Morgunblaðið - 20.12.2001, Blaðsíða 44

LISTIR
44 FIMMTUDAGUR 20. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
F
yrirspurnatíminn er
hafinn við kvöld-
verðarborðið.
Yngsta kynslóðin,
sem hvorki hefur
stúderað veðurfræði Þorleifs
Einarssonar né heyrt kenningar
Páls Bergþórssonar um eðlilegar
sveiflur veðurfars á jörðinni,
botnar ekkert í því að jólin skuli
vera að nálgast um mitt sumar á
sama tíma og fólk ferðast um á
gönguskíðum í sólstrandabæjum
syðst í Evrópu. Að jólin skuli,
bókstaflega, vera á næstu grös-
um.
„Pabbi, hvar er veturinn?“
spyr yngsta dóttirin, fjögurra
ára. „Er hann að fela sig fyrir of-
an skýin?“
– Það gæti
verið.
Kannski
verða jólin
rauð í ár.
„Ðauð!?“
segir hún og
lítur spurnaraugum á föður sinn.
– Já, það er talað um rauð jól
þegar enginn snjór er.
Hún fær sér vænan bita af
bjúganu og hugleiðir svarið
íbyggin.
„Hvernig fer jólasveinninn að
því að opna gluggann? Er hann
innbrotsþjófur?
Getur hreindýrið hans stoppað
í loftinu eins og þyrla?
Af hverju vakna ég aldrei við
hávaðann í hreindýrinu?
Þurfum við ekki að slá lóðina
fyrir jólin?“
Miðdóttirin, sjö ára, læðist að
borðinu, snyrtilega klædd og vel
greidd.
„Pabbi, hvernig stendur á því
að bíllinn er bensínlaus?
Af hverju tóku mennirnir alla
kassana í fréttunum? Var
kannski allt bensínið í þeim?“
Hún sýpur varlega úr vatns-
glasinu.
„Hvers vegna klappaði Siggi
frændi þegar mennirnir í sjón-
varpinu tóku kassana?“
Elsta stelpan á heimilinu, hús-
bóndinn, blandar sér í leikinn.
Horfir óræðum svip á eig-
inmanninn eins og Þorsteinn Joð
eða Logi, en beinir síðan spurn-
ingu að yngstu dótturinni:
„Hvað myndirðu segja ef þú
værir spurð að því hvað pabbi
þinn gerði á heimilinu?“
– Ég þarf aðeins að skreppa,
segi ég eins og Jónatan í Karde-
mommubænum forðum, þegar
hann komst í óþægilega aðstöðu.
Konan sagði mér ekki að vera
kyrr, eins og Soffía frænka
krafðist af Jónatan, en ég heyrði
hana hugsa það.
Sú stutta skynjar ekki tog-
streituna milli foreldra sinna og
svarar óhikað, án þess að eiga
möguleika á verðlaunum: „Sofa
lengi!“
Bragð er að þá barnið finnur,
hugsa ég með mér – og fékk
óbragð í munninn við að heyra
svarið. Reyni að beina samræð-
unum inn á aðrar brautir:
„Er mögulegt að sperðlarnir
séu skemmdir?“
Lymskulegt glott laumast
fram á varir húsbóndans og ég
sé ekki betur en hún laumi kar-
amellu í lófa dótturinnar. Heldur
bersýnilega að ég verði þess ekki
var.
Móðirin heggur í sama kné-
runn: „Og hvað gerir hann
meira?“
Enn svarar sú yngsta óhikað
(mér er nær að halda að þetta sé
æft hjá þeim):
„Liggur í sófanum og les.“
Miðdóttirin hugsar sig lengi
um áður en hún svarar spurning-
unni um aktivitet mitt á heim-
ilinu; þykir svo vænt um pabba
sinn að hún vill ekki styggja
hann – en hafði ekki fundið svar
þegar blaðið fór í prentun.
