Morgunblaðið - 03.03.2001, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. MARS 2001 43
fánsdóttur
a.
agðir
u?“
ð Þingeyr-
41 til þess
láturgerð.
Hulda fjör-
og sýndist
aðfastlega
æri ekkert
da taldi að
n trúði á
a dreymdi
kil áhrif á
n í dag.
komin til
fara yfir
sinn brast
bólakaf og
kaðalstiga
veg upp til
inu. Pétur
g ég sagði
g komin.“
ngað hefur
tu hvað þú
gær.“
með mér
t á trúmál
hef ég lítið
ar sagt að
Gullna hlið Davíðs Stefánssonar
hefði ekki verið komið á fjalirnar
þegar þetta var. Þessi draumur
breytti talsvert afstöðu minni til trú-
mála.
Fimmtán ára tók ég að mestu við
heimilinu vegna útivinnu mömmu.
Ég fór ekki í Kvennaskólann, ég
þurfti þessi kannski ekki, ég lærði
svo mikið í matargerð og saumaskap
af mömmu. En ef ég hefði getað farið
í skóla hefði ég viljað verða hús-
mæðrakennari. Ég mótaðist óneit-
anlega mikið af þeim anda sem ríkti í
kringum Kvennaskólann.
Hjónaband og barneignir
Snemma fór ég að vinna á sím-
stöðinni á Blönduósi og fór svo til
Reykjavíkur og vann þar m.a. hjá
Sigfúsi í Heklu og á bæjarskrifstof-
unum í Reykjavík. Meðan ég starfaði
í Heklu tók ég nokkurn þátt í póli-
tísku starfi fyrir Sjálfstæðisflokkinn,
átti m.a. þátt í að velta stjórn Iðju.
Síðar fór ég til starfa á símstöðinni
á Keflavíkurflugvelli. Á því tímabili
kynntist ég og giftist Friðriki Eiríks-
syni sem var bryti hjá Íslenskum að-
alverktökum.
Fyrir hjónaband eignaðist ég son-
inn Óðin Má Jónsson sem er smiður
og dótturina Bryndísi Þráinsdóttur
kennara, sem ólst upp á Staðastað
hjá Þráni bróður mínum og konu
hans Soffíu Þorgrímsdóttur. Við
Friðrik eignuðumst þrjú börn sam-
an, Eirík Valdimar, sem tók við hús-
inu í Orlando og hefur komið á fót
veitingahúsi þar ytra sem virðist
ætla að ganga vel, Súsönnu við-
skiptafræðing og Þorvald Björn, en
hann lést fimm mánaða gamall, hann
þyngdist aldrei um eitt gramm eftir
fæðinguna.
Höfðum sterkan vilja til
að komast vel áfram
Fljótlega eftir að við Friðrik gift-
um okkur keyptum við okkur kjall-
araíbúð í Nökkvavogi, en við höfðum
sterkan vilja til að koma okkur í sem
bestar aðstæður og til að svo gæti
orðið þurftum við eðlilega að vinna
mikið. Ég brá m.a. á það ráð að verða
ráðskona á sumrin, fyrst norður í
Þingeyjarsýslu og síðar í veiðihúsinu
við Hítará. Á veturna vann ég það
sem til féll og ég gat barnanna
vegna.
Tildrög þess að ég fór sem ráðs-
kona vestur á Mýrar var að mamma
hringdi til mín og bauðst til að taka
Súsönnu litlu ef ég gæti farið, það
hafði kona ætlað að vinna þarna en
komst ekki. Ég fór með Eirík
tveggja ára og tólf ára barnapíu, við
sváfum öll í einu herbergi í veiðihús-
inu, þar sem ég var ráðskona á sumr-
in hjá laxveiðimönnum í 21 ár. Það
var ánægjulegur tími.
