Morgunblaðið - 18.05.2001, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 18. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SENDIRÁÐ Japana á Ís-landi verður opnað form-lega í dag þegar sendiherr-ann, Masao Kawai,
afhendir forseta Íslands trúnaðar-
bréf sitt, en skrifstofa sendiráðsins
tók til starfa í lok febrúar á þessu
ári. Í október nk. munu íslensk
stjórnvöld síðan opna íslenskt
sendiráð í Tókýó. Masao Kawai, ný-
skipaður sendiherra Japana á Ís-
landi, er jafnframt sendiherra Jap-
ana í Noregi og situr í Ósló. Kawai
er nú staddur hér á landi vegna
formlegrar opnunar sendiráðsins í
Reykjavík og sagðist í samtali við
Morgunblaðið telja opnun sendiráð-
anna í Reykjavík og Tókýó gefa
löndunum báðum mikla möguleika á
að auka tengsl þjóðanna.
„Þetta er augsýnilega mjög sér-
stakt ár, bæði fyrir Japana og Ís-
lendinga,“ segir Kawai. „Við horfum
með eftirvæntingu til opnunar á
sendiráði Íslands í Tókýó í október
og við fögnum mjög útflutningi Ís-
lendinga á japanska markaði. Hefð-
bundinn innflutningur fiskafurða er
mjög mikilvægur og við vonumst til
og óskum Íslendingum velgengni á
öðrum sviðum. Við vonumst til að
Íslendingar leggi sig fram um að
auka fjárfestingar sínar á Japans-
markaði og munum gera okkar
besta til að aðstoða við það.“
Að sögn Kawai er opnun sendi-
ráðanna afleiðing af viðleitni beggja
landa í langan tíma við að auka
tengsl þjóðanna. Japönsk yfirvöld
líta jafnframt á opnun sendiráðsins í
Reykjavík sem lið í þeirri viðleitni
að efla enn frekar tengsl Japana við
Evrópuþjóðir almennt, þar sem sér-
stök áhersla er lögð á að efla stjórn-
málatengslin.
Japanar þekkja yfirleitt
lítið til Íslands og íbúa þess
Kawai segir almenna þekkingu á
Íslandi takmarkaða í Japan. Jap-
anskir ferðamenn sem koma Ís-
lands eru aðeins um 3.000 á ári, sem
er um 1% af þeim fjölda sem ferðast
til Íslands. Hann telur að auka megi
ferðir Japana til Íslands og að sú
kynning sem fram muni fara í sendi-
ráðunum geti stuðlað að slíkri þró-
un. Kawai segir Japani ekki þekkja
Ísland nægilega vel og vonast til að
sendiráð Íslands í Tókýó muni auka
möguleika Íslendinga á að kynna Ís-
land betur fyrir Japönum.
„Japanar ættu að kynnast Íslandi
betur og ég vona að Íslendingar
kynnist okkar landi betur. Margir
Japanar þekkja Ísland ekki mikið
enn þá. Hefðbundin mynd af Íslandi
er kannski sú að landið sé mjög
langt í burtu, mjög kalt land þar
sem fiskveiðar skipta öllu máli. En
ég tel að þetta sé ekki alveg rétt
mynd af landi og þjóð. Síðan ég kom
hingað hefur mér þótt mikið koma
til árangurs ykkar í efnahags- og at-
vinnumálum. Sá árangur hefur ekki
aðeins orðið til vegna nýtingar á
náttúruauðlindum í landinu og um-
hverfis það, heldur er þetta árangur
sem byggir á miklu hugviti og mik-
illi vinnu íbúanna. Íbúafjöldi er inn-
an við 300.000 manns en samt er hér
þetta stórkostlega samfélag. Það er,
held ég að mér sé óhætt að segja,
meira en margir ná að ímynda sér.“
Að mati Kawai geta Japanar ým-
islegt lært af Íslendingum, sem hafa
þróað upp ýmsan iðnað fyrir utan
fiskveiðar, þ.á m. upplýsingatækni
og náð miklum árangri í sjávarlíf-
fræði. Þá segir Kawai mikilvægt að
auka og víkka út viðskipti þjóðanna,
sem reyndar eru talsverð í dag og
mun meiri en fjöldi ferðamanna gef-
ur tilfefni til að ætla.