Það var hún sem gerði mér
einna best ljóst á sínum tíma að
ég ætti ef til vill að taka svolítið
meira til hendinni heima fyrir og
eyða pínulítið minni tíma í
vinnunni. Sat þá í fangi móð-
urinnar inni í stofu, tveggja eða
þriggja ára, þaðan sem sést með
naumindum fram að eldhúsvask-
anum. Þar stóð ég og var eitt-
hvað að bauka við eldamennsku;
hugðist hita vatn í te ef ég man
rétt. Og þar sem ég stend við
vaskinn segir barnið við móður
sína: „Kunna pabbar að vaska
upp?“
Elsta dóttirin, 13 ára, kemur
hlaupandi inn í eldhúsið og snar-
ast í sitt sæti.
„Pabbi, af hverju ertu ekki bú-
inn að kveikja á sjónvarpinu? Er
Liverpool ekki að spila?
Ha, taka til? Nú? Af hverju?
Mig langar frekar í pylsur.
Heldurðu að þeir fari ekki að
finna þennan bin Laden?
Hvaða ár er núna í Líbýu?“
Ég er fljótur að sofna þetta
kvöld, örþreyttur eftir að hafa
lagað til í efstu kommóðu-
skúffunni. Mig dreymir Siv og
Kárahnjúkana.
Svo finnst mér ég vera á flugi
yfir Tóra Bóra í Afganistan með
Römmsfeld. Skyldu jarðvegs-
framkvæmdir bandaríska hers-
ins hérna hafa farið í umhverf-
ismat?
Er Osama bin látinn?
Finnst ég allt í einu ganga
prúðbúinn að Þjóðleikhúsinu í
Reykjavík á leið að sjá Karíus og
Baktus með stelpunum. Öll búin
að stanga úr tönnunum því fé-
lagarnir minna á tannlækninn.
Lít í átt að húsi Hæstaréttar
og hugleiði hvers vegna nauðg-
anir og ofbeldi þyki ekki tiltöku-
mál á Íslandi.
Er allt í lagi að rífa hjartað úr
konunni? Bara að stela ekki pen-
ingunum hennar?
Ég vil ekki láta rífa hjartað úr
börnunum mínum.
Af hverju borða Íslendingar
ekki fisk á jólunum?
Hvers vegna er í lagi að
skrökva að krökkum í desem-
ber? Til hvers steypir fólk sér í
skuldir til að halda upp á afmæli
Jesú? Verður hann þá ánægður?
Eru jólin annars ekki fæðing-
arhátíð hans?
Hvers vegna eru svona margir
alltaf að flýta sér?
Hvernig stendur á því að rjúp-
an er svona dýr?
Er hugsanlegt að bensínið
lækki alls staðar um þrjá aura á
morgun?
Hvað ætli kíló af gúrkum kosti
á bensínstöðinni í Öskjuhlíðinni?
Af fyrir-
spurnum
Dóttirin hugsar sig lengi um áður en hún
svarar spurningunni um aktivitet mitt á
heimilinu; þykir vænt um pabba sinn og
vill ekki styggja hann – en hafði ekki
fundið svar þegar blaðið fór í prentun.
VIÐHORF
Eftir Skapta
Hallgrímsson
skapti@mbl.is
SIGURÐUR Flosason saxófónleik-
ari og Gunnar Gunnarsson org-
anisti leika á sérstökum tón-
leikum í Laugarneskirkju í dag kl.
20.30, til styrktar kaupum á nýju
orgeli fyrir kirkjuna. Smíði þess
er þegar hafin, en það er Björgvin
Tómasson, orgelsmiður í Mosfells-
sveit, sem smíðar hið nýja orgel.
Á tónleikunum, sem styrktir
eru af sóknarnefnd Laugarnes-
kirkju, flytja þeir dagskrána
Sálmar jólanna. Tónlistarmenn-
irnir gefa vinnu sína.
Spilað fyrir
nýju orgeli
í Laugar-
neskirkju
Sigurður Flosason og Gunnar
Gunnarsson.