Góður tími í lífi mínu
Ég kynntist þar mörgu skemmti-
legu og þekktu fólki. Þarna kom m.a.
margt útlent hjónafólk og sumt af
því bauð mér heim. Í sambandi við
þetta starf mitt ferðaðist ég m.a. til
Hong Kong, til Barbados, til Kaup-
mannahafnar, Parísar og víðar. Ég
fór oftast með dóttur minni eða
manninum mínum. Í gamla húsinu
við veiðihúsið bjó eldra fólk sem ég
átti við góð og hlýleg samskipti.
Þetta var góður tími í lífi mínu.
Ég fékk þessa vinnu m.a. vegna
kunnáttu minnar í matseld og ég
lagði mig fram um að elda sem allra
bestan mat fyrir gestina í veiðihús-
inu. Ég notaði talsvert íslenskan
mat, m.a. var skyrið vinsælt og fisk-
urinn. Mér hefur alltaf fundist gam-
an að búa til alls konar mat. Í lok
þessa ráðskonutímabils brá ég mér
út til Kaupmannahafnar til að læra
að smyrja brauð hjá henni Idu Dav-
idsen. En ég var þá að byrja að veikj-
ast af krabbameininu. Ég setti eigi
að síður upp brauðstofu að Nóatúni
17 og rak hana í sex ár, en varð þá
eins og fyrr kom fram að selja stof-
una vegna veikindanna.
Mér finnst ég hafa
unnið óþarflega mikið
Núna þegar ég ligg hér og lít yfir
líf mitt þá finnst mér að ég hafi unnið
óþarflega mikið um dagana, það
hefði dugað minna en kappið var
mikið og ég vildi komast áfram. Við
hjónin eignuðumst líka falleg hús,
fyrst við Hamrahlíð og síðan á Arn-
arnesinu, það hús byggði Óðinn son-
ur minn.
En hefði ég unnið minna hefði ég
haft tíma og tækifæri til þess að gera
ýmislegt af því sem mig langaði til að
gera og ekki verið eins þreytt og ég
var oft. Maður á að eyða minna, ekki
um efni fram og láta sér líða betur,
það er mín niðurstaða nú.
Ýmislegt gerði ég þó af því sem
mig langaði. Ég hef haft gaman af að
ferðast og einnig hef ég unnið tals-
vert að handavinnu. Ég hef til að
mynda talið út einar níu Thorvald-
sensmyndir – ef fólk veit hvað það
þýðir, og einnig hef ég saumað yfir
tólf rókokkóstóla, þetta og margt,
margt fleira, taldi ég út sporin í. Ég
byrjaði raunar snemma að prjóna og
sauma, ég man að ég prjónaði átta
ára marga litla hunda sem mamma
gaf í jólagjöf og fötin mín saumaði ég
frá unga aldri. Þá gerði ég margt fal-
legt upp úr gömlum flíkum sem ég
venti. Ég saumaði líka mest allan
fatnað á börnin mín þegar þau voru
lítil. Þetta var annað samfélag þá,
fólk varð að bjarga sér á öllum svið-
um, þá var svo margt ólíkt því sem
nú er.“
Ég er stundum full saknaðar
Það hefur vissulega verið reynt að
gera það sem unnt hefur verið til
þess að Sigríður Þóra fengi bata og í
seinni tíð að gera líðan hennar sem
bærilegasta. Um tíma var hún á
Líknardeild Landspítalans í Kópa-
vogi, en hún handleggsbrotnaði og
fór þá á Landspítala við Hringbraut
og eftir það á Landakot.
„Ég hef verið margskorin víða um
kroppinn, en því er nú víst hætt, hins
vegar tek ég stera og fæ af því svo-
kallað „moonface“. Mér finnst þessi
sjúkdómur furðu lengi að taka mig,“
segir Sigríður Þóra.
„Ég get ekki sagt að ég kvíði um-
skiptunum, þegar ég kveð þennan
heim, ég losna þá við þjáningarnar,“
bætir hún við. „En ég er stundum
full saknaðar. Ég vildi gjarnan vera
lengur hjá fólkinu mínu. Um það
þýðir hins vegar ekki að tala.