Mörg sameiginleg hagsmuna-
mál á alþjóðavettvangi
Hlutdeild Japans í innflutningi
Íslendinga var tæp 10% fyrir nokkr-
um árum og innflutningur á íslensk-
um fiskafurðum er mjög mikilvæg-
ur fyrir Japana, að sögn Kawai. Af
heildarinnflutningi loðnu til Japans
koma um 30% frá Íslandi og var Ís-
land stærsti útflytjandi loðnu til
Japans fyrir nokkrum árum, en í
dag er innflutningur Japana á loðnu
frá Noregi örlítið meiri. Þá segir
Kawai innflutning á þorsk
frá Íslandi mikilvægan fyri
Kawai segir opnun sen
löndunum tveimur ekki aðe
sér aukna möguleika á að
skipti þjóðanna, heldur s
jafnframt að því að efla
þjóðanna á alþjóðlegum v
„Við eigum mörg sameigin
munamál á alþjóðavettvan
öryggismál, að viðhalda he
stuðla að verndun umhver
auka réttindi fólks, auk mar
arra hagsmunamála.“
Kawai segir Japani t.d.
áherslu á að styrkja og e
Sameinuðu þjóðanna og un
Sendiherra Japana á Íslandi segir opnun sendi
Hagsmuni
anna fara
á mörgum
Masao Kawai, sendiherra Japans á Í
honum þyki mikið koma til þess áran
náð í uppbyggingu efnahags- og atvin
fámenni og hrjúfar aðstæður. Eiríku
sendiherrann, sem telur mikla mö
tengslum og viðskiptu
Masao Kawai, sendih
Japans á Íslandi.
STJÓRNVÖLD eiga umframallt að forðast að verðadragbítur á það umhverfisem upplýsingatækni hér-
lendis þrífst í og mikilvægt er að
þeim takist vel að móta það. Þessari
skoðun lýsti Davíð Oddsson forsæt-
isræðaherra á opnum fundi um upp-
lýsingatækni á vegum málefna-
nefndar Sjálfstæðisflokksins í gær.
Fram kom einnig á fundinum að
velta í atvinnugreinninni hefði aukist
úr 1,4 milljörðum króna árið 1995 í
15,9 milljarða árið 2000.
Davíð sagði upplýsingaiðnaðinn
unga en mikilvæga atvinnugrein,
sem væri að stíga sín fyrstu skref.
Ekki yrði séð fyrir hvernig hún
myndi þróast í framtíðinni og því
væri mikilvægt að stjórnvöld veittu
henni allt það svigrúm sem mögu-
legt væri og tryggðu að markaður-
inn fengi að móta þróun á sviði upp-
lýsingatækninnar. „Það versta sem
ríkisvaldið gæti gert þessari ungu
atvinnugrein væri að skipta sér um
of af, reyna að stýra þróuninni eftir
sínu höfði, sínum miklu vitsmunum,
veita styrki í kjölfarið og koma í veg
fyrir samkeppni erlendis frá,“ sagði
Davíð.
„Í allri sögu okkar Íslendinga eru
því miður allt of mörg dæmi um of
mikil afskipti ríkisvalds. Ég er þeirr-
ar skoðunar að upplýsingatæknin og
upplýsingatækniiðnaðurinn séu svo
mikilvæg, að sérstök ástæða sé fyrir
ríkið að gæta þess að láta markaðin-
um í sem flestum atriðum þróunina
eftir.“ Sagði Davíð að með þessum
hætti yrði tryggt að þekking fagaðila
og þeirra sem mestra hagsmuna
ættu að gæta réðu mestu um hvert
förinni væri heitið.
