð eins og að auka
kvótann duga skammt
Tómas Ingi Olrich, alþingismaður
Sjálfstæðisflokks, sagði mikilvægt
að átta sig á stöðunni og læra af
reynslunni. Nefndi hann að menn
hefðu eðlilega bundið vonir við
byggðakvótann enda hefði hann ver-
ið settur á vegna vanda sem byggð-
arlög á borð við Hrísey standa
frammi fyrir. Annmarkar hefðu hins
vegar verið á þessum kvóta, honum
hefði snarlega á einu bretti verið út-
hlutað til 5 ára og þannig búið að
binda hann. Menn hefðu horft
framhjá því við úthlutun hans að
sams konar staða gæti komið upp
annars staðar á landinu. Sjálfur
hefði hann talið þetta athæfi ólög-
legt. Hann sagði töfrabrögð á borð
við þau að auka bara kvótann duga
skammt. Þá væri bara verið að færa
úr einum vasa í annan.
Sjávarútvegsmálin voru flestum
þeim Hríseyingum sem til máls tóku
hugleiknust og þótti mörgum ein-
kennilegt að ekki væri hægt að fá
byggðakvóta og eins ræddu menn
lítil viðbrögð Byggðastofnunar við
vanda íbúanna.
Séra Hulda Hrönn Helgadóttir,
sóknarprestur í Hrísey, sagði íbúa
ekki vera búna að missa trúna á
staðinn, þeir vildu búa þar áfram en
þá yrði atvinna að vera fyrir hendi.
Hríseyingar stæðu á tímamótum,
hlutirnir hefðu verið að breytast í
eynni eftir brotthvarf Snæfells. „Við
vitum ekki enn hvort við eigum okk-
ur framtíð hér, í augnablikinu sjáum
við ekkert sem bendir til að til betri
vegar horfi og við spyrjum auðvitað,
hvað er til ráða?“
Byggðarlögum og atvinnu-
greinum stöðugt mismunað
Benedikt Guðmundsson, for-
stöðumaður þróunarsviðs At-
vinnuþróunarfélags Eyfirðinga,
vann skýrslu um hugs-
anleg áhrif þess að
Snæfell hætti starfsemi
í Hrísey haustið 1999 og
sagði flest nú komið
fram af því sem í skýrsl-
unni stóð, fólksflótta, atvinnuleysi
og minnkandi tekjur sveitarfélags-
ins. Nefndi Benedikt að hann hefði í
tólf ár fylgst náið með starfsemi
Byggðastofnunar og fullyrti að hún
mismunaði byggðarlögum og at-
vinnugreinum stöðugt. Vegna fyrir-
hugaðra flutninga á Sauðárkrók
hefði stofnunin verið lömuð í ár, en
Benedikt sagði að nú væri tækifæri
til að byggja upp nýja stofnun þar
frá grunni. Eðlilegt væri á þessum
tímamótum að stokka stofnunina
upp.
Almar Björnsson nefndi að varla
myndi miklu breyta þótt Hríseying-
ar fengju smávegis byggðakvóta, en
Halldór Blöndal sagði málið ekki svo
einfalt. Ef ætti að útdeila kvóta til
eyjarinnar yrði að taka hann af ein-
hverjum öðrum. Enginn vildi láta
taka af sér kvóta og stjórnmála-
menn hefðu ekki vald til að færa til
kvóta bótalaust.
arfsemi Snæfells var flutt upp á land
a geng-
ma á fót
rfsemi
urlandskjördæmis eystra í Hrísey.
Morgunblaðið/Kristján
nd í félagsheimilinu Sæborg
ðu atvinnumála með þing-
hafa leitað leiða til þess að
þar rekstri en íbúum fækk-
inum kom fram hörð gagn-
að hún væri stöðugt að mis-
tvinnugreinum.
Ekki hlutafé
frá Byggða-
stofnun
HJARTAVERND hefurgengið til samstarfs viðÖldrunarstofnun banda-rísku heilbrigðisstofn-
unarinnar (National Institute on
Aging, NIA) um nýja rannsókn á
heilbrigði öldrunar, sem mun
standa yfir í sjö ár.
Bandaríska öldrunarstofnunin
veitir um 20 milljón dollara styrk til
rannsóknarinnar, sem jafngildir um
1.700 milljónum íslenskra króna.
Styrknum frá bandarísku stofnun-
inni verður m.a. varið til kaupa á
flóknum tækjabúnaði.
