Morgunblaðið - 03.03.2001, Blaðsíða 50

MINNINGAR
50 LAUGARDAGUR 3. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Kjartan Sig-tryggsson bóndi
á Hrauni í Aðaldal
fæddist á Jarlsstöð-
um í sömu sveit 11.
janúar 1904. Hann
lést á Heilbrigðis-
stofnun Þingeyinga á
Húsavík 24. febrúar
síðastliðinn. Foreldr-
ar hans voru Sigríð-
ur Jónína Jónsdóttir,
f. 25.5. 1866, d. 28.7.
1922, og Sigtryggur
Björnsson, f. 9.4.
1873, d. 4.3. 1940.
Systkini Kjartans
voru: Þuríður Sigurveig, Björn,
Jón og Friðrik, þau eru öll látin.
Hinn 27. júlí 1929 kvæntist
Kjartan Jónasínu Þorbjörgu Sig-
urðardóttur frá Hrauni, f.
28.5.1903, d. 5.8. 1991. Foreldrar
hennar voru Kristín Þorgríms-
dóttir frá Nesi, f. 23.8. 1870, d.
4.8. 1948, og Sigurður Jónasson í
Hrauni, f. 24.9. 1865, d. 4.8. 1946.
Börn Kjartans og Jónasínu eru: 1)
Hólmgrímur, f. 29.3. 1932, bóndi í
Hrauni. Eiginkona
hans er Kristbjörg
Freydís Steingríms-
dóttir, f. 21.9. 1931.
Dætur þeirra eru a)
Arndís Álfheiður,
maki Methúsalem
Einarsson. Þeirra
dætur eru Elín
Dögg og Hólmdís
Freyja. b) Harpa
Þorbjörg, maki Rafn
Stefánsson. Börn
þeirra eru Oddný
Björg og Stefán
Grímur. 2) Kristín, f.
21.2. 1940, maki
Trausti Jónsson, f. 3.2. 1941.
Börn þeirra eru: a) Kjartan, sam-
býliskona hans er Erla Bjarna-
dóttir, dóttir þeirra er Kristín. b)
Björk, sambýlismaður hennar er
Árni Grétar Árnason, þeirra dótt-
ir er Kara Rún.
Kjartan var bóndi í Hrauni frá
árinu 1929–1991.
Útför Kjartans fer fram frá
Neskirkju í Aðaldal í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.
Kæri Kjartan. Örfá kveðjuorð til
þín. Burtför svo aldraðs manns sem
þú varst orðinn vekur tilfinningu
saknaðar fremur en sorgar, því þú
varst búinn að vinna langan starfs-
dag og farinn að þrá þá hvíld sem þú
nú hefur öðlast. Samt er eigingirni
mín svo mikil að ég hefði viljað heyra
ennþá fótatakið þitt niður stigann á
morgnana. Þú raulaðir oftast lagstúf
á leiðinni fram í eldhúsið til mín, það
var svo notalegt á að hlýða. Þú leist
út um eldhúsgluggann, gáðir til veð-
urs og spurðir: „Er þetta góður dag-
ur?“ Það er margs að minnast frá því
ég fyrst kom í Hraun og til þessa
dags og allar eru þær minningar
góðar. Við unnum oft saman í utan-
bæjarstörfunum eins og eðlilegt er á
sveitabæ. Með þér var gott að vinna,
þú varst verklaginn og þér vannst
vel þótt þú virtist aldrei vera að flýta
þér. Vinnan með þér varð skemmtun
því þú varst afar fróður og hafðir frá
mörgu að segja. Sjaldan komu þó
frásagnir óumbeðið. Hvílík ógrynni
sem þú kunnir af kveðskap og oftast
vissir þú allt um tildrög og tilefni að
vísunum og kvæðunum. Minni þitt
var trútt, það þurfti ekki að efast um
að rétt væri farið með allt sem þú
sagðir frá. Þú varst mikill dugnaðar-
forkur, sívinnandi, alltaf fannstu
næg verkefni og vannst þau frekar
sjálfur en kalla aðra til. Á seinni ár-
um varð stangveiðin þér hugleikin.
