Morgunblaðið - 03.03.2001, Blaðsíða 60

Í Morgunblaðinu
13. febrúar síðastlið-
inn mátti lesa grein
með fyrirsögninni
„Hvar eru þingmenn
Sunnlendinga?“
Höfundar eru tveir
fyrrverandi forystu-
menn Sjálfstæðis-
flokksins í bæjarmál-
um á Selfossi.
Í greininni er eink-
um spurt eftir aðgerð-
um í breikkun og lýs-
ingu á veginum yfir
Hellisheiði, samfara
því að gagnrýna millj-
ónaaustur í Reykja-
nesbraut, svo notuð séu þeirra eig-
in orð, meðan ekkert er gert á
Hellisheiði.
Í greininni eru þingmenn Sunn-
lendinga allir kallaðir fram með
nafni. Fram að þessu hafa hinir
eftirlýstu þingmenn lítt haft sig í
frammi, en þess er að vænta, að
mennirnir finnist, og málefninu,
sem um er spurt, skili fram á veg-
inn og betur en verið hefur.
Á undanförnum nokkrum árum
hefur verið rætt um nauðsyn toll-
hafnar í Þorlákshöfn. Þegar rætt
er um vöntun á framkvæmdum á
vegabótum og lýsingu yfir Hellis-
heiði er ástæða til að rekja sorg-
arsöguna um tollhöfn í Þorláks-
höfn, ef vera mætti, að saga þess
máls á Alþingi þyrfti ekki að end-
urtaka sig í öðrum framfaramálum
á Suðurlandi. Nóg er samt.
Fyrir fáum árum kynnti ég þá
sögu með eftirfarandi orðum, sem
ég tel ástæðu til þess að endurtaka
nú af þessu tilefni.
Hvernig komið var í veg fyrir
að tollhöfn í Þorlákshöfn yrði
ákveðin á Alþingi 1994
Á þinginu 1993–94 fluttu Guð-
mundur Hallvarðsson og nokkrir
aðrir þingmenn Sjálfstæðisflokks-
ins frumvarp um breytingu á tolla-
lögum, þar sem kveðið var á um,
að fjármálaráðherra væri heimilt
að reka eða leyfa rekstur verslana
með tollfrjálsar vörur,
þ.á m. áfengi og tób-
ak, í flugstöðvum á
stærri flugvöllum
landsins í tengslum
við farþegaflutninga
milli landa. Heimild
þessi gilti einnig um
sams konar rekstur í
stærri höfnum.
Þetta frumvarp af-
greiddi efnahags- og
viðskiptanefnd sam-
hljóða frá sér inn í
þingið til afgreiðslu og
hefði það væntanlega
hlotið samþykki. Fyrir
þessari nefnd lá og
frumvarp þingmanna Suðurlands
og Austurlands um tollhafnir á
Höfn í Hornafirði og í Þorlákshöfn.
Að þingmenn Suðurlands og Aust-
urlands fluttu það frumvarp má
rekja til fyrirspurnar Guðna
Ágústssonar til fjármálaráðherra
þess efnis, hvers væri að vænta um
aðaltollhöfn í Þorlákshöfn. Þar var
ráðherra neikvæður og vildi bíða
eftir allsherjarúttekt um þörf á
tollhöfnum. (Staða tollhafnar á Sel-
fossi yrði að sjálfsögðu óbreytt,
þótt tollhöfn í Þorlákshöfn gengi
fram.)
Frumvarpið gekk ekki fram
vegna annarlegra sjónarmiða
Formaður nefndarinnar var þá
Halldór Ásgrímsson, þá nýbakaður
formaður Framsóknarflokksins.
Hann sá sér hins vegar leik á
borði, fékk alla nefndina í lið með
sér að flytja breytingartillögu við
mál Guðmundar Hallvarðssonar og
fleiri, um að taka Höfn í Hornafirði
þar inn sem tollhöfn, en skildi Þor-
lákshöfn eftir, sleppti henni í
breytingartillögunni. Um þetta
samdi hann við fjármálaráðherra,
að sögn. Sjálfur formaðurinn not-
aði kjördæmapot til þess að koma
þessu fram fyrir Höfn í Hornafirði.
Hvers áttu Þorlákshafnarbúar að
gjalda? Þar eru líka framsóknar-
menn eins og á Höfn í Hornafirði.