Forsvarsmenn Hjartaverndar
sögðu á fréttamannafundi í gær, þar
sem rannsóknin var kynnt, að þetta
rannsóknarsamstarf myndi gjör-
breyta aðstöðu Hjartaverndar til
rannsókna af þessu tagi. Umfangið
myndi aukast verulega og áætlað
væri að um 40 ný störf myndu skap-
ast, þar af mörg fyrir vel menntaða
vísindamenn og lækna, sem hugs-
anlega gætu ekki að öðrum kosti
snúið aftur til Íslands.
„Þetta er önnur byltingin í sögu
Hjartaverndar. Fyrsta byltingin
var auðvitað þegar Hjartavernd var
stofnuð, sem var stórátak,“ sagði
Vilmundur Guðnason, forstöðu-
læknir Rannsóknarstöðvar Hjarta-
verndar og forsvarsmaður öldrun-
arrannsóknarinnar.
Tíu þúsund þátttakendur
í rannsókninni
Rannsóknin snýst um að skoða
aftur einstaklinga sem hafa tekið
þátt í Reykjavíkurrannsókn Hjarta-
verndar síðustu 30 ár eða allt frá
1967. Er því um að ræða framhald
fyrri hóprannsóknar Hjartaverndar
en með mun stærra og ítarlegra
sniði. Alls er ætlunin að skoða 10
þúsund einstaklinga og er búist við
að þeir fyrstu verði kallaðir til skoð-
unar um mitt næsta ár.
Aðspurður sagði Vilmundur að
gera mætti ráð fyrir að rannsóknin
muni vekja athygli um allan heim.
„Við höfum staðið í samningum við
Bandarísku öldrunarstofnunina í
tvö ár og það er því óhjákvæmilegt
að fólk viti um þetta. Við höfum haft
samband og samráð við fjöldann all-
an af fremstu vísindamönnum í
heimi á þessu sviði, sem munu koma
að rannsókninni með okkur. Rann-
sókninni verður þó stýrt á Íslandi
og af Íslendingum,“ sagði hann.
Rannsóknin hefur hlotið nafnið
Öldrunarrannsókn Hjartaverndar.
Vilmundur sagði að í rannsókn-
inni yrði glímt við hið stóra heilsu-
farsvandamál sem öldrun er. Er
henni ætlað að vefa saman þætti í
lífshlaupi einstaklinganna við þróun
og myndun sjúkdóma og hvernig
einstaklingunum farnast líkamlega
á efri árum. Þannig er vonast til að
skilningur dýpki á tilurð og þróun
sjúkdóma sem herja á aldrað fólk og
efla þannig fyrirbyggj-
andi læknisfræði.
Rannsóknin verður
gerð í samstarfi ís-
lenskra og bandarískra
vísindamanna en henni
verður stýrt héðan af íslenskum vís-
indamönnum hjá Hjartavernd.
Gera Íslendingum kleift að
auka lífsgæði á efri árum
Hjartavernd hefur þegar fram-
kvæmt einn áfanga í öldrunarrann-
sókn, árin 1991 til 1996. Samkvæmt
upplýsingum forsvarsmanna
Hjartaverndar benda niðurstöður
þeirra rannsókna eindregið til þess
að læra megi mjög mikið af Reykja-
víkurrannsókn Hjartaverndar varð-
andi þá þætti sem stuðla að sjúk-
dómum og heilbrigði í öldrun.
Í rannsókninni, sem fyrirhuguð
er, verður beitt mun ítarlegri rann-
sóknum en í fyrri hóprannsóknum
og segja forsvarsmenn Hjarta-
verndar að með því gefist einstakt
tækifæri til að afla enn frekari upp-
lýsinga, sem myndu væntanlega
gera Íslendingum kleift að auka lífs-
gæði á efri árum og þar með að
minnka álag á heilbrigðiskerfið.
„Þetta er í raun og veru framhald
þeirra rannsókna sem hafa verið
stundaðar hjá Hjartavernd og
markmiðið með þessu er
að átta sig betur á því
hvað það er sem ákvarð-
ar heilbrigði öldrunar,
hvað ákvarðar hversu
vel einstaklingum farn-
ast og hvað það er sem ákvarðar
lífsgæði. Við vonumst til að út úr
þessari rannsókn komi þekking sem
við getum beitt til þess að bæta lífs-
gæði einstaklinga, sem kannski lifa
ekki endalaust, en að menn eigi þó
gott ævikvöld. Það er augljóst
hverjum manni að þeim mun meiri
sem lífsgæðin eru þeim mun minna
er álagið á heilbrigðiskerfið,“ sagði
Vilmundur.