Sennilega hefur þér fundist að þá
fyrst mættir þú taka þér tíma frá
meira aðkallandi störfum. Þú varst
fengsæll veiðimaður, lagnin brást
þér ekki við veiðarnar fremur en
annað sem þú tókst þér fyrir hendur.
Margar ánægjustundir áttir þú með
veiðistöng á bökkum Laxár, ég
minnist þess hve fallega þú kastaðir
flugunni jafnvel með gömlu bambus-
stönginni sem nú til dags mundi ekki
þykja lipurt veiðitæki. Heimilisbrag-
urinn hjá ykkur Jónasínu einkennd-
ist af glaðværð og hlýju. Mér er
minnisstætt hve einlægt og innilega
þið fögnuðuð gestum, enda var jafn-
an gestkvæmt á heimili ykkar. Þú
hlýtur að hafa saknað hennar mikið,
en á það minntist þú aldrei. Þér var
ekki tamt að bera tilfinningar þínar á
torg. Þú varst skapfestumaður en
jafnlyndur og dagfarsprúður. Öllum
sem kynntust þér þótti vænt um þig,
ég minnist þess ekki að hafa heyrt
nokkurn mann leggja þér lastyrði.
Ævintýri líkastar eru allar þær
framfarir og breytingar á lífsháttum
og kjörum sem fólk af þinni kynslóð
hefur upplifað. Lífsbaráttan fyrrum
var hörð og líkamlegt erfiði meira en
nútímafólk, vant vélvæðingu og þæg-
indum, getur gert sér í hugarlund.
Óbugaður komst þú frá því erfiði og
kannski var það einmitt það sem
efldi þér þrek til að ná níutíu og sjö
ára aldri og hafa fótavist þar til
tveim mánuðum fyrir andlát þitt. Ég
veit að þú hefðir kosið að fá að sofna
síðasta blundinn í rúminu þínu heima
en slíku ráðum við ekki. Það er hugg-
un að vita að þú hlaust góða umönn-
un þar sem þú síðast dvaldist. „Ég á
gott,“ voru seinustu orðin sem þú
sagðir við mig í þessu lífi. Þegar ég
lít til baka finnst mér að einmitt
þetta jákvæða hugarfar og hversu
sáttur þú ætíð varst við kjör þín, um-
hverfi þitt og samferðafólk á ævi-
skeiðinu hafi einkennt allt þitt líf.
Vertu kært kvaddur.
Kristbjörg F. Steingrímsdóttir.
Vetrarmorgunn. – Litlir fætur
trítla kaldan stigann niður í „gamla
eldhús“. – Kaffiilmur. – Afi kominn á
fætur, hitar upp kaffi frá kvöldinu
áður á eldavélinni, hellir í stóran
bolla, síðan á undirskálina. Sýpur á.
Svart kaffi með miklum sykri. Tekur
upp tóbaksdósirnar. Fær sér í nefið.
– Miðdagslúr. – „Afi ekki sofna
strax, við ætlum að lesa.“ Skriðið
með gamla slitna stafrófskverið hans
pabba í afaból. Stafir mynda orð, orð
setningar. Eftir það fær ekki nokkur
bók í bókaskápnum frið.
– Vetur. – Mamma og pabbi á
þorrablóti. Afi og amma halda lítið
þorrablót heima með okkur systrun-
um. Sögur, leikir, söngur. Danslög í
útvarpinu.
Aldnir fætur – ungir fætur. Óli
Skans, vínarkrus, polki, vals og ræll.
– Vor. – Fyrsta sóleyjan gægist upp
úr túninu á leiðinni suður í fjárhúsin.
Lítil hönd í hrjúfri vinnulúinni
hendi. Jarmur. Skeifa, Botna, Gul-
leit, Fönn. Afi þekkir allar ærnar
með nafni. Hlaðan með tröppum upp
í fjárhúsgarðann. „Minnkar stabbinn
minn...“ Afi kemst með stór hneppi.
