Morgunblaðið - 22.12.2001, Síða 44

UMRÆÐAN
44 LAUGARDAGUR 22. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Héðinsfjarðargöng
skulu gerð, fyrr en öll
önnur veggöng, af vor-
kunnsemi við Siglfirð-
inga. Þetta er leikur í
refskák stjórnmála-
flokka við að koma
fram hringavitlausum
breytingum á kjör-
dæmaskipun. – Er
þetta rétt umsögn
heimamanns í pólitík-
inni?
Á yfirborðinu eru
þau rök fram færð, að
þessi tenging styrki
byggð við Eyjafjörð og
sé þjóðarnauðsyn.
Vissulega gild rök, en hliðstæð rök
væru líka gild og miklu fremur á
Austurlandi og ætti það að vera í
forgangsröð! Hef ég fyrir löngu rak-
ið það í greinum í Morgunblaðinu og
myndi fús gera það aftur. En hér
verða færð rök fyrir því, að göng
„handa Siglfirðingum“ um Héðins-
fjörð séu ekki bezti kostur á því
svæði, hann sé lítt rannsakaður.
Sýnist mér að svo stöddu skynsam-
legast að fresta allri gangagerð á
Tröllaskaga, meðan menn ná áttum,
en hefjast handa fyrir austan.
Leið um Héðinsfjörð er stytzta
möguleg til Ólafsfjarðar, e.t.v. góð
fyrir Siglfirðinga. En henni fylgir
það, að í hina áttina verði til fram-
búðar treyst á veginn um Almenn-
inga, sem getur ekki verið raunhæft
nema kannski sem
einkaleið Siglfirðinga.
Eðlilegt væri að leggja
þjóðveg um Trölla-
skaga, lokakafla hring-
vegarins, til að tengja
héruðin báðumegin, og
auðvitað jafnframt
næstu byggðir, s.s.
Siglufjörð. Hefur líka
verið háð hörð barátta
til að fá þessa tengingu
um Fljótaleið. Hún
gerir m.a. ráð fyrir að
leggja niður veg um
Almenninga og fá í
staðinn stutta leið um
göng milli Siglufjarðar
og Fljóta. Með þeim göngum yrði
hins vegar góður hringvegur fyrir
alla um Héðinsfjörð og um hann ætti
þar með að verða góð sátt. Að vísu
yrði þá 5–6 km lengra milli Fljóta og
Ólafsfjarðar heldur en á Fljótaleið,
en hún myndi á hinn bóginn lengja
leið Siglfirðinga um nær 20 km. Er
ekki drengilegt að bjóða þeim þau
skipti, og er Fljótaleið því ekki fýsi-
legur kostur, þótt hún yrði lítið eitt
ódýrari?
En e.t.v. má gera þriðju leiðina
samhliða hinum tveim og á milli
þeirra, aðeins 2–3 km lengri en um
Héðinsfjörð frá Siglufirði til Ólafs-
fjarðar og jafnmiklu styttri en
Fljótaleið frá Ketilási. Köllum hana
Miðleið. Jafnframt yrðu aðeins 12
km um göng milli Siglufjarðar og
Fljóta. Þetta hefur lítt verið rann-
sakað, og ver Vegagerðin þá van-
rækslu með þeirri blekkingu, að Al-
þingi leyfi það ekki, hafi sett
rannsóknum of „þröngan ramma“ til
þess að þetta verði gert. Það afsann-
ar hún þó með því að skoða Fljóta-
leið nokkuð, og hlýtur þó að vera
lengra fyrir utan þann ramma stað-
fræðilega.
Miðleið – málamiðlun
Miðleið væri í þrem álmum, 2–3
km langri út í Hólsdal í Siglufirði, 4
km til Fljóta og til Ólafsfjarðar 10
eða 11 km, skipt með glugga eða
dyrum að botni Héðinsfjarðar. Í
heild um 17 km (16–18), en um það
verður ekki sagt með vissu nema
kannað sé hvar gangamunnar yrðu.
Líka er óviss lengd forskála eða ann-
arra stálhúsa. En líklega yrði þetta
álíka dýrt og leið um Héðinsfjörð
ásamt þeim göngum milli Siglufjarð-
ar og Fljóta, sem getið var og líka
kæmu samkvæmt Fljótaleið.
Auðvitað væri ódýrast að grafa
Héðinsfjarðargöng, einbreið, og
aldrei meir. En fáir trúa að ekki yrði
hrópað á frekari framkvæmdir
seinna. Og það er þá sem menn fara
að iðrast gerða sinna.
Ef áætlun Vegagerðarinnar
stenzt, að Héðinsfjarðargöng verði
10,6 km, þá verða hliðstæð göng
Miðleiðar a.m.k. 1,5–2 km lengri, um
eða yfir 12 km. Ávinningur hennar
felst í stuttri álmu út í Fljót, og
þannig verða göng Miðleiðar jafn-
löng Héðinsfjarðargöngum að við-
bættum síðar göngum út í Fljót, um
6 km og í meiri hæð. Þar að auki eru
svo hinir miklu kostir Miðleiðar um-
fram báðar hinar.
