Morgunblaðið - 03.03.2001, Blaðsíða 38

skammta, einkenni MS, en allir ap-
arnir sem ekki höfðu verið með-
höndlaðir höfðu einkenni. Í tveim af
þeim þrem sem höfðu fengið með-
alstóra skammta komu fram ein-
kenni, en mun hægar, segja vísinda-
mennirnir.
Á meðan á rannsókninni stóð
gengust aparnir ennfremur undir
segulómskoðun. Í ljós komu alvar-
legar skemmdir á varnarhimnunni,
af völdum sjúkdómsins, í tveim af
þeim öpum sem ekki höfðu verið
meðhöndlaðir og í einum af þeim
sem fengið höfðu meðalstóra
skammta. Í öpunum sem fengu
stóra skammta komu í ljós lít-
ilvægar skemmdir, og segir í
rannsóknarniðurstöðunum að
það bendi til þess, að meðferðin
bæli sjúkdóminn niður en lækni
hann ekki.
Engar aukaverkanir komu í
ljós í þessari rannsókn, og ekki
heldur í fyrri rannsókn, sem
gerð var á músum, segir Len-
ardo. Og þar eð meðferðin bein-
ist eingöngu að biluðum hluta
ónæmiskerfisins myndi hún
ekki gera fólk veikt fyrir sýk-
ingum, segir hann ennfremur.
Niðurstöðurnar birtast í febr-
úarhefti Journal of Immun-
ology.
Fyrirtækið sem þróaði prót-
ínið sem notað er við meðferðina
hefur farið fram á að fá að gera
tilraunir með það á fólki, segir
Lenardo, en vildi ekki spá um
hvenær það gæti hafist. Helstu
áhyggjuefnin, vegna tilrauna á
fólki, eru mögulegar aukaverk-
anir og eituráhrif. Í tilraunun-
um á öpunum og músunum
komu vísindamennirnir sjúk-
dómi, áþekkum MS, af stað, því
að dýrin taka sjúkdóminn ekki
sjálf með sama hætti og fólk,
segir Lenardo.
Dr. Sophia Sharfstein, tauga-
líffræðingur við læknamiðstöð Nass-
au-háskóla í Bandaríkjunum, lét í
ljósi varfærna bjartsýni vegna nið-
urstaðnanna. „Þetta væri bylting ef
þetta reynist duga á menn,“ segir
hún, „vegna þess að þetta myndi
lækna sjúkdóminn, en ekki bara
virka á einkennin. En við megum
ekki gleyma því að rannsóknir, sem
gerðar eru á dýrum, skila ekki alltaf
sama árangri fyrir fólk.“
BANDARÍSKIR vísindamenn
segjast hafa fundið upp meðferð
sem stöðvi í raun framgang
sjúkdóms, sem er ekki ósvipað-
ur heila- og mænusiggi, í öpum.
Reynist þessi meðferð einnig
virka á fólk, segja vísindamenn-
irnir, gæti þetta greitt götuna
fyrir árangursríka meðferð við
MS og öðrum ónæmiskerfis-
sjúkdómum á borð við gigt og
sykursýki af gerð I.
MS-sjúkdómurinn kemur
fram þegar ónæmiskerfið
bregst ranglega við taugafrum-
um í heilanum og mænunni sem
aðskotahlutum. Ónæmiskerfið
gerir þá árás og sendir tilteknar
hvítar blóðfrumur – svonefndar
t-frumur – til að eyða varnar-
himnunni sem þekur tauga-
frumurnar.
T-frumurnar gera árás þegar
þær mæta litlum einingum mót-
efnisvaka. Í þessu tilviki, segja
vísindamennirnir, er mótefnis-
vakinn prótínið sem varnar-
himnan er búin til úr. En vís-
indamennirnir, undir stjórn dr.
Michaels Lenardos, uppgötv-
uðu að þegar t-frumurnar kom-
ast í snertingu við mikið magn
mótefnisvakans eyða þær sjálf-
um sér.
„Það virðist óneitanlega mót-
sagnakennt að meðferð, sem er fólg-
in í því að gefa meira af þessum sama
mótefnisvaka og veldur sjúkdómn-
um, skili árangri,“ segir Lenardo.