„FORNTÓNLIST í Fríkirkjunni“
nefnist tónleikaröð, þar sem Sigurð-
ur Halldórsson sellóleikari kom fram
sl. þriðjudagskvöld. Var sérstaklega
nefnt í tónleikaskrá að leikið væri á 5
strengja hljóðfæri, sem algengt var á
fyrri hluta 18. aldar. Var því vænt-
anlega um barokkselló að ræða, þó
svo ekkert kæmi fram um það annað
en hvað heyra mátti og sjá á staðn-
um, nefnilega selló með girnisstrengi
án gólfpinna (sem mun 19. aldar við-
bót). E.t.v. svo engu væri lofað um
kórréttan „upprunalegan“ flutning,
sem jaðrar orðið við dogma-ákvæði í
túlkun forntónlistar og inniber tón-
sagnfræðilega yfirlegu og heimilda-
rýni, svo verkið sé örugglega flutt –
og hljómi – sem næst því er mátti
heyra á samningstíma.
Formleg fyrirmynd sellósvítna
Bachs er sögð franska lútusvítan.
Hvers vegna Bach skrifaði aðeins
eina svítu fyrir svo hátt tónsvið að
réttlætti sérstaklega fimm strengja
violoncello piccolo („lítinn stór-
fiðling“ eftir orðanna hljóðan) er aft-
ur á móti á huldu – nema ef væri eins
konar eftirlegukind bókmennta fyrir
hina þegar úreltu tenórfiðlu, er stillt
var F-c-g-d¹. Fimm strengja pikk-
ólósellóið er hins vegar stillt líkt og
venjulegt selló (C-G-d-a) með háum
e¹-aukastreng, er losar nútímaspil-
ara undan mörgum erfiðum þumal-
legum í 6. svítunni; leiktækni sem fá-
séð var á sínum tíma, þegar
gripbrettið var styttra en síðar varð.
Eftir sem áður er 6. svítan jafnan tal-
in erfiðust allra í flokknum í flutn-
ingi, og bætti ekki úr skák að leikið
var á girnisstrengi sem útheimta
töluvert aðra bogatækni en stál – og
hlýtur ef nokkuð að vera enn
áhættusamari iðja fyrir hljómlistar-
mann, er dagfarslega leikur á stál-
strengi. Enda kostaði sú fjölhæfni
fáein ískur og loftnótur í kjölfar þess
sérkennilega hálfhvíslandi leikmáta
er fylgir girnisstrengjum. En samt
mun færri en maður átti von á; ber-
sýnilega árangur stóraukinnar
reynslu síðustu ára.
Reynsla Sigurðar af sellósvítum
Bachs felst m.a. í undangengnum op-
inberum flutningi á þeim öllum
(nema hugsanlega nr. 2), og vitundin
um að enginn hljómlistarmaður nær
að „klára“ þau meistaraverk í einni
jarðvist tempraði greinilega túlkun
hans á nr. 1 í G-dúr, sem að skapferli
var heillandi hlédræg og auðmjúk.
Upprunahyggjan var hófstillt og
eðlileg. Flest smábergmálin voru
þannig með í Prelúdíunni, ítrekanir í
Allemöndunni voru skreyttar en
sparlega, og minna en áður hefur
heyrzt hjá Sigurði. Frískleg Cour-
antan var leikin með þokkafullri
sveiflu. Sarabandan sat mjög vel, og
Menúettar I & II sömuleiðis, þrátt
fyrir smávott af eirðarleysi. Aðeins í
Gikknum virtist spilarinn spenna
bogann of hátt með agnarögn of
djörfu tempói, sem vissulega hefði
sett glæsilegan endapunkt á topp-
frammistöðu, hefði nægur vari verið
hafður á, enda fór spiliríið (hafi það
ekki verið minnið; báðar Bachsvítur
kvöldsins voru leiknar nótulaust) í
mask þegar minnst varði og þurfti að
byrja aftur á tveim stöðum.
Fantasíur G.P. Telemanns fyrir
fiðlu nr. 4, 5 og 2 í umritun einleik-
arans voru bráðskemmtileg örverk,
en samt ekki síður krefjandi pr.
lengdareiningu en svítur Bachs.