Stuttir handleggir reyna líka að
ná svona miklu í fangið. Gefið á garð-
ann, sest á garðabandið við hlöðu-
dyrnar. Höfum hljótt. Ef til vill rek-
ur mórauða hagamúsin, sem býr í
veggnum við hrútaspilið, snjáldrið
fram úr holunni sinni. Göngum hægt
um. Ef til vill er einhver ærin að fara
að bera. Ekki styggja féð.
– Vor. – Alltaf farið í hólmana á af-
mælisdegi ömmu. Afi þekkir alla
fuglana og eggin þeirra. Ekki taka of
mörg egg. Breiða vel yfir hreiðrin
aftur.
Amma fær vönd af hófsóleyjum.
– Vorkvöld. – Afi á leið suður túnið
með stóru þungu flugustöngina.
Bambusstöng, heimaútbúin. Það
er ljúft að eiga stund á bökkum Lax-
ár eftir langan vinnudag. Kannski
fást nokkrar bröndur. Aukaatriði.
Kvöldið er fagurt og friðsælt.
Afi með sína rána í hvorri hendi,
fullar af silungi tilbúnum í reyk.
Ilmur af reyktum silungi berst frá
reykkofanum í sunnangolunni.
– Sumar. – Söngur í hverfistein-
inum. Afi brýnir ljáinn. Garðurinn
sleginn. Langir skárar. Snúið, rifjað,
rakað, sett í föng og sæti. Gömlu
vinnubrögðin í heiðri höfð. Ilmur af
nýslegnu grasi. Afi kemur ótrúlegu
magni af heyi í strigapokann. Þétt-
troðnum pokanum lyft á bakið, borið
í fjós eða fjárhús. Kjarngóð tugga.
Afi á hestarakstrarvélinni. Afi á
„gamla Fegga“, eina vélknúna far-
artækinu sem ég sá hann nokkru
sinni stýra. Söngurinn yfirgnæfir
vélarhljóðið. Ættjarðarlög.
Afi að moka í heyblásarann. Af-
þakkar skýrt að ungir handleggir
leysi hann af. Ekki fyrr en á níræð-
isaldri með semingi þó. Tekur við
stjórn á skömmtun úr heyhleðslu-
vagninum. Tækninýjung: Matari við
heyhleðsluvagninn.
„Hvað á langafi nú að gera?“ spyr
langafastrákur. – Haust. – Afi að
smala í hrauninu. Sporléttur á stíg-
vélum eða gúmmískóm.
Alltaf hálfhlaupandi. Best að hann
fari í Skógarhraunið. Ósérhlífinn.
– Hraunsréttardagur. – Afi
snemma á fótum. Margt að skipu-
leggja. Hann ásamt fleirum búinn að
eyða ófáum stundum í að laga gömlu
réttarveggina.
Hagræða steinum í hleðslu. Bílar
– hestar – fólk streymir að. Sumir
koma heim á eftir, þiggja kaffi og
ræða hvernig féð hafi komið af fjalli.
Gestkvæmt hjá afa og ömmu.
Dúkað borð í stofunni, kaffi og sæta-
brauð.
Koníakstár í glasi. Stofan fyllist af
glaðværum hlátri og spjalli. Sagðar
sögur. Afi segir svo skemmtilega frá.
Persónur lifna við í frásögninni.
Málrómur og svipbrigði skila sér.
Sögur af fólki sem hann hefur verið
samtíða. Gamlar sögur – nýjar sög-
ur.
– Jól. – Bók og rauður vasaklútur í
jólapakka afa. Afi tekur mikið í nefið.
Gengið í kringum jólatréð. Afi for-
söngvari. „Það er svo gaman þegar
koma jólin...“ Raddsterkur – lagviss.
Afi raular alltaf fyrir munni sér
þegar hann kemur niður stigann á
morgnana og gengur til náða á
kvöldin. Gamlar vísur og hendingar
úr ljóðum. Það er eins og hann kunni
vísu eða ljóðabrot sem hæfir hverju
verki – hverju tilefni.
Jafnlyndur, reiðist sjaldan, og þá
aðeins ef rík ástæða er til.