Ég held ekki að það sé erfitt að
deyja og það er sama hvor kosturinn
er: hvort heldur við tekur eilíf hvíld,
ef ekkert er eftir þetta líf, eða þá að
við tekur eitthvert annað líf – sem ég
hallast nú fremur að núna. Ég hef
ekki lifað þannig að sú vist ætti að
vera verri hjá mér en öðrum. Að öllu
samanlögðu kvíði ég engu og læt
hverjum degi nægja sína þjáningu –
í orðsins fyllstu merkingu.“
úin að
mikið
ns er í dag. Krabbamein er
t í baráttunni við en leggur
a Þorvaldsdóttir segir hér
ttu sinni við krabbamein
ttum sögu sinnar.
óru Þor-
tist með
ugardag-
ar sagði
uðu á að
fum sér,
f öðrum,
ri veg...
g fremst
og ró.“
Morgunblaðið/Gollisdóttir
SAMEIGINLEG evrópsk ör-yggis- og varnarmálastefna(ESDP) er liður í því stóraverkefni að skapa Evrópu
pólitíska sjálfsvitund. Stefnan mun
gera Evrópusambandinu (ESB)
kleift að leika hlutverk í heiminum
sem samsvarar íbúafjölda þess og
efnahagsstyrk. Sem slík leggur hún
afgerandi mikilvægan þátt til hinnar
pólitísku víddar Evrópusamrunans.
ESDP mun gera álfu sem býr yfir
mikilli velmegun og efnahagslegum
styrk mögulegt að axla að meira
leyti ábyrgðina á öryggi Evrópu en
hingað til, en þetta er þróun sem
bandamenn okkar í Norður-Amer-
íku hafa lengi óskað sér að sjá. Hún
er einfaldlega skynsamlegt og
skipulegt svar við ákveðinni þróun í
alþjóðakerfinu við upphaf nýs árþús-
unds. Þeir sem vilja gera úr henni
hugmyndafræðilegan árekstur eða
tækifæri til að spilla tengslunum yfir
Atlantshafið hafa misskilið eitthvað.
Meginmarkmið ESDP er að bæta
hernaðarlega viðbragðsgetu. Aðild-
arríki ESB hafa sett sér skilgreind
markmið um aukningu hernaðar-
getu, þannig að árið 2003 verði þau
fær um að senda hersveitir á vett-
vang – og grípa ef þörf krefur til
búnaðar og herstjórnarkerfis NATO
– til að inna af hendi hvers kyns
verkefni á sviði friðargæzlu og
átakastjórnunar. Þau hafa enn frem-
ur ákveðið, að bæta úr göllum á her-
stjórnunarkerfi, fjarskiptum, leyni-
þjónustu- og herflutningagetu sinni.
Sérfræðingar NATO hafa aðstoð-
að við að skilgreina hvers konar her-
sveitir það eru sem nauðsynlegar
eru til að uppfylla þessi markmið.
Grundvallarviðmið kerfisbundins
mats á því hvort hernaðargetan sé í
samræmi við sett markmið hafa ver-
ið ákveðin og ættu að hjálpa aðild-
arríkjunum sem í hlut eiga að
tryggja að skuldbindingar þeirra á
þessu sviði í nafni ESB séu í sam-
ræmi við þátttöku þeirra í hernaðar-
áætlanagerð NATO.
Reynsla síðustu ára hefur sýnt, að
til þess að koma aftur á friði á átaka-
svæðum og koma samfélagslegri
uppbyggingu í eðlilegt horf þarf
meira en að senda hermenn á vett-
vang. Það er bráðnauðsynlegt að
gripið sé til hinna ýmsu „borgara-
legu“ aðgerða til þess að koma á
stöðugleika þegar hörð átök hafa
verið stöðvuð: lögregla, dómarar,
embættismenn og sérfræðingar í öll-
um greinum sem geta hjálpað stofn-
unum viðkomandi ríkis til að verka á
ný og það á sjálfbæran hátt. Á leið-
togafundi Evrópusambandsins í
Feira í Portúgal í júní 2000 var sam-
þykkt markmið um lögregluaðstoð í
svona tilvikum. Kveðið var á um, að
ESB-ríkin myndu til samans leggja
til 5000 lögreglumenn til að senda á
vettvang þar sem koma þarf á stöð-
ugleika á slíku hremmingasvæði;
þar af eiga 1000 lögreglumenn að
geta verið mættir á innan við 30 dög-
um frá því ákvörðun er tekin um að
senda þá.