Hann og samstarfsfólk hans gaf
níu silkiöpum sjúkdóm ekki ósvipað-
an MS. Í hálfan mánuð var þrem ap-
anna gefnir stórir skammtar af prót-
íninu sem varnarhimnan er gerð úr,
svonefndu myelin-prótíni; þrír apar
hlutu enga meðhöndlun; og þrír
fengu meðalstóra skammta af mót-
efnisvakanum.
Eftir nokkra mánuði sýndi enginn
apanna, sem höfðu fengið stóra
Von um nýja
meðferð við MS?
The New York Times Syndicate.
TENGLAR
..............................................
Journal of Immunology:
www.jimmunol.org
Grínleikarinn heimsþekkti Richard Pryor
tekur við verðlaunum fyrir framlag sitt til
kvikmyndanna. Pryor þjáist af MS-sjúk-
dómi og hefur unnið að því að auka þekk-
ingu almennings á þessum erfiða sjúkdómi.
Reuters
38 LAUGARDAGUR 3. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
K
O
R
T
E
R
HLUTVERK læknarita
á meðal annars að vera
það að veita læknum að-
gang að nýjustu stefnum
og straumum í faginu og
hvað varðar fregnir af
áhrifum nýrra lyfja
standa ritin sig vel.
En ritgerðir um klín-
ískar lyfjatilraunir veita
ekki mjög góðar upplýs-
ingar um hættur og
aukaverkanir, að því er
ný könnun leiðir í ljós.
Læknar sem reiða sig á
fagtímarit til að fylgjast
með fá ófullkomna mynd
af því hversu örugg lyfin,
sem þeir skrifa upp á, eru
– og gæti þetta misræmi
reynst sjúklingum
hættulegt.
„Sérfræðingar sem reiða sig á
læknarit til þess að ganga úr
skugga um hversu öruggt lyf er
myndu ekki fá mjög góðar upplýs-
ingar, og þessi uppgötvun vekur
raunverulega áhyggjur,“ sagði
Thomas J. Moore, heilbrigðismála-
sérfræðingur við George Washing-
ton-háskóla í Bandaríkjunum, sem
hefur kynnt sér niðurstöðurnar.
Moore segir að bandaríska mat-
væla- og lyfjaeftirlitið (FDA) safni
betri upplýsingum en flestir
læknar gefi sér ekki tíma til að
heimsækja vefsetur stofnunarinn-
ar.
„Birtingarhneigð“
Læknarit eiga þegar í höggi við
„birtingarhneigð“ sem ýtir undir
að jákvæðar niðurstöður séu frem-
ur birtar en neikvæðar, að sögn
sérfræðinga. Þá standa ritin enn
fremur frammi fyrir mögu-
leikanum á hagsmunaárekstri sem
er fólginn í því að birta niðurstöður
rannsókna á lyfjum sem framleið-
endur lyfjanna hafa sjálfir kostað.
Nýja rannóknin, sem greint er
frá í Journal of the American Med-
ical Association, var unnin af dr.
Joseph Lau og samstarfsmanni
hans, dr. John Ioannidis, við New
England-læknamiðstöðina í Boston
í Bandaríkjunum.
Vísindamennirnir tveir könnuðu
192 ritgerðir í fagtímaritum, þar
sem greint var frá niðurstöðum
klínískra rannsókna á lyfjum við
sjö algengum kvillum, þar á meðal
HIV, hjartaáfalli, bráðri ennisholu-
sýkingu og háum blóðþrýstingi hjá
öldruðum sjúklingum.
Rannsóknir sem kostaðar voru af
hinu opinbera og þær sem gerðar
voru í Bandaríkjunum voru líklegri
til að taka á óæskilegri svörun og
eiturvirkni lyfjanna, segja vísinda-
menn. En í heild átti hvort um sig
við um aðeins 39% og 29% ritgerð-
anna. Í helmingi ritgerðanna var
ekki minnst einu orði á eituráhrif.
Jafnvel virtustu tímarit voru ekki
ónæm fyrir þessu.
Og þótt að í þrem af hverjum
fjórum ritgerðum væri tekið fram
hversu margir sjúklingar hættu
þátttöku í tilraununum vegna auka-
verkana voru í aðeins 46% tilfella
gefnar nákvæmar útskýringar á
því hvers vegna þátttöku var hætt.
„Þegar óhallkvæmir hlutir ger-
ast væri mikilvægt að vita hverjir
þeir voru og hversu alvarlegir þeir
voru í stað þess að steypa þeim
saman í einn flokk,“ segir Lau.