Hæglátur og hlýr. Æðrulaus og
stilltur mætir hann sorginni, sem
knýr dyra eftir rúmlega 60 ára
hjónaband. Tilfinningar sínar á hann
einn með sjálfum sér.
Myndir og minningar fylla hug-
ann. Leiðir hefur skilið, en eftir
stendur þakklæti. Þakklæti fyrir að
hafa fengið að njóta samfylgdar afa
svo lengi.
Megi afi minn hvíla í friði.
Arndís Á. Hólmgrímsdóttir.
Að eiga góða að er ómetanlegt. Að
missa ástvin er óbætanlegt. Að eiga
góðar minningar er gulls ígildi. Já,
afi minn, minningarnar um þig eru
mér fjársjóður. Lítil, dýrmæt minn-
ingarbrot um þig sækja á hugann.
Ég sé þig fyrir mér fyrir mér við hin
ýmsu störf, með hey í poka, silung á
rá á leið í reykkofann, með orfið að
slá í kringum bæinn eða hrífuna að
raka dreif sem þér fannst óþarft að
færi til spillis. Eða í eldhúsinu hjá
ömmu að drekka svart kaffi með
miklum sykri og kenna mér vísur,
eða þegar ég sat hjá rúminu þínu
þegar þú fékkst þér miðdegisblund-
inn og horfði – ekki hlustaði heldur
horfði – á þig hrjóta. Eða þorrablóts-
kvöldin þegar þið amma höfðuð
heimaþorrablót með okkur systrun-
um og kennduð okkur að dansa
gömlu dansana eftir danslögunum í
útvarpinu. Eða hvernig þú söngst „Í
Betlehem …“ við jólatréð, eða sýndir
okkur hvernig hægt væri að hoppa á
rassinum. Eða hvernig þú tókst í nef-
ið – og stundum líka í vörina – og
varst þá kannski ekkert að hugsa um
það hvort afleyðingar þeirrar neyslu
sæust framan í þér. Eða hvernig þú
sagðir „Já, já Jón minn“ þegar þér
leist ekki á blikuna. Með þér kynnt-
ist ég líka ýmsum vinnubrögðum
sem flestir af minni kynslóð þekkja
lítið til. Aldrei man ég eftir að hafa
fengið það á tilfinninguna að ég væri
að flækjast fyrir þér við störf þín þó
ég fylgdi þér stundum fast eftir.
Ekki fyrr en ég varð fullorðin. Rúm-
lega tvítug, var ég í heimsókn og fór
að moka í heyblásarann, þá komst
þú, kominn undir áttrætt, ýttir mér í
burtu og taldir þetta ekkert kven-
mannsverk! En þegar ég vildi nokkr-
um árum seinna moka inn heyinu
gegn því að þú hefðir auga með árs-
gamalli dóttur minni þá gafst þú mér
eftir það verk sem þú taldir erfiðara,
– að gæta barnsins! Þú vannst öll þín
störf af alúð og natni. Það var nú
ekki látunum fyrir að fara hjá þér en
samt vannst þér vel. Þó gat maður
yfirleitt heyrt hvar þú varst að verki
því þá raulaðir þú fyrir munni þér.
Stundum var það bara eitthvert
merkingarlaust humm en stundum
líka gamlar vísur og ljóð. Gamlar
sóknarvísur, sem ortar höfðu verið
um hvern bæ í sveitinni, voru ofar-
lega á vinsældalistanum, stundum
líka gamanvísur og ljóð sem e.t.v.
höfðu verið flutt á einhverrri
skemmtun þegar þú varst ungur.
Þvílíkt minni! Þú kunnir líka ógrynni
af sögum, alvörusögum um alvöru-
fólk. Sögum um skrýtna karla og
kerlingar sem þú hafðir kynnst á
þínum yngri árum eða sem þú hafðir
heyrt um. Það var hrein unun að
hlusta og horfa á þig segja frá. Þú
hermdir eftir málróm og töktum
sögupersónunnar og svipbrigðin
sem fylgdu voru ekki síðri. En þú
sagðir líka frá venjulegu fólki og
daglegu lífi þess, sögur af samferða-
fólki þínu og ýmsu sem á daga þess
hafði drifið. En frásagnir af sjálfum
þér voru sjaldgæfari. Þær komu
helst ekki nema innt væri eftir. En
þannig varst þú bara, lítillátur og
gerðir ekki miklar kröfur þér til
handa. Ef til vill hafa lífsskilyrði þín í
uppvextinum átt þátt í að móta þig á
þann veg. Þú fórst ungur að heiman
frá foreldrum og systkinum í vist á
öðrum bæjum, fyrst til frændfólks
en síðan aðra bæi í nágrenninu og
sem unglingur einn vetur á Grenivík.