Jafnvel hin beztu tæki til að grípa
inn í óheillavænlega atburðarás eru
til lítils gagns ef við höfum ekki jafn-
framt viðeigandi stofnanir og kerfi
til að beita þeim þannig að gagn sé
að. Fastanefnd öryggis- og varnar-
mála í Brussel mun stöðugt fylgjast
með ástandinu í heiminum og hjálpa
til við að skilgreina utanríkismála-
stefnu sambandsins. Á ögurstundu
er það hlutverk nefndarinnar að
vega og meta valkostina sem þykja
koma til greina sem viðbrögð ESB.
Hún mun sjá um hernaðarlega sam-
hæfingu og pólitíska stýringu hern-
aðaraðgerða.
Hermálanefnd, sem æðstu yfir-
menn varnarmála aðildarríkjanna
eiga sæti í, en staðgenglar með að-
setur í Brussel sinna að öllu jöfnu,
mun veita ráðgjöf í hernaðarlegum
málefnum og semja tillögur fyrir
stjórnmála- og öryggisnefnd ESB
og ráðherraráðið. Hún mun sjá um
hernaðarlega stýringu hermála-
starfsliðs ESB. Formaður hermála-
nefndarinnar mun sitja fundi ráð-
herraráðsins þegar taka á
ákvarðanir á sviði
varnarmála.
Hermálastarfslið
ESB, sem mun hafa á
að skipa um 100 liðs-
mönnum herja aðildar-
ríkjanna, mun starfa
við að fylgjast með ástandi mála í
heiminum frá sjónarhóli evrópskra
hermálasérfræðinga, leggja mat á
ástandið og vinna að áætlanagerð á
hermálasviðinu. Hinum „borgara-
lega“ hluta skrifstofu ráðherraráðs-
ins mun fyrir sitt leyti verða veittar
nægilegar valdheimildir til að sinna
bæði hernaðar- og borgaralegri hlið
kreppustjórnunar.
Þessar nýju stofnanir munu koma
til liðs við þær sem voru settar á fót
þegar á árinu 1999, þ.e. skrifstofa
talsmanns ESB í utanríkis- og ör-
yggismálum sem ég fer fyrir, og
áætlana-, skipulags- og aðvörunar-
deildin (Policy Planning and Early
Warning Unit). Síðarnefnda skrif-
stofan skilar sínum skýrslum beint
til mín og hún hjálpar til við að
henda reiður á og greina tilfelli þar
sem hagsmunir ESB gætu verið í
húfi og að gera tillögur að því hvern-
ig brugðizt skuli við til að verja þessa
hagsmuni.
Hefðbundnar aðferðir Evrópu-
sambandsins við ákvarðanatöku
hafa reynst illa til þess fallnar að
sinna kreppustjórnun með skilvirk-
um hætti, en til þess þarf hraða, ein-
falt kerfi og skýrar boðleiðir. Ég hef
lagt til nokkrar reglur til að leggja til
grundvallar slíku kreppustjórnunar-
starfi og hafa þær þegar hlotið bless-
un aðildarríkjanna og
annarra stofnana ESB
– einkum og sér í lagi
framkvæmdastjórnar-
innar, sem mun gegna
lykilhlutverki í
kreppustjórnun ESB,
innan sinna valdmarka. Á næstu
mánuðum verður unnið að því að út-
færa þessar reglur nákvæmlega og
verður útkoman úr þeirri vinnu
grunnurinn að handbók um kreppu-
stjórnun á vegum ESB. Loks verður
að efna til æfinga til að sannreyna
hvort hið nýja kerfi virkar eins og
skyldi.