Þessi afkastamesti tónsmiður allra
tíma (skv. metabók Guinness) var
laglínumeistari á borð við Händel og
reit hér í allpólýfónískum stíl, jafnvel
þótt hann skammaðist sín að eigin
sögn ekkert fyrir að skemmta alþýðu
og kallaði verðugra en að skemmta
fáum útvöldum. Þeir Bach voru
reyndar nákunnugir, og ætla má að
hvor hafi smitazt af öðrum í tónhugs-
un, ekki ólíkt og síðar gerðist með
Mozart og Haydn. Í fáum orðum
sagt skilaði Sigurður telemennska
sjarmanum á bæði borð með inn-
lifuðum elegans og jafnvel tilfinn-
ingahita þar sem við átti, sem leiddi
hugann að hinum frönsku gömbu-
meisturum miðbarokksins sem
hugsanlegri fyrirmynd þýzka tón-
skáldsins.
Hafi einleikarinn tekið áhættu í 1.
svítu Bachs má segja að hann hafi
verið kominn á yztu nöf í nr. 6. Þó var
enga flughræðslu á honum að sjá eft-
ir skellinn í lokaþætti fyrsta verks,
enda var farið að fremstu tempóbrún
strax í Prelúdíunni. Í slíkt þarf stál-
taugar, enda var ekki laust við að
hlustendur gripu stundum andann á
lofti. En að þessu sinni gekk dæmið
upp til enda, þó að stundum mætti
litlu muna, eins og t.d. í Courante-
þættinum (III.). Rúmleysis vegna
verður að nægja að segja, að þó að
önnur eins áræðni og heyra mátti í
leik Sigurðar Haldórssonar umrætt
kvöld sé fágæt í hérlendu tónlistar-
lífi, enda ekki alltaf næg innistæða
fyrir, þá var meira en adrenalíns-
vímu að hafa upp úr þessu tilviki –
fyrst og fremst fyrir gegnmúsíkalsk-
an og innlifaðan leik. Mátti í honum
heyra furðusannfærandi réttlætingu
fyrir alla þá dirfsku sem hjá öðrum
og minna megandi hefði komið út
sem vandræðaleg strákapör.
Á yztu nöf
TÓNLIST
Fríkirkjan
JS Bach: Svítur nr. 1 í G & 6 í D, BWV
1007 & 1012, fyrir selló án undirleiks.
Telemann: Fantasíur nr. 4, 5 & 2 fyrir ein-
leiksfiðlu í sellóumritun SH. Sigurður
Halldórsson, fimm strengja barokkselló.
Þriðjudaginn 18. desember kl. 21.
EINLEIKSTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Sigurður Halldórsson
Ný saga, tímarit Sögufélags, 13. ár-
gangur 2001, er komin út. For-
síðumyndin sýnir Svein Björnsson for-
seta Íslands og frú Georgíu Björnsson
konu hans í stofunni á Bessastöðum.
Myndin tengist fyrstu grein ritsins,
„Forsetinn og utanríkisstefnan.
Bandaríkjaför Sveins Björnssonar árið
1944“, eftir Svan Kristjánsson. Meðal
efnis er: „Sagnfræðin á hraðbraut ver-
aldarvefsins“, grein Björgvins Sigurðs-
sonar. Hann bendir á að sagnfræð-
ingar hafa verið seinir til að hagnýta
sér Netið (Internetið). Halldór Grön-
vold skrifar greinina „Hvíldar er þörf“ í
tilefni af því að 80 ár eru liðin frá setn-
ingu vökulaganna svonefndu. Í grein-
inni „Óleysanlegir fortíðarhnútar.