„Það sem við höfum upp á að
bjóða höfðar til þeirra“
Fram kom í máli hans að nokkur
atriði skýrðu áhuga Bandarísku
heilbrigðisstofnunarinnar á sam-
starfi við Hjartavernd. „Rannsókn
Hjartaverndar hefur staðið í 30 ár
og liggja fyrir mjög merkar niður-
stöður úr þeim rannsóknum. Það er
alveg ljóst að Bandaríska öldrunar-
stofnunin hafði verið að leita fyrir
sér um samstarf við einhverja aðila
til að rannsaka öldrun. Það sem við
höfum upp á að bjóða höfðar til
þeirra. Það er kannski ekki síst
stærðin. Hér eigum við möguleika á
að rannsaka 10 þúsund manns með
aðferðum sem ekki hef-
ur verið beitt í svona
stóru umfangi áður. Það
er því mjög líklegt að við
getum svarað spurning-
um sem ekki er hægt að
svara auðveldlega annarsstaðar,“
sagði hann.
Guðmundur Þorgeirsson læknir
bætti við að sérstaða rannsókna
Hjartaverndar fælist einnig í því að
hluti kvenna í rannsókninni væri
mjög stór. „Það er óvenjulegt miðað
við aðrar slíkar rannsóknir víða um
heim, þar sem konur hafa síður ver-
ið þátttakendur í rannsóknum sem
hafa aðallega beinst að hjarta- og
æðasjúkdómum,“ sagði hann.
Fram kom í máli Pálma V. Jóns-
sonar öldrunarlæknis að megin-
þungi rannsóknarinnar beindist að
því að skoða sjúkdóma á borð við
heilabilun, en einnig æðakölkun,
hjartasjúkdóma og beinþynningu.
„Í öllum þessum atriðum tengist
Hjartavernd starfandi sérfræðing-
um og vísindamönnum á þessum
sviðum á sjúkrahúsum og í heil-
brigðisþjónustunni,“ sagði hann.
Flytja í nýtt húsnæði við
Holtasmára í lok ársins
Vegna rannsóknarinnar mun um-
fang starfsemi Hjartaverndar
aukast verulega.
„Samhliða þessu
munum við fara í nýtt
húsnæði en þessi rann-
sókn er að mörgu leyti
svipuð og aðrar rann-
sóknir sem við höfum gert nema
hvað hún verður mun ítarlegri. Við
verðum með mikið af hátæknitækj-
um, sem Bandaríska öldrunarstofn-
unin greiðir fyrir,“ sagði Vilmund-
ur.
Hjartavernd mun síðar á árinu
flytja starfsemi sína í sérhannað
húsnæði við Holtasmára 1 í Kópa-
vogi þar sem komið verður upp sér-
hannaðri aðstöðu.
„Við erum með tækjabúnað sem
þetta hús hérna ber hreinlega ekki.
Við höfum leitað lengi að húsnæði
og höfum nú komist niður á að fara
inn í Holtasmára 1, þar verður sér-
hönnuð rannsóknaraðstaða fyrir
þessar rannsóknir. Stærð þess er á
bilinu 2000–2.500 fermetrar. Við
reiknum með að flytja þar inn í lok
þessa árs og að allt verði tilbúið svo
að hægt verði að kalla inn fyrstu
einstaklinga um mitt næsta ár,“
sagði Vilmundur.
Hjartavernd hefur viðamikið rannsóknarverkefni
í samstarfi við Bandaríkjamenn
Sjö ára rannsókn á
öldrunarsjúkdómum
Morgunblaðið/Jim Smart
Vilmundur Guðnason, forstöðulæknir Rannsóknarstöðvar Hjarta-
verndar og forsvarsmaður öldrunarrannsóknar Hjartaverndar, og
Gunnar Sigurðsson, formaður stjórnar Hjartaverndar, kynntu sam-
starfið við Öldrunarstofnun bandarísku heilbrigðisstofnunarinnar.
Öldrunarstofnun
bandarísku heilbrigð-
isstofnunarinnar,
National Institute on
Aging, hefur veitt
Hjartavernd styrk sem
nemur 20 milljónum
bandaríkjadala, eða um
1,7 milljörðum króna,
vegna sjö ára rann-
sóknarsamstarfs. Ætl-
unin er að um 10 þús-
und einstaklingar taki
þátt í rannsókninni,
sem talið er að muni
vekja heimsathygli.
Rannsóknin
bylting í sögu
Hjartaverndar
Samstarf við
erlenda vís-
indamenn