Morgunblaðið - 03.03.2001, Blaðsíða 30

Morgunblaðið/Ásdís Ásgeirsdóttir
Jurtate svo sem kamillu- eða piparmyntute, fer mun betur í Snorra
Sturluson tedrykkjumann en kaffi sem hann drekkur afar sjaldan.
NEYTENDUR
30 LAUGARDAGUR 3. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
TEMENNING Íslendingahefur aukist jafnt og þétten sú var tíðin að ekkert
annað en pokate þekktist hérlendis.
Melroses var langþekktast og
menn héldu jafnvel að teheimurinn
einskorðaðist við þá tegund. Þeir
sem fóru til London áttuðu sig þó
fljótlega á að Melroses er ekki
drukkið þar, þrátt fyrir ríka tehefð,
reyndar segir sagan að Melroses
þekkist vart þar um slóðir og
hvergi í heiminum nema á Íslandi
og í borg einni á Skotlandi þar sem
það er framleitt.
Á sama tíma var sú skoðun einn-
ig ríkjandi hér að te væri aðeins
fyrir gamalmenni og þá sem ekki
gátu drukkið kaffi af heilsufars-
ástæðum, samkvæmt læknisráði.
Nú eru breyttir tímar og þeir
sem til þekkja segja áhuga lands-
manna vera meiri en nokkru sinni
fyrr, þótt te komist ekki í hálfkvisti
við kaffi. Ungt fólk drekkur te í
meira mæli auk þess sem úrvalið er
orðið mun meira. Enn erum við þó
talin standa nágrannaþjóðum okkar
að baki hvað tedrykkju varðar. Í
stórborgum og víðar spretta upp
tebarir sem nýjasta nýtt í veitinga-
húsageiranum enda telja margir te
vera sannkallaðan hollustudrykk
sem jafnvel getur læknað kvilla.
Kannski er því ekki seinna
vænna að Íslendingar taki við sér
en talið er að te sé vinsælasti
drykkur í heimi að vatni
undanskildu. Til eru
ótal afbrigði
og bragðtegundir sem gróflega er
skipt í þrjá flokka; svart te, sem er
gerjað te, oloong te sem er
hálfgerjað og grænt te
sem er ógerjað. Lengi
hefur tíðkast að bragð-
bæta te með ávaxta-
eða jurtaolíum. Earl
Grey til dæmis sem
flestir kannast við er
bragðbætt te með ol-
íu sem unnin er úr
hýði bergamot ávaxtarins, og er til
ýmist svart eða grænt. Til eru fjöl-
mörg afbrigði af bragðbættu tei
svo sem jarðarberjabragð, mangó-
bragð, piparmyntubragð og vanillu-
bragð.
Þess utan er til margs konar
ávaxta- eða jurtate meðal annars
unnið úr íslenskum jurtum sem
með réttu bæri að nefna seyði þar
sem þau eru ekki þurrkuð og gerj-
uð af hinum sígræna terunna, cam-
ellia sinensis. Terunninn þessi vex
víða um heim en helstu ræktunar-
lönd eru Indland, Kína og Sri
Lanka og en einnig má nefna til
dæmis lönd í Suður-Ameríku, og
Afríku svo sem Kenýa og terækt í
Nepal hefur einnig getið sér gott
orð.
Áttu eitthvað sem
líkist Melroses?
„Fólk sættir sig ekki lengur við
vinnustaðakaffi í lítratali. Te af
ýmsum gerðum og vandaðra kaffi
eiga meira upp á pallborðið,“ segir
Sigmundur Dýrfjörð, eigandi Tes
og kaffis sem selur hvað mest úrval
af tei í lausu, samtals um 100 teg-
undir. Þar á meðal jurtate eða
seyði, m.a. íslenskt, en einnig svart
te, oloong og grænt og sumt af því
er lífrænt ræktað. Sigmundur segir
að yfirleitt sé pokate eða grisjute
lakara að gæðum en te í lausu, þar
sem í grisjurnar eru notuð af-
gangslauf.