Þar er líka mikið af fólki úr öðrum
flokkum. Eggert Haukdal og Guðni
Ágústsson fluttu breytingartillögu
við þetta mál, þegar þeir sáu „leik
Halldórs Ásgrímssonar“. Þeir
lögðu til að bæði Höfn og Þorláks-
höfn yrðu tollhafnir. Þeir voru
Halldóri fremri að taka báða stað-
ina.
Þegar málin voru komin í þenn-
an farveg hefði verið eðlilegt hjá
fjármálaráðherra, úr því hann var
búinn að samþykkja Höfn í Horna-
firði fyrir framsóknarmanninn
Halldór Ásgrímsson, að styðja líka
Þorlákshöfn. En því var ekki að
heilsa. Fyrir sjálfstæðismanninn
Eggert Haukdal, fyrir framsókn-
armanninn Guðna Ágústsson og
fyrir Þorlákshafnarbúa var ekkert
hægt að gera. Og öll mál stöðv-
uðust og í dag eru tafirnar orðnar
6–7 ár.
„Afrek“ Halldórs Ásgrímssonar
og Friðriks Sophussonar fyrir Þor-
lákshafnarbúa voru því mikil á
maídögum 1994, eða hitt þó heldur.
Forsætisráðherra og formaður
þingflokks Sjálfstæðisflokksins
lögðu að Friðriki að láta Þorláks-
höfn ganga fram. Allt kom fyrir
ekki. En hvar voru þeir Þorsteinn
Pálsson og Árni Johnsen meðan á
þessu stóð?
Fræg eru orð Davíðs Oddssonar:
„Svona gera menn ekki.“ Eiga þau
ekki hér við?
Tollhöfn á Selfossi
Fyrir hálfum öðrum áratug
barst ljósgeisli til Suðurlands með
tollhöfn á Selfossi. Ég bað Óla Þ.
Guðbjörnsson skólastjóra að segja
Svona gera menn ekki
Eggert Haukdal
Tollhafnir
Sunnlendingar eiga því
mikið að þakka Eyjólfi
heitnum Konráði Jóns-
syni, segir Eggert
Haukdal.
Höfundur er fyrrverandi alþingis-
maður fyrir Sunnlendinga.
mér þá sögu í stuttu máli. Frásögn
hans fer hér á eftir.
„Það mun hafa verið í kringum
1984 sem sveitarstjórnarmenn á
Selfossi fóru að huga að því að
vinna að því að fá samþykkta toll-
höfn á Selfossi. Líklega hefur það
verið í fyrsta sinn, sem menn létu
sér detta í hug, að fá samþykkta
tollhöfn inni í landi hér á Íslandi.
Þegar þetta bar að stóð svo á, að
breyting á tollhafnalögum stóð yfir
á Alþingi. Hafði fyrsta umræða
málsins farið fram í fyrri deild
þingsins, sem var þáverandi efri
deild Alþingis. Nú voru góð ráð
dýr og ekki um annað að ræða en
hafa hið snarasta samband við for-
mann fjárhags- og viðskiptanefnd-
ar efri deildar, sem þá var Eyjólfur
Konráð Jónsson, og freista þess að
fá hann til liðsinnis í málinu með
því að bera þá tillögu upp í nefnd-
inni, að nafni Selfoss yrði bætt í
upptalningu tollhafna í frumvarp-
inu. Er skemmst frá því að segja,
að Eyjólfur Konráð brást afar vel
við þessari málaleitan og innan við
hálfum mánuði síðar var tollhöfnin
á Selfossi samþykkt sem hluti þá-
verandi tollhafnalaga.
Í framhaldi af þessu opnuðu
bæði stærstu skipafélögin, Eimskip
og Samskip, afgreiðslur á Selfossi
og fljótlega fundu menn, hvílíkt
hagræði og raunar beinn fjárhags-
legur sparnaður fylgdi þessari nýj-
ung fyrir allt svæðið austan Hellis-
heiðar. Áður höfðu menn þurft að
fara til Reykjavíkur að minnsta
kosti tvívegis, ef ekki oftar, vegna
hverrar sendingar sem þeir þurftu
að fá tollafgreidda, hvort sem um
var að ræða rekstrarvörur til iðn-
aðar eða annað, og síðan þurftu
menn að annast flutning vörunnar
austur á eigin kostnað.
Eftir að tollafgreiðslan á Selfossi
var opnuð fór tollafgreiðslan þar
fram og flutningskostnaður austur
að Selfossi var innifalinn í flutn-
ingskostnaðinum til landsins.