Alltaf hélstu samt góðum tengslum
við foreldra og systkini. Það er svo
margt sem ég vildi hafa vitað betur
um þig, spurt meira, skyggnst betur
inn í huga þinn, ekki einhverja at-
burði, heldur hvernig þér leið, hvað
þú hugsaðir, hverjir voru draumar
þínir og þrár. Það eru ekki mörg ár
síðan ég komst að því að þú hefðir átt
hljóðfæri, harmoniku og meira að
segja spilað á böllum. Ég sem hafði
bara heyrt þig spila á munnhörpu, já
og reyndar á hárgreiðu – alveg listi-
lega. Sl. sumar spurði ég þig hvað
hefði orðið um harmonikkuna. Hún
var seld þegar þú hófst búskap. Ung-
ur bóndi hefur þurft á öllum sínum
fjármunum að halda við upphaf bú-
skapar. Ég spurði hvort þú hefðir
aldrei velt því fyrir þér að kaupa
aðra seinna. „Nei, nei, nei, nei,“
sagðir þú og hristir höfuðið, hleyptir
svo í brýrnar eins og þér einum var
lagið og horfðir út um gluggann,
augnaráðið varð fjarrænt. Ég
skrapp eitthvað frá og kom inn
skömmu síðar, þú sast enn við borðið
og horfðir út, leist síðan á mig og
sagðir „Það voru ekki peningar, elsk-
an mín, ekki tími.“ Já, það er satt, þá
var ekki 40 stunda vinnuvika og
Visa-raðgreiðslur til að láta draum-
ana rætast. Það eina sem ég man að
þú hafir gert sem telja mætti til frí-
stundagamans var að skreppa með
stöng að ánni, fyrst man ég eftir að
þú áttir gamla heimatilbúna bamb-
usstöng, þunga og mikla. Ekki gerð-
ir þú þó víðreist um landið og
spreyttir þig á veiðum í misdýrum
laxveiðiám. Við Laxá hafðir þú alið
mestallan þinn aldur, fyrst á Jarls-
stöðum síðan í Hrauni og áin sú
dugði þér alveg. Það gerði ekkert svo
mikið þó ekki fengist alltaf fiskur, ró-
leg stund við ána á björtu vorkvöldi
var nóg, aflinn var bónus.
Lífinu öllu mættir þú af einstöku
æðruleysi. Þú varst ekki skaplaus en
sjaldan sá ég þig reiðast og þá ekki
nema ærin ástæða væri til. Ofsakæti
var heldur ekki hluti af skapferli
þínu en þú kunnir vel að gleðjast í
góðra vina hópi. Fjölskylda og vinir
var þér alltaf mikls virði og hjóna-
band ykkar ömmu einkenndist af al-
úð, samheldni og trygglyndi. Er
sorgin knúði dyra mættir þú henni af
æðruleysi og stillingu. Þú varst
sanngjarn og lagðir gott orð með
flestum sem þú áttir samleið með en
þeim sem gerðu eitthvað á hluta þinn
eða þinna eða sýndi af sér ódreng-
skap á einhvern hátt vandaðir þú
kannski ekki kveðjurnar. Yfirleitt
held ég þó að þú hafir áunnið þér vin-
semd og virðingu þeirra sem þú
hafðir samskipti við. Að búa að skap-
ferli eins og þessu tel ég kost og það
að vakna syngjandi að morgni og
ganga syngjandi til hvílu að kvöldi
hlýtur að bera vott um ró og jafn-
vægi hugans. Megi sem flestir öðlast
slíkt. Þegar ég fylgi þér síðustu
skrefin ætla ég að raula í huganum
eitthvað af því sem ég var svo vön að
heyra frá þér þegar þú komst niður
stigann þinn að morgni eða þegar þú
gekkst upp að kveldi. Elsku afi minn,
hafðu þökk fyrir allt og allt. Hvíldu í
friði.
