Morgunblaðið - 03.03.2001, Page 36

36 LAUGARDAGUR 3. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BINGÓ kann ekki
einungis að vera hin
skemmtilegasta iðja
heldur má ætla að það
hjálpi fólki að viðhalda
andlegri getu sinni.
Þessi er að minnsta
kosti skoðun Julie
Winstone, sem nú
vinnur að rannsókn-
um er tengjast dokt-
orsritgerð hennar í
sálarfræði. Verkefnið
er að kanna hvort
bingó-iðkun geti haft
jákvæð áhrif á iðkend-
ur til langs tíma litið,
að því er fram kemur
á fréttavef breska rík-
isútvarpsins, BBC.
Bingó nýtur mikilla
vinsælda víða um
heim, ekki síst á með-
al eldra fólks. Og það
er einkum að því sem
Julie Winstone beinir
sjónum sínum. Hún
bendir á að bingó
reyni á minnið og
sjónina. Að auki þurfi viðkomandi að
vera fær um að athuga tölur leiftur-
snöggt sem aftur reyni á samræm-
ingu sjónar og hreyfingar handa.
Julie Winstone bendir á að það sé
einmitt þessi geta sem fari minnk-
andi er árin færast yfir. Áður hafa
langtímaáhrif skákar og brids verið
könnuð en þessir leikir reyndust
einkum reyna á tileinkaða hæfni sem
viðkomandi „geymir með sér“. Þá er
um að ræða einstaka leiki/útspil eða
röð þeirra sem hægt er að læra og
leggja á minnið með tímanum. Slíku
er ekki til að dreifa þegar bingó er
iðkað, segir Julie Winstone.
Í Bretlandi eru níu af hverjum tíu
bingóspilurum eldri en sjötugir og
flestir nota tvö spjöld eða fleiri í
einu.
Julie Winstone hyggst nú fá hóp
fólks til liðs við sig og fylgjast með
því hvernig andleg geta þess breyt-
ist. Hún telur hugsanlegt að rann-
sóknir hennar leiði í ljós ágæti bing-
ós þegar að því kemur að viðhalda
andlegri getu. Hún telur einnig að
rannsóknin geti leitt í ljós hversu
reglulega iðka þurfi bingó til að
hægja á hrörnun á þessu sviði. „Vel
kann að vera að andleg hrörnun stafi
að hluta til af því að viðkomandi
hæfileikum sé ekki beitt í sama mæli
og áður,“ segir hún í samtali við
BBC og minnir á að líkamsrækt geti
hægt á ýmsum neikvæðum hliðum
öldrunar. Hið sama kunni að eiga við
um andlega þætti þessa ferlis. Þann-
ig sé t.a.m. vitað að nokkur hluti
aldraðs fólks fari sjaldan eða aldrei
af heimilum sínum nema til að spila
bingó.
Associated Press
Hollt og félagslega hvetjandi, segja sérfróðir.
Bætir bingó
minni og snerpu?
Læknisfræði
Sagt frá vefjagigt
og meðferð við henni
Lyf
Eru lyfjatilraunir á meðal
fátækra siðlausar?
Sjúkdómar
Von um nýja meðferð
við MS-sjúkdómi?
Alnæmi
Tilraunir með bóluefni
gegn HIVHEILSA
Spurning: Hvað er vefjagigt?
Hvernig lýsir hún sér? Hversu al-
geng er hún og er til lækning við
henni?
Svar: Vefjagigt er erfitt fyrir-
bæri sem dálítið skiptar skoðanir
eru um.
Vefjagigt (fibromyalgia) teng-
ist síþreytu (chronic fatigue
syndrome), sum einkennin eru
þau sömu og erfitt getur verið að
greina á milli þessara sjúkdóma.
Sumir telja þessa sjúkdóma stafa
af einhverju sjúkdómsferli í
bandvef og vöðvum en aðrir telja
þá vera af geðrænum toga.
Hver sem orsök vefjagigtar
kann að vera er hér um að ræða
sjúkdóm sem er algengur og get-
ur valdið miklum óþægindum og
stundum fötlun. Ef tekið er mið
af bandarískum tölum gætu 3–6
þúsund Íslendingar verið með
vefjagigt en ég veit ekki til þess
að algengi sjúkdómsins hafi verið
rannsakað hér á landi. Sjúkdóm-
urinn hrjáir einkum konur á
barneignaaldri, þó svo að börn,
karlmenn og aldraðir geti einnig
orðið fyrir barðinu á honum.
Vefjagigt er langvinnur sjúkdóm-
ur sem einkennist af útbreiddum
verkjum í bandvef og vöðvum,
þreytu og aumum blettum á viss-
um stöðum á líkamanum. Þessir
aumu blettir eru á hnakka, hálsi,
öxlum, hrygg, efstu rifbeinum að
framan, olnbogum, sitjanda,
mjöðmum og innanvert á hnjám
(allir blettir eru hægra og vinstra
megin, samtals 18).
Sumir sjúklinganna þjást einn-
ig af svefntruflunum, morgun-
stirðleika, iðraólgu, þunglyndi,
kvíða eða annarri vanlíðan. Sumir
lýsa óþægindunum eins og lang-
varandi flensu (án sótthita) sem
ekki vill gefa sig.