Upplýsingaiðnaðurinn
fái að vaxa og dafna
„En hvert er þá hlutverk ríkis-
valdsins ef þessi kenning er rétt? Í
tíð síðustu stjórnar var mörkuð mjög
skýr stefna í málefnum greinarinnar
og í stefnuyfirlýsingu núverandi rík-
isstjórnar er skýrt kveðið á um það
að stuðla beri að því að upplýsinga-
iðnaðurinn fái að vaxa og dafna og að
sem best skilyrði séu sköpuð fyrir ný
fyrirtæki á þessu sviði.“
Davíð sagði að þessum almennu
markmiðum yrði best náð með því að
ríkisvaldið tryggði eftir mætti gott
almennt efnahagsástand, ekki of
flókið regluveldi þannig að athafna-
semi og drifkraftur þjóðarinnar
fengi notið sín til fulls. „Fyrir unga,
ört vaxandi iðngrein, eins og upplýs-
ingaiðnaðurinn er, skiptir það höf-
uðmáli að efnahagsumhverfið sé
hagstætt, að fyrirtækin í landinu séu
öflug og hafi efni á að kaupa
ustu sem boðið er upp á
ingatæknin er nefnilega
angrað fyrirbæri sem snýst
sig. Tilgangurinn er ekki
ekki tæknin tækninnar veg
markið hlýtur að vera það, a
Markaðurin
móta þróun
upplýsing
Davíð Oddsson
MENNINGARSAMSTARF
TIL EFTIRBREYTNI
ÁHRIF OFURTOLLANNA
Samkeppnisstofnun hefur skilaðlandbúnaðarráðherra skýrslu umverðmyndun innflutts grænmetis
í marz síðastliðnum. Ráðherra sendi
stofnuninni beiðni um úttekt í framhaldi
af þeim umræðum sem urðu um skyndi-
lega verðhækkun á papriku er tímabil
tollverndar gekk í garð 15. marz sl.
Í samtali við Morgunblaðið 30. marz
sagði Guðni Ágústsson landbúnaðarráð-
herra: „Ég hef látið skoða þetta og það
hefur komið í ljós að af útsöluverði vör-
unnar fer samtals 71 kr. í toll eða um
10% af heildarverðinu. Innflutningsaðil-
inn og smásalinn eiga 84–85% af heild-
arverðinu. Þetta finnst mér einkennileg
hækkun og það er útilokað að líta svo á
að lögin eða stjórnvöld beri ábyrgð á
henni. Hækkunin verður til einhvers
staðar annars staðar.“
Samkeppnisstofnun kemst að þeirri
niðurstöðu að „sú hækkun sem varð á
smásöluverði ýmissa grænmetisteg-
unda í seinni hluta mánaðarins stafaði
að langmestu leyti af hækkun innflutn-
ingsverðs og álagningu tolla“, svo vitnað
sé til fréttatilkynningar stofnunarinnar.
Þar kemur jafnframt fram að erfitt sé
að meta nákvæmlega verðhækkunar-
áhrif tollanna, en Samkeppnisstofnun
tekur nokkur raunhæf dæmi, sem sýna
að áhrif tollanna á smásöluverð án virð-
isaukaskatts geta verið á bilinu 27,5%
og allt að 47,6%.
Þótt landbúnaðarráðherra telji sig
ekki hafa fengið svör við öllum sínum
spurningum til Samkeppnisstofnunar
þarf varla frekari vitnanna við. Áhrif of-
urtollanna, sem lagðir eru á innflutt
grænmeti og blóm, til verndar innlend-
um framleiðendum, eru veruleg. Ís-
lenzka neytendur munar um minna.
Nú hefur landbúnaðarráðherra raun-
ar sýnt vilja til að lækka tolla og hefur
sýnt það í verki með því að fresta tolla-
hækkunum og með því að beita sér fyrir
rýmkuðum heimildum sér til handa að
lækka tolla. Það á hins vegar að ganga
lengra og afnema tollverndina með lög-
um.
Samkeppnisstofnun kemst að þeirri
niðurstöðu að smásöluálagning á græn-
metið sé afar mismunandi eftir dögum,
allt frá því að vera -65% og upp í að vera
167%. Meðalsmásöluálagning er hins
vegar allt frá 2,7% og upp í rúmlega 80%
á einstökum grænmetistegundum í ein-
stökum verzlunum. Samkeppnisstofnun
gefur hins vegar ekki upp um hvaða
verzlanir er að ræða í hverju tilviki.
Finnur Árnason, framkvæmdastjóri
Hagkaups, segir í Morgunblaðinu í gær
að skýrsla Samkeppnisstofnunar „hreki
það megininntak sem verið hefur í mál-
flutningi Morgunblaðsins í þessu máli“.
Ef Finnur Árnason á hér við þær upp-
lýsingar, sem Morgunblaðið birti um
smásöluálagningu á grænmeti á skír-
dag, hafa þær ekki verið hraktar hvað
varðar smásöluálagningu þá daga í
marzmánuði, sem um var að ræða, og á
þær vörutegundir, sem tilgreindar voru.