Harpa Þorbjörg
Hólmgrímsdóttir.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
(V. Briem.)
Elsku langafi minn.
Upp í hugann koma myndir og
minningabrot frá þeim tæpu 28 ár-
um sem við áttum saman.
Ég var ekki gömul þegar ég fór að
fylgja þér í fjárhúsin og fjósið þar
sem ég aðstoðaði þig við að fylla hey-
pokana og gefa kálfunum. Á meðan
raulaðir þú og fórst með vísur sem
ég lærði smám saman. Síðan tölti ég
á eftir þér milli húsanna og hermdi
eftir göngulagi þínu, örlítið hokin og
með hendur fyrir aftan bak.
Það var líka alltaf mjög sérstakt
að fara með þér að smala í hrauninu
þar sem þú, hátt á áttræðisaldri,
hljópst um hraunið og við hin áttum
erfitt með að fylgja þér eftir.
Ósjaldan kom ég upp til ykkar
langömmu til að skoða í dótakassann
ykkar sem meðal annars innihélt
leggi og kjálka. Yfirleitt endaði það
með því að stofan hjá ykkur var und-
irlögð af dýrum og girðingum. Til að
bæta í safnið tálgaðir þú út fugla úr
ýsubeini sem við létum synda á
ímynduðum pollum á stofugólfinu.
Þegar ég var orðin eldri og farin
að kenna spurðir þú oft hvort það
væri ekki erfitt að kenna þessum
krakkaormum og síðan kímdir þú.
Þegar ég hitti þig síðast fyrir hálf-
um mánuði huldir þú kalda fingur
mína með höndum þínum og hitaðir
mér og upp í hugann komu minn-
ingar um það hve oft þú hefðir gert
þetta áður. Ósjaldan fylgdi líka vísan
sem hefst á orðunum „Kristín litla
komdu hér með kalda fingur þína“.
Það er erfitt að kveðja og hugsa til
þess að ég heyri ekki lengur hægt
fótatak þitt þegar þú komst raulandi
niður stigann á leið í mat eða kaffi en
minningarnar um þig lifa í hjarta
mér um ókomna tíð.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
(V. Briem.)
Elín Dögg.
Elsku langafi minn. Það er svo
erfitt að þurfa að kveðja. Sérstak-
lega þegar það eru svo margar góðar
minningar. Minningin um það þegar
þú sast hjá mér þegar ég var veik
heima og þú fórst með vísur og sagð-
ir sögur. Þú labbaðir alla leið upp á
loft til mín bara til að vera hjá mér
þegar við vorum ein í bænum. Ég
man ekki vísurnar eða sögurnar en
ég vildi að ég hefði lagt þær betur á
minnið. Síðan fækkaði ferðunum í
Hraun smátt og smátt eftir því sem
ég varð eldri og samverustundirnar
urðu færri. Samt var alltaf gott að
setjast niður hjá þér við eldhúsborð-
ið og horfa á þig drekka kaffið þitt,
sérstaklega ef við vorum ein. Þá
fórstu með vísur, sagðir frá eða við
bara þögðum og horfðum út á hólm-
ana.
Elsku afi minn, nú er húsið þitt
tómt og ég get ekki lengur horft upp
í eldhúsgluggann og séð þig brosa til
mín þegar ég kem inn úr húsunum.
Núna ertu með langömmu og ég
vona að þið lítið niður til okkar annað
slagið. Hvíldu í friði, langafi minn.
Oddný Björg.
Langafi. Langafinn sem var svo
blíður og hjartahlýr. Þegar ég heils-
aði þér þegar við komum til ykkar og
þegar við fórum og þú gafst mér þús-
undkall og sagðir: ,,Eyddu þessu nú
KJARTAN
SIGTRYGGSSON