Allir eru sammála um að „betra er
heilt en gróið“, þ.e. betra er að
hindra átök en að byggja upp eftir að
þau hafa farið úr böndum. Í sam-
ræmi við samþykktir leiðtogaráðs
ESB hef ég, í samstarfi við fram-
kvæmdastjórnina, samið stefnumót-
andi skýrslu um hindrun átaka og
var hún kynnt í desember sl. Meðal
helztu niðurstaðna hennar er sú, að
ESB og aðildarríkin hefðu þegar
lagt heilmikið í að beita sér á átaka-
svæðum, en allt þetta þyrfti að ger-
ast fyrr og með samræmdari hætti
til að skila hámarksárangri.
Í kreppustjórnunaráformum sín-
um er ESB mjög umhugað að eiga
náið samstarf við Atlantshafsbanda-
lagið og þriðju ríki.
Þetta samstarf byggir á
sameiginlegum gildum
og því, að aðildarríkin
eru staðráðin í að vinna
með ESB að því að leysa
úr hvers kyns aðsteðj-
andi hættum. Við höfum metnað til
að þróa okkar eigin getu en þó þann-
ig að það sem þegar er fyrir hendi
hjá NATO sé ekki tvöfaldað; fyrir
hin ellefu ríki sem bæði eru í NATO
og ESB er augljóslega enginn akkur
í því að eyða fé og fyrirhöfn í að
byggja upp kerfi í nafni ESB sem
þegar er fyrir hendi hjá NATO.
Það sem ákveðið var [á leiðtoga-
fundi ESB] í Nice miðar því að nánu
samstarfi við NATO og að evrópsku
NATO-ríkin sem ekki eru í ESB
verði höfð með í ráðum, svo og ríkin
sem sækjast eftir aðild að sam-
bandinu og Kanada, Rússland og
Úkraína einnig.
Samráðsfyrirkomulagið við þriðju
ríki mun sjá fyrir reglulegu samráði
og nauðsynlegu gegnsæi, bæði á
tímum þegar ekkert sérstakt er um
að vera og á krepputímum. Sérstaka
athygli munu evrópsku NATO-ríkin
sex njóta, sem ekki eru í ESB, svo
sem Ísland og Tyrkland, með tilliti
til sérstaks framlags þeirra til evr-
ópskra öryggismála.
Verkefnið sem nú bíður ESB er að
koma áætlun aðildarríkjanna um að
efla hernaðarlega getu sína í fram-
kvæmd og gera sameiginlegu örygg-
is- og varnarmálastefnuna, ESDP,
virka á næsta ári. Aðildarríkin verða
að leggja til það sem þarf til að
byggja upp skilvirkar
hraðsveitir sem eru
færar um að fást við
hvers konar kreppu-
stjórnun og þá borg-
aralegu kerfisuppbygg-
ingu, án hverrar við
gætum ekki haldið úti trúverðugri
kreppustjórnunarstefnu.
Um leið og allt sem til þarf hefur
skilað sér mun ESB axla þá auknu
ábyrgð á alþjóðavettvangi sem til er
ætlazt af því. En til þess þarf sam-
bandið líka að efla samstarf sitt við
alþjóðlegar og svæðisbundnar sam-
starfsstofnanir sem einnig helga
starf sitt því verkefni að viðhalda
friði og öryggi um allan heim og í
Evrópu. Við stefnum ekki að því að
ýta undir ófrið heldur að viðhalda
friðnum.
Að móta öflugri
Evrópu
AP
Javier Solana, t.h., ræðir á ráðherraráðsfundi ESB í Brussel í vikunni
við Önnu Lindh, utanríkisráðherra Svíþjóðar, sem þetta misserið er í
forsæti ráðherraráðsins.
Áherzla verður á
samráð við evr-
ópsku NATO-
ríkin utan ESB
Til skilvirkrar
kreppustjórnunar
þarf hraða og
skýrar boðleiðir
Dr. Javier Solana er æðsti talsmaður
Evrópusambandsins í utanríkis- og
öryggismálum og fyrrverandi fram-
kæmdastjóri Atlantshafsbandalags-
ins, NATO.
Öryggis- og varnarmálastefna Evrópusambandsins
eftir Javier Solana