Meðaltölin, sem Samkeppnisstofnun
reiknar út, gefa líka til kynna að allmörg
dæmi séu um jafnháa álagningu og upp-
lýsingar Morgunblaðsins gáfu til kynna.
Hitt er svo annað mál, að ekki verður
séð að verðhækkanir á grænmeti í marz
hafi orðið vegna þess að verzlanir hafi
hækkað álagningu sína á þeim tíma.
Smátt og smátt er að verða til skýrari
mynd af verðmyndun innflutts græn-
metis hér á landi. Ljóst er að verndar-
tollarnir hafa þar mikil áhrif, ekki ein-
göngu til beinna verðhækkana, heldur
hafa þeir jafnframt neikvæð áhrif á
samkeppnina á grænmetismarkaðnum.
En fleiri aðilar eiga hlut að máli. Varð-
andi smásöluálagninguna hafa ýmis
gögn verið lögð á borðið, ekki sízt af
hálfu Hagkaups, sem hjálpar almenn-
ingi að mynda sér skoðun á málinu. Í
þeim efnum eru þó ekki öll kurl komin
til grafar.
Umræða um byggðamál hefur mjögbeinst að málefnum atvinnulífs,
samgöngum og í æ auknum mæli
menntamálum en minni gaumur hefur
verið gefinn að menningarlífinu á
landsbyggðinni. Öflugt menningarlíf
er þó einn af þeim þáttum sem ráða
miklu um búsetu fólks, eins og fram
kemur í nýrri skýrslu starfshóps um
menningarmál sem menntamálaráð-
herra skipaði. Í síaukinni samkeppni
sveitarfélaga um fólk, sem á undan-
förnum misserum hefur endurspeglast
með skýrum hætti í auglýsingum um
kennarastöður vítt og breitt um land-
ið, skiptir ekki aðeins máli að geta boð-
ið upp á örugga atvinnu og traustar
samgöngur og menntastofnanir, held-
ur verður einnig að vera til staðar
áhugavert og lifandi menningarum-
hverfi.
Á ráðstefnunni Menningarlandið –
menningarstefna á landsbyggðinni,
sem haldin var í byrjun vikunnar á
Seyðisfirði, var undirritaður samning-
ur milli samtaka sveitarfélaga á Aust-
urlandi og menntamálaráðuneytisins
um samstarf í menningarmálum.
Einnig undirrituðu sextán sveitar-
félög á Austurlandi samstarfssamning
sín á milli um samstarf í menningar-
málum auk þess að rita undir viljayfir-
lýsingu um stofnun fjögurra menning-
armiðstöðva á Austurlandi.
Í samningi sveitarfélaganna og
menntamálaráðuneytisins felst að rík-
ið leggur fram aukið fé til menningar-
mála á Austurlandi, eða 25 milljónir
árið 2002, gegn því að heildarframlög
sveitarfélaganna verði ekki minni.
Mesta nýjungin er þó sú að sveitar-
félögin sjálf munu ákveða hvernig
fjármununum skuli ráðstafað en sam-
kvæmt samstarfssamningi þeirra er
gert ráð fyrir að skipað verði Menn-
ingarráð Austurlands sem hafi meðal
annars með úthlutun fjárins að gera.
Vænta má að aukið fjármagn og
nánara samstarf sveitarfélaga á Aust-
urlandi um stefnumótun og forgangs-
röðun muni skapa ný tækifæri í menn-
ingarlífi fjórðungsins. Stýring fjár-
muna getur orðið markvissari og
hagkvæmari, sem ætti að skila sér í
meiri fjölbreytni, auk þess sem skýr-
ari verkaskipting gæti orðið milli
sveitarfélaga. Menningarmiðstöðv-
arnar fjórar munu til dæmis gegna
sérhæfðum hlutverkum en þær verða á
Eskifirði, Seyðisfirði, Hornafirði og
Austur-Héraði. Með því geta sveitar-
félögin ræktað sérstöðu sína og þannig
myndað sterka menningarlega heild.
Taka má undir það með Birni
Bjarnasyni menntamálaráðherra að
þetta fyrirkomulag geti orðið öðrum
landsfjórðungum og svæðum til eftir-
breytni.