Minningin um nasistatímabilið“ fjallar
ungur sagnfræðingur, Ragna Garð-
arsdóttir, um hvernig Þjóðverjar hafa
glímt við þann fortíðarvanda sem
tímabil nasismans hefur skapað í
samfélaginu. Davíð Logi Sigurðsson
ræðir um þátt þjóðernishyggju í átök-
um á Balkanskaga í greininni „Fjötrar
þjóðernishyggjunnar og draumurinn
um upprisu Títós“. Í greininni „Gestir
úr fortíðinni – á nýjum fötum“ gerir
Halldór Bjarnason úttekt á útgáfu
sagnfræðilegra heimilda á tímabilinu
1995–99. Aðalgeir Kristjánsson skrif-
ar greinina „Finnur Magnússon og
endurreisn alþingis“.
Ritstjórar Nýrrar sögu eru Guð-
mundur J. Guðmundsson, Guðmundur
Jónsson og Hrefna Róbertsdóttir.
Tímarit
Kór Menntaskólans á Akureyri nefn-
ist ný plata samnefnds kórs og hefur
að geyma 20 íslensk sönglög. Söng-
stjóri Kórs MA er
Guðmundur Óli
Gunnarsson. Lög-
in eru af söngskrá
kórsins und-
anfarna vetur, ís-
lensk þjóðlög í
gömlum og nýjum
útsetningum,
sönglög íslenskra tónskálda frá ýms-
um tímum, jafnframt í gömlum útsetn-
ingum og nýjum. Þá er á diskinum
Skólasöngur MA, lag Páls Ísólfssonar
við ljóð Davíðs Stefánssonar, sem nú
er í fyrsta sinn gefinn út á plötu
Í kórnum eru nú ríflega 50 nem-
endur, en kórinn kemur fram við ýmis
tækifæri í skólanum.
Guðmundur Óli Gunnarsson hefur
stjórnað Kór MA frá árinu 1997.
Útgefandi er Menntaskólinn á Ak-
ureyri. Upptökur fóru fram í Akureyr-
arkirkju í lok starfsárs sl. þrjú vor und-
ir stjórn Sigurðar Rúnars Jónssonar,
hljóðmeistara í Stúdíói Stemmu.
Kórsöngur
Betri einbeiting, Kyrrð, Fyrri líf, Aukin
ánægja, Meira sjálfstraust, Reyklaust
líf, Betri svefn, Losnað við aukakílóin,
eru markmiðadiskar eftir Garðar Garð-
arsson og Signýju Hafsteinsdóttur.
Í kynningu segir m.a.: „Á diskunum
eru notaðar sérstakar aðferðir sem
auðvelda hlustandanum að ná mark-
miðum sínum. Aðferðirnar sem kall-
aðar hafa verið ofurnám (sefj-
unarfræði) og hugræn atferlismótun
byggjast m.a. á dáleiðslu, djúpslökun,
tónlistarlækningum og beitingu ímynd-
unraflsins. Þær hafa mótandi áhrif á
hugann, taugakerfið og hæfileika okk-
ar til þess að læra og tileinka okkur
nýja hluti. Slökunar- og dáleiðsluferlin
á diskunum byggjast á 14 ára reynslu
höfundar af þróun og kennslu í slökun,
sjálfsdáleiðslu og eflingu einbeit-
ingar.“
Garðar útskrifaðist sem Neuro
Linguistic Programming practitioner ár-
ið 1988 frá Grinder De Lozier & Assoc-
iates í Bandaríkjunum. Undanfarin ár
hefur hann stundað rannsóknir á þjálf-
un einbeitingar og er höfundur nám-
skeiðsins Hugefli og Betri einbeiting.
Hann hefur kennt sefjunarfræði,
sjálfsdáleiðslu og markmiðasetningu á
námskeiðinu Hugefli allt frá stofnun
þess 13. febrúar 1987 og gaf út djúp-
slökunarspóluna Kyrrð.
Útgefandi er Hugbrot. Tónlistin er
eftir Aðalstein Guðmundsson. Þula er
Signý Hafsteinsdóttir. Tæknimaður:
Kristinn Ingvarsson. Hönnun og útlit:
Gotti Bernhöft. Verð hvers disks:
2.500 kr.
Fræðsla