Óhætt er að fullyrða, að þessi ár
sem liðin eru frá þessari breytingu
hafa margir á þessu svæði sparað
bæði tíma og ómælda fjármuni í
því hagræði, sem þarna náðist
fram. Og því má ógjarnan gleyma,
að þetta varð á þessum tíma ekki
síst vegna drengilegra viðbragða
fyrst og fremst eins manns, Eyj-
ólfs Konráðs Jónssonar, sem sjálf-
ur átti þó þarna engra hagsmuna
að gæta.“
Hér lýkur frásögn Óla Þ. Guð-
bjartssonar.
Hér skal áhersla lögð á það, að
Eyjólfur Konráð, sem var formað-
ur efnahags- og viðskiptanefndar,
taldi sig ekki þurfa að ráðgast við
neinn sér hærra settan, hann
spurði hvorki kóng né prest, held-
ur hafði hraðar hendur og fékk
málið samþykkt samhljóða í nefnd-
inni. Þar var munur á, miðað við
framgöngu Halldórs Ásgrímssonar,
sem hér var rakin að framan.
Sunnlendingar eiga því mikið að
þakka Eyjólfi heitnum Konráði
Jónssyni.
Lokaorð
Skömmu eftir að Halldór E. Sig-
urðsson, alþingismaður og ráð-
herra Framsóknarflokksins, lét af
opinberum störfum hitti ég þann
mæta mann eitt sinn á förnum
vegi. Hann sagði þá við mig, að sér
sýndist höfuðnauðsyn fyrir velferð
lands og þjóðar, að formenn stóru
stjórnmálaflokkanna, sem löngum
væru við völd hér á landi, væru
mikilhæfir menn. Undir þetta má
taka. Sem betur fer hefur þetta oft
farið eftir og við nefndum mörg
nöfn, sem gert hafa garðinn fræg-
an í þessum efnum.
Nú er framundan flokksþing
Framsóknarflokksins. Væri ekki
ráð fyrir þann ágæta flokk að
draga á flokksþinginu niður fána
gjafakvótakerfis til fárra útvalinna
og færa byggðunum aftur rétt til
fiskveiða, og draga jafnframt niður
fána innflutnings á erlendum fóst-
urvísum búfjár og innflutnings er-
lends kjöts og hlífa landinu þannig
við kúariðu? Sem betur fer sýnist
enn langt í land með að Halldór
Ásgrímsson fái meirihluta á Al-
þingi til þess að keyra þjóðina inn í
EB.
UMRÆÐAN
60 LAUGARDAGUR 3. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
NÚNA!
BÚNAÐARBANKI
Íslands sendi frá sér
tilkynningu sl. mánu-
dag, þar sem segir að
tjón íbúa við Aðaltún í
Mosfellsbæ vegna Að-
altúnsmáls, sem fram
kom í fréttum Stöðvar
2 sl. sunnudag, sé
vegna gjaldþrots
Hamra hf. en ekki
vegna „óeðlilegra við-
skiptahátta Búnaðar-
bankans“.
Þetta er alrangt!
Hið raunverulega tjón,
skuldabréf til gjalda
hjá Búnaðarbanka Ís-
lands upp á tæpar 3.000.000,- á
hvert heimili í 6 húsum við Aðaltún,
er einmitt tilkomið vegna „óeðli-
legra viðskiptahátta“ Búnaðarbank-
ans. Bankinn hefði á
sínum tíma, og hefur
ennþá í dag, möguleika
á að koma í veg fyrir
að þetta tjón falli
áfram á íbúana í Að-
altúni. Allt sem þarf er
mannlegur hugsunar-
háttur, vilji og eitt
pennastrik.
Það má deila um það
hvort bankinn hafi ver-
ið með „óeðlilega við-
skiptahætti“ þegar
hann rak málið fyrir
dómstólum, en það
sem á eftir kom, þegar
bankinn sá fram á að
hann gæti notfært sér mistök bæj-
arfógetans í Hafnarfirði vegna þing-
lýsingar tryggingarbréfsins og mal-
að gull, þannig að höfuðstóllinn
breyttist úr 7.200.000,- yfir í rúmar
25.000.000,- á kostnað saklausra
íbúa Aðaltúns, þá varð græðgin öll-
um eðlilegum viðskiptaháttum yfir-
sterkari.
Eru það eðlilegir viðskiptahættir
að færa skuld frá gjaldþrota bygg-
ingarfyrirtæki yfir á saklausa íbúð-
arbyggjendur sem hafa ekkert kom-
ið nálægt skuldinni og ekki séð
krónu af henni? Eru það eðlilegir
viðskiptahættir að krefjast dráttar-
vaxta í 7 ár af skuldinni af sömu íbú-
um án þess að senda þeim reikning
fyrir skuldinni, heldur stefna þeim
beint fyrir dómstóla? Hver er hugs-
unin á bak við það að krefja íbúana
um dráttarvexti annar en sá, að not-
færa sér varnarleysi þeirra og
reyna að græða sem mest á trygg-
ingarbréfinu?