„Þrátt fyrir að koffín sé í tei, fer
það mun mildari höndum um lík-
amann og maður verður yfirleitt
léttari á allan hátt en af kaffi sem
inniheldur mun meira koffín. Te-
bolli á morgnana ýtir manni hægt
og rólega af stað í dagsins önn en
kaffi sparkar manni af stað.“
Það sem vekur einna mesta at-
hygli í teheiminum um þessar
mundir segir Sigmundur vera
rauðrunnate sem vex villt í Suður-
Afríku. Við seldum það áður en við-
skiptabann var sett á landið en
þegar því var aflétt hófum við aftur
innflutning. Þetta er merkilegt te –
með alls kyns bragðtegundum –
sem talið er hafa góð áhrif á lík-
amsstarfsemina og er koffínlaust.
Græna teið er þó vinsælast, lengi
höfum við selt ýmsar tegundir af
því frá Kína og Japan en salan hef-
Úrval tegundanna
Te er til í nánast óteljandi myndum en svart
te, oloong-te og grænt te eru meginflokk-
arnir. Fremur lítið hefur þó runnið af
drykknum um kverkar landsmanna, fyrr en
nú. Hrönn Marinósdóttir drakk í sig fróð-
leik um þennan kínverskættaða vökva sem
nýtur vinsælda víðast hvar í heiminum.
Morgunblaðið/Jim Smart
Sigmundur og Berglind voru á sínum tíma álitin hálfgerðir furðufuglar
að ætla sér að opna tebúð en þau gerðu það samt, án þess að hika.TE er þurrkuð og gerjuð lauf
sígræna runnans camellia sin-
ensis eða afbrigðis hans sem
kallast camellia assamica.
Terunninn getur náð 10 til 30
metra hæð, en er klipptur nið-
ur og sniðinn til að auðvelda
tínslu og fjölga blaðknúppum,
en það eru knúpparnir sem
gefa besta teið. Hefðin segir
til um að tvö blöð og knúppur
sé notað í besta teið, en úr
neðri blöðunum er unnið gróf-
ara te, og það þá oft malað og
notað í pokate.
Yfirleitt er laufið látið
þorna í sólinni í 16 til 20 tíma,
þá marið í þar til gerðum vél-
um og látið gerjast í tvo til
þrjá tíma. Ef búa á til grænt
te er gufa látin leika um laufið
áður en það er marið og það
þá ekki látið gerjast. Einnig
er til svonefnt oolong-te sem
er hálfgerjað.
Síðan er teið þurrkað og
flokkað.
Í tebúðum má sjá allskyns
merkingar eins og TGFOP,
BOP. Þær snerta blaðstærð
og gerð auk þessa sem að á
betri teum er iðulega getið
um uppskerutíma. Dæmi er
Darjeeling Risheehat TGFOP
First Flush, sem þýðir þá te
sem ræktað er á Risheehat-
búgarðinum í Darjeeling,
fyrsta uppskera (first flush),
en skammstöfunin stendur
fyrir Tippy Golden Flowery
Orange Pekoe. Tippy þýðir að
um sé að ræða te með miklu af
blaðknúppum, sem eru besti
hluti plöntunnar, Golden að
stór hluti laufsins er nýsprott-
in blöð sem lítið er í af blað-
safa og dökknar því lítið við
gerjun, Flowery vísar til hins
milda bragðs, og Orange
Pekoe vísar til blaðstærðar,
þ.e. fyrsti blaðknúppurinn
sem opnar sig algjörlega, en
Orange vísar í þessu tilfelli
ekki til appelsínu, heldur til
konungsættar Hollands, Or-
aníuættarinnar, og þýðir því
konunglegt. Bókstöfunum í
skammstöfuninni fækkar svo
eftir því sem neðar dregur í
virðingarstiganum.