Þessa kosti Miðleiðar óttast Vega-
gerðin ákaflega. Þess vegna fer hún
með blekkingar um hana í umsögn-
um sínum og raunar hrein og klár
ósannindi, eins og það er fram sett.
Þannig segir hún það mat manna, að
lengd Miðleiðar „og þar með kostn-
aður væri utan þess ramma sem
unnt væri að setja ... Kostnaðarauki
miðað við göng um Héðinsfjörð er
a.m.k. 2,5–3 milljarðar ... göngin sem
Guðjón Jónsson leggur til (svo) eru
17–18 km löng. Þarna munar 6-7
km“.
Hvernig fær Vegagerðin þetta út?
Með því að bera saman 10,6 km
göng um Héðinsfjörð og ekki sam-
svarandi 12 km göng, heldur Miðleið
alla, með 4 km álmunni til Fljóta! En
ef göng sem einhvern tímann koma
frá Siglufirði til Fljóta þola bið, þá
þolir álman sú það líka og kostar
ekki 2–3 milljarða á meðan! Þótt
þessi blekking kunni að vera sök
eins starfsmanns ber Vegagerðin
ábyrgðina. Hún hefur ekki beðizt af-
sökunar.
Jafnskjótt og ég vissi um þessa
rangfærslu ritaði ég leiðréttingu
handa Vegagerð og Skipulagsstofn-
un. Afhenti hana skipulagsstjóra
sjálfum, svo að hann ber ábyrgð
ásamt stofnun sinni á því, að fölsun
Vegagerðarinnar fer óbreytt áfram í
úrskurð um mat á samgönguleiðum
á Tröllaskaga, samkvæmt útskrift í
mínum höndum.
Ofurdramb valdsins
Þegar sá sem valdið hefur spark-
ar í litla manninn í trausti þess að
hann sé of smár og veikburða til að
bera af sér getur honum brugðið svo
að þróttur vaxi og hugurinn harðni.
Og verði þá stríð sem ekki var til
stofnað. Eins og allir fæddir „milli
sanda“ hef ég ávallt virt Vegagerð-
ina mikils, stundum leitað samstarfs
og átt góðu að mæta, sem ljúft er að
þakka. En nú hefur farið á annan
veg. Hugmyndum mínum og fyrir-
spurnum er vísað á bug án skoð-
unar, án raka og þó verr en svo: með
hálfsannleik og blekkingum, með
ósannindum – og er ekki leiðrétt,
þótt kvartað sé. Látið er í veðri
vaka, að Alþingi setji rannsóknum
svo „þröngan ramma“ að þeim verði
ekki við komið, en þegar vel er að
gáð finnst ekki flugufótur fyrir
þessu í gögnum frá Alþingi. Virðist
því þessi rammi settur af Vegagerð-
inni sjálfri eða pótintátum hennar,
kannski bæjarstjórum fyrir norðan
eða öðrum pólitíkusum. Það gæti
verið réttmætt, en þá ber að segja
það, en ekki gefa Alþingi sök á van-
hugsuðum ákvörðunum um lengstu
jarðgöng áður en nokkrar rannsókn-
ir eru gerðar.
Flest rök hníga að því, að göng á
Tröllaskaga þurfi lengri umþóttun-
artíma, og þjóðarnauðsyn bjóði að
nokkur önnur göng komi fyrr.
Pólitísk gerninga-
þoka á Tröllaskaga
Guðjón Jónsson
Jarðgöng
Flest rök hníga að
því, segir Guðjón Jóns-
son, að göng á Trölla-
skaga þurfi lengri
umþóttunartíma.
Höfundur var kennari.
Íþróttafréttir eru að
verða í dag nánast það
eina sem lesa má og
nema frá fjölmiðlum
sem flokka má undir já-
kvæðar fréttir. Sagan
sem liggur á bak við ár-
angur liða og einstak-
linga liggur í loftinu,
keppnin um að verða
bestur og oftar en ekki
er saga um að sigrast á
sjálfum sér.
Til þess að jafnræði
ríki milli hópa og ein-
staklinga í keppni og
mati á árangri þá er
þeim skipt upp í hópa
eftir aldri og líkamsburðum (t.d.
kyni). Keppt er svo í hverjum hóp/
flokki fyrir sig um bestan árangur.
Það er því miður ekki hægt að alhæfa
það að okkur finnist besti árangurinn
jafn merkilegur eða fréttnæmur.
Viljum við heyra mest sagt frá
þeim sem nær besta árangrinum sér-
staklega ef hann er ekki að keppa í
„skertum“ getuhópi (börn, unglingar,
konur, fatlaðir o.s.frv.)? Þykir okkur í
raun meira áhugavert að heyra um
óhöpp þeirra „óskertu“ heldur en að
lesa um árangur þeirra í skertu hóp-
unum? Er rétt að meta árangur
íþróttamanna eftir því hvort þeir eru í
„óskertum“ eða „skertum“ getuhópi?