Sjúkdómsgreining er erfið
vegna þess að fátt eitt einkennir
þennan sjúkdóm og greining
byggist því aðallega á að útiloka
annað. Sumir sjúklingar með
vefjagigt hafa gengið í gegnum
erfitt ferli með óteljandi rann-
sóknum hjá ýmsum læknum þar
sem ekkert sérstakt finnst og fá
þá tilfinningu að lokum að þetta
sé allt kannski bara ímyndun og
þeim sjálfum að kenna. Félag
bandarískra gigtarlækna hefur
sett fram þau skilmerki að sjúk-
lingur sé að öllum líkindum með
vefjagigt ef hann hafi haft út-
breidda verki í minnst 3 mánuði
og sé aumur í minnst 11 af þeim
18 punktum sem lýst er að ofan.
Vefjagigt getur versnað við
líkamlega eða andlega streitu, lé-
legan svefn, slys, andleg áföll eða
kalt og rakt umhverfi. Stundum
batnar ástandið við það að létta á
streitu eða bæta svefn en getur
komið aftur ef aðstæður versna.
Oft er nóg að útskýra málin fyrir
sjúklingnum og hughreysta hann
en það sem gefst venjulega best
eru hæfileg líkamsþjálfun,
sjúkraþjálfun og þunglyndislyf.
Það getur verið erfitt að fá aum-
an og þreyttan sjúkling til að
stunda líkamsþjálfun og nauðsyn-
legt er að byrja rólega, t.d. með
sundi og stuttum gönguferðum,
og síðan er hægt að bæta við
þjálfunina hægt og sígandi.
Rannsóknir hafa sýnt ótvírætt
gagn af líkamsþjálfun hjá sjúk-
lingum með vefjagigt eða sí-
þreytu. Sjúkraþjálfun með nuddi,
heitum bökstrum, teygjuæfingum
og fleiru hentar sumum vel.
Venjuleg verkjalyf gera yfirleitt
ekki gagn en væg þunglyndislyf í
litlum skömmtum eru stundum til
mikilla bóta. Þeim sem reykja
getur batnað mikið við að hætta.
Langtímahorfur eru yfirleitt
góðar og flestir geta losnað við
óþægindin að miklu eða öllu leyti
ef þeir fá viðeigandi meðferð.
Hvað er vefjagigt?
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Erfiður
sjúkdómur
 Lesendur Morgunblaðsins geta spurt lækn-
inn um það sem þeim liggur á hjarta. Tekið
er á móti spurningum á virkum dögum milli
klukkan 10 og 17 í síma 5691100 og bréfum
eða símbréfum merkt: Vikulok. Fax
5691222. Einnig geta lesendur sent fyrir-
spurnir sínar með tölvupósti á netfang
Magnúsar Jóhannssonar: elmag@hot-
mail.com.
SAMKVÆMT nýrri og viðamikilli
vísindarannsókn, sem fram hefur
farið á grænu tei, hefur ekkert það
komið fram, sem gefur til kynna að
neysla þess geti veitt vörn gegn
magakrabbameini. Niðurstöður
þessar voru gerðar opinberar á
miðvikudag en þær er að finna í nýj-
asta hefti tímaritsins New England
Journal of Medicine.
Ofangreind niðurstaða fer ekki
saman við ýmsar fyrri rannsóknir,
sem gerðar hafa verið á grænu tei. Í
þeim reyndist fólk hins vegar þurfa
að drekka allt að tíu bolla af grænu
tei á dag til að fá fram heilnæm
áhrif. Það getur afur ámóti haft stór-
aukna kaffínneyslu í för með sér
enda þekkt að fólk kýs að taka
grænt te inn í formi hylkis.
Fyrir rannsókninni fór dr. Yoshit-
aka Tsubono, sem starfar við Toh-
oku-læknaskólann í Japan. Rann-
sóknin fór þannig fram að fylgst var
með 26.000 körlum og konum í átta
ár. Skráð var neysla viðkomandi á
grænu tei og framgangur heilsu
þeirra.
Þátttakendur voru allir frá Japan
og bjuggu í dreifbýli. Spurt var
hversu mikils af grænu tei þeir
neyttu daglega. Um 40% þátttak-
enda reyndust drekka fimm bolla
eða meira á dag en 19% kváðust
drekka minna en fimm bolla.
Á þeim tíma sem rannsóknin náði
yfir veiktust 419 þátttakendur af
magakrabbameini. Engin marktæk
tengsl fundust á hinn bóginn á milli
þeirra, sem veiktust og teneyslu við-
komandi.
Áreiðanlegra form könnunar
Kannanir sem þessar þar sem
fylgst er með fólki í ákveðinn tíma
þykja áreiðanlegri en þær sem eru
afturvirkar en þannig hafa flestar
fyrri rannsóknir á grænu tei verið.
Vísindamennirnir taka á hinn bóg-
inn fram að þótt þessi rannsókn sé
bæði vel gerð og vel hönnuð sé þörf á
frekari könnunum á þessu sviði.
Í forystugrein, sem fylgir niður-
stöðum rannsóknarinnar í New
England Journal of Medicine, segja
þeir dr. Takeshi Sano og dr. Mituru
Sasako, sem starfa við Krabba-
meinssjúkrahúsið í Tókýó m.a.:
„Þeir, sem hafa ánægju af því að
drekka grænt te ættu að gera það
áfram, en þá neyslu skyldu menn
ekki binda neinum væntingum í þá
veru að hún verði til þess að minnka
líkur á því að viðkomandi taki
krabbamein í maga.“
Krabbamein í maga er annað al-
gengasta dauðamein krabbameins-
sjúklinga í heimi hér.
Átta ára rannsókn sem tók til 26.000 karla og kvenna
Grænt te virðist gagns-
laust gegn magakrabba
Associated Press
Þrátt fyrir mikla neyslu Japana á grænu tei er magakrabbamein al-
gengasta krabbameinið þar í landi.
TENGLAR
..............................................
New England Journal of Medicine:
www.nejm.org
New York. Reuters.