Á meðan málið var fyrir dómstól-
um gerði Búnaðarbankinn aðför að
öllum húseignum í Aðaltúni sem
ekki voru þegar seldar og voru í
eigu hins gjaldþrota bygg-
ingarfélags. Hinn 5. desember 1995
fær Búnaðarbankinn greiddar
8.477.066,- frá fógetaembættinu
vegna uppboðs á þessum húsum. Á
þessum tímapunkti fær bankinn
staðgreidda peningaupphæð sem
var 1.277.066,- hærri en trygging-
arbréfið sjálft, frá þeim aðilum sem
stofnuðu upphaflega til skuldarinn-
ar. Var bankinn ekki með þessu bú-
inn að fá tryggingarbréfið greitt að
fullu? Hefðu það ekki verið eðlilegir
viðskiptahættir hjá Búnaðarbank-
anum á þessu stigi að láta numið
staðar í innheimtu? Nei, nú hafði
græðgin náð öllum tökum á stjórn-
endum bankans og allt siðgæði fokið
út í veður og vind, nú átti einnig að
gera aðför að saklausum íbúum Að-
altúns og láta þá greiða hátt í
20.000.000,- í dráttarvexti (7 ára
dráttarvextir) af höfuðstóli sem var
í reynd búið að landa inn í bankann.
Eru þetta eðlilegir viðskiptahættir?
Á þessum tíma var um 8 lóðir að
ræða sem stóðu í vörnum við dóm-
stóla, 6 lóðir (eignir) í eigu íbúa
Aðaltúns og 2 lóðir í eigu Mosfells-
bæjar. Skyndilega aflétti Búnaðar-
bankinn veðinu á 2 lóðum Mos-
fellsbæjar. Skuldinni (dráttarvöxt-
unum) hefði átt að skipta í 8 jafna
hluta. Búnaðarbankinn hefði getað
selt þessar tvær lóðir til að fá inn
meiri peninga, en gerði það ekki. Í
staðinn flutti bankinn þau veðbönd
sem áttu að standa á þessum lóðum,
yfir á íbúana. Þetta þýddi að íbú-
arnir fengu á sig hærri skuld þar
sem skuldinni (dráttarvöxtunum)
var að lokum skipt í 6 hluta í stað 8
ef Mosfellsbær hefði greitt sinn
hlut.
Í dag á Mosfellsbær þessar tvær
lóðir veðbandalausar og getur selt
þær aftur og þannig hagnast tvisvar
sinnum á þeim! Mosfellsbær dró sig
hljóðlega út úr þessu máli án þess
að Búnaðarbankinn gerði athuga-
semdir og íbúarnir sitja uppi með
veðböndin og skuldina. Eru þetta
eðlilegir viðskiptahættir?
Þegar málið er skoðað í viðskipta-
legu samhengi, þá kemur í ljós að
Búnaðarbanki Íslands er aðalvið-
skiptabanki Mosfellsbæjar og vill að
sjálfsögðu halda áfram þeim við-
skiptum.
Að lokum þetta. Hvaða kenndir
hjá stjórnendum Búnaðarbanka Ís-
lands liggja að baki því að krefjast
tæplega 20.000.000,- í dráttarvexti
af saklausu fólki sem stendur í nauð
við húsbyggingar vegna gjaldþrots
verktaka, þegar bankinn er þegar
búinn að fá greiddar 8.477.066,- upp
í tryggingarbréf sem hljóðaði upp á
7.200.000,-? Það er mannlegt að við-
urkenna mistök sín og rétta af sitt
mannlega siðferði. Telur Búnaðar-
bankinn, að þessar aðgerðir sem
hér hafa verið nefndar, vera eðlilega
viðskiptahætti?
„Óeðlilegir viðskipta-
hættir“ Búnaðarbankans
í Aðaltúnsmáli
Hallur Birgisson
Höfundur er íbúi við Aðaltún í
Mosfellsbæ.
Viðskipti
Eru það eðlilegir við-
skiptahættir, spyr Hall-
ur Birgisson, að færa
skuld frá gjaldþrota
byggingafyrirtæki yfir á
íbúðarbyggjendur sem
ekkert hafa komið ná-
lægt skuldinni?