Stærsti hluti teframleiðsl-
unnar flokkast undir saxað
eða broken te. Það er te sem
kemst ekki í efstu gæða-
flokka, en getur verið fyr-
irtak fyrir því, því mikið af
gæðatei fellur undir Broken-
te og margir framleiðendur
miða alla framleiðslu sína við
Broken-te. Saxað te er flokk-
að á svipaðan hátt og það sem
nefnt er hér að ofan, en þó
alltaf með B-i í skammstöf-
uninni, t.a.m. BOP, sem út-
leggst Broken Orange Pekoe,
TGFBOP, eða bara BT (Brok-
en Tea).
Hvað
er te?
PAUL Newton, eigandi verslunar-
innar Pipar og salt, er eins og flestir
Bretar meiri te- en kaffimaður.
Hann lagar te á morgnana og í eft-
irmiðdaginn og fær sér jafnvel
gúrkusamloku eða skonsu með. Paul
og eiginkona hans Sigríður Þorvarð-
ardóttir eru tekatlasafnarar, hafa
sankað að sér tebollum og -kötlum
frá Bretlandi í mörg ár og eiga því
dágott safn. „Tekatlar voru mikið
skreyttir í gamla daga en þeir fyrstu
komu til sögunnar á sautjándu öld,“
segir Paul og sýnir stell sem málar
er í anda Charles Dickens-tímans.
Köld mjólk var sett í heitt teið fyrst í
stað til að varna því að stellin, sem
oft voru úr postulíni, myndu springa.
Einnig prýðir heimili hjónanna
eldgamall tekassi en áður var te jafn-
an geymt í slíkum kössum. Það var
dýrt eins og krydd, var í raun jafn-
virði peninga. Í sveitum Bretlands er
enn mikil hefð fyrir tedrykkju, að
sögn Paul og fólk sækir tehús en eitt-
hvað minna er um þau í borgum.“
Te jafnvirði peninga
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Paul Newton hyggur á tesopa úr stórum bolla sem hann keypti á forn-
sölu í Bretlandi. Gjarnan fær hann sér gúrkusamloku með.
Temenning blómstrar hér á landi í fyrsta sinn
SNORRI Sturluson hjá útgáfufyr-
irtækninu Thule drekkur te frem-
ur en kaffi af heilsufarsástæðum.
„Áður drakk ég mikið kaffi, oft um
tíu bolla á dag, en nú aðallega
jurtate sem fæst víða í verslunum
svo sem með kamillu- eða pip-
armyntubragði. Stundum fæ ég
mér grænt te, vel það síður vegna
koffínsins en talið er að krabba-
mein sé fátítt í Austurlöndum því
þar er drukkið mikið af grænu tei.
Sterkt andoxunarefni er í teinu
sem vinna gegn krabbameini.“
Kaffi er eiturefni að mati
Snorra, það hefur í það minnsta
haft mjög slæm áhrif á hann.
„Þegar ég hætti kaffiþambi, fékk
ég slæm fráhvarfseinkenni, haus-
verk, vöðvabólgu, ég missti svefn
og einbeitingu og varð hálfpartinn
þunglyndur.
Kaffisull á Íslendingum er mikið
sé miðað við aðrar þjóðir en sem
betur fer er fólk farið að drekka
meira te nú en áður.“
Slæm áhrif af kaffi
NOTIÐ ávallt ferskt sjóðandi vatn
við telögun, alls ekki vatn sem soð-
ið hefur lengi.

Ekki er verra að hita
teketilinn áður er teið er
lagað í honum.

Notið eina teskeið (um 2
grömm) á hvern bolla eða
einn tepoka (í tepoka er um 1
gramm).

Látið teið standa eftir gerð.
Darjeeling-te þurfa skemmri tíma
en assam-te og bestu gerðir af dar-
jeeling mega ekki standa lengur
er tvær og hálfa til þrjár mínútur.
Munið að því lengur sem laufið er í
vatninu því meiri sútunarsýra
(tannín) losnar úr laufinu og því
rammara verður það. Þegar óskað
er hressingar er gott að hafa hlut-
fallslega mikið te og láta það
standa stutt, en þegar menn vilja
róa sig niður er notað minna te og
það látið standa lengur.
Hvernig er best
að haga telögun?