Niðurstöðum um öryggi var
einnig flaustrað af og tóku einungis
jafnmikið pláss á síðu og nöfn og
stofnanatengsl höfunda.
Ófullnægjandi umfjöllun
um áhættuþætti
FDA krefst þess að fylgst sé með
lyfjum eftir að markaðssetningu
þeirra er lokið og geta vandamál
komið upp síðar. En Lau segir að
ef betur væri greint frá áhættu-
þáttum meðan á tilraunum stendur
gæti það komið í veg fyrir að
vandamál komi upp síðar.
Þegar allt komi til alls, segir
Lau, verði vísindamenn og fagrit að
vera betur vakandi fyrir því að
birta niðurstöður um áhættuþætti.
„Oftast koma fram upplýsingar
um gagnsemi en upplýsingum um
áhættuþætti er ábótavant,“ segir
Lau. „Án slíkra upplýsinga fá
læknar aðeins að sjá eina hlið máls-
ins.“
Dr. Carolyn Clancy, fram-
kvæmdastjóri miðstöðvar er fylgist
með niðurstöðum og árangri rann-
sókna og er deild í Heilsugæslu-
rannsóknastofnun Bandaríkjanna,
sem kostaði rannsókn Laus, segir
að næsta skref sé að komast að því
hvers vegna breitt sé yfir upplýs-
ingar um áhættuþætti.
Vísindamenn safna þessum upp-
lýsingum, segir Clancy, þannig að
þær virðast með einhverjum hætti
detta upp fyrir þegar niðurstöður
til birtingar eru unnar úr hráum
gögnum, ef til vill vegna þess að
vísindamenn hafi þær ekki með í
handritum sínum eða ritstjórar
fagritanna fjarlægi þær.
Nýta ber Netið
Hvað varðar lausnir á þessu seg-
ir Clancy að fagrit gætu bætt við
sérstökum undirgreinum um
óæskilega svörun, rétt eins og birt-
ar séu heimildaskrár og samantekt
(á ensku „abstract“). Auk þess gæti
Netið gegnt hlutverki miðstöðvar
fyrir nákvæmar upplýsingar um
klíniskar tilraunir.
Niðurstöður
rannsókna oft fá-
orðar um auka-
verkanir lyfja
The New York Times Syndicate.
Fá læknar sem reiða sig á fagtímarit nógu
góðar upplýsingar um þau lyf sem í boði
eru? Í Bandaríkjunum telja ýmsir ástæðu
til að efast um að svo sé.
TENGLAR
..............................................
Journal of the American Medical
Association:
http://jama.ama-assn.org/
Associated Press
Þekkir læknirinn aukaverkanirnar?
TILRAUNIR með bóluefni gegn
HIV-veirunni, sem veldur alnæmi,
hafa skilað svo góðum árangri í
öpum að gert er ráð fyrir að til-
raunir með þátttöku fólks geti
hafist síðar á þessu ári. Þetta
kemur fram í fréttatilkynningu
frá lyfjarisanum GlaxoSmithKline.
Fyrirtækið birti yfirlit yfir 161
tegund lyfja og bóluefnis sem það
hefur í þróun. Þar kemur fram að
bóluefni hafi megnað að vernda
apa fyrir því að sýkjast af HIV-
veirunni, sem veldur þessum
hættulega sjúkdómi.
Að sögn Jean Stephenne, eins
af forstjórum fyrirtækisins,
reyndist bóluefnið hafa megnað að
vernda apana gegn smiti í minnst
eitt ár. Í máli hans kom fram að
bóluefnið væri einstæð blanda
sem unnin væri úr HIV-sameind-
um auk þess sem hún hefði að
geyma efni til að auka virkni
ónæmiskerfisins. Þessa blöndu
yrði væntanlega unnt að nota
bæði sem bóluefni og í meðferð-
arskyni eftir smit með öðrum lyfj-
um gegn alnæmi.
Jean Stephenne sagði að fyrstu
tilraunir með bóluefnið í mönnum
ættu að geta hafist síðar í ár en á
næsta ári væri gert ráð fyrir að
kannaðir yrðu möguleikar á not-
um þess við meðferð alnæmis-
sjúklinga.
Bóluefni gegn HIV
London. Reuters.