Er það rétt hjá fréttamönnum að við
viljum miklu frekar lesa um skammir
sem boltastrákur í Brasilíu fékk held-
ur en að fá að vita að íslenskur fatl-
aður einstaklingur setti heimsmet í
sundi um síðustu helgi (21./22. okt.)?
Viljum við miklu frekar lesa um ung-
an fótboltasnilling sem hefur ákveðið
að spila ekki með ákveðnu félagi
næsta sumar, heldur en að fræðast
um árangur einstaklings í „skerta“
hópnum? Viljum við
miklu frekar vita að ein-
hver tapaði einhverju í
staðinn fyrir að lesa um
árangur einhvers sér-
staklega ef það skiptist
á milli ofangreindra
hópa?
Að mati fréttamanna
sem ég hef rætt við síð-
ustu daga er svarið við
þessum spurningum
JÁ.
Ég verð að viður-
kenna að ég vissi ekki
að ég vildi hafa þetta
svona. Ég gerði mér
ekki grein fyrir því að
eina ástæðan fyrir því
að ég kaupi mér aðgang að fjölmiðl-
um er til þess að fylgjast með og fá
fréttir af „óskerta“ hópnum. Ég gerði
mér ekki grein fyrir því að ef of mikið
bæri á „skerta“ hópnum myndi ég
segja upp aðganginum og fjölmiðill-
inn þar með tapa tekjunum.
Ég vona að það séu ekki margir um
þessa skoðun á Íslandi og sérstaklega
vona ég að fréttamenn landsins séu
mér ósammála. Ég hvet fréttamenn
til að gæta jafnræðis í fréttaflutningi
sínum eins og þeir gera nánast allir
undantekningalítið. Þá held ég að
tími sé kominn til að fréttamenn
hætti að velta fyrir sér söluverðmæti
frétta og haldi sig við að segja okkur
hlutlaust frá því sem er að gerast
hverju sinni. Persónulega vil ég fá
fréttir af því ef Íslendingur setur
heimsmet í einhverju óháð því hvort
um „skertan“ eða „óskertan“ einstak-
ling eða hóp er að ræða, ég verð að
viðurkenna að í mínum huga er
heimsmet einfaldlega heimsmet og í
eðli sínum heimsviðburður í hvert
sinn sem það er sett.
Ég óska Bjarka Birgissyni til ham-
ingju með nýtt heimsmet í 100 m
bringusundi og hvet hann að halda
áfram á sömu braut. Það að frétta-
menn landsins sjái ekki ástæðu til að
hrópa húrra er enginn mælikvarði á
stærð afreksins sem í okkar huga
sem til þekkjum er einn mesti árang-
ur sem Íslendingur hefur náð á árinu
í íþróttum.
Ekkert merkilegt!
Birgir
Gunnlaugsson
Íþróttafréttir
Ég hvet fréttamenn,
segir Birgir Gunn-
laugsson, til að gæta
jafnræðis í frétta-
flutningi sínum.
Höfundur er varaformaður Ung-
mennafélagsins Fjölnis.
ÞEGAR það kom
upp að það ætti að sam-
eina geðdeildirnar á
höfuðborgarsvæðinu
kom fram sú upphróp-
un að það væri verið að
skerða valfrelsi sjúk-
linga. Fjölmiðlar og
stjórnmálamenn
gleyptu þetta hrátt án
þess að kynna sér hvað
gilti í raun. Það er auð-
velt að fá almenning til
þess að leggjast gegn
einhverri breytingu
með því að vísa til þess
að það sé verið að
skerða rétt fólks.
En hver er raun-
veruleikinn? Það er meira og minna
háð tilviljun á hvaða bráðadeild ein-
staklingur leggst í upphafi og það
gildir sú regla að ef einhver þarf að
leggjast inn aftur fer hann aftur á
sömu deild óháð óskum. Það þarf
mjög verulega framtakssemi af hálfu
sjúklings og aðstandenda til þess að
fá þessu breytt. Er hægt að taka
eitthvert valfrelsi af fólki sem ekki er
til staðar? Ég fæ ekki séð að valfrelsi
geðsjúkra hafi breyst svo nokkru
nemi við sameininguna.
Frá hverjum er þessi upphrópun
komin? Mér þykir líklegast að þar
séu geðheilbrigðisstarfsmenn
fremstir í flokki. Ef satt er þá hafa
þeir verið að beita hugmyndinni um
skert valfrelsi til að þjóna einhverj-
um öðrum málstað. Hver er þá þessi
málstaður? Mér þykir sennilegast að
raunverulega ástæðan hafi verið sú
að þessir starfsmenn hafi óttast um
sitt eigið starfsöryggi; óttast tilflutn-
ing í starfi eða jafnvel stöðumissi.
Enda hefur komið á daginn að ýmsir
hættu að vera yfirlæknar og aðrir
urðu yfir-yfir-læknar.
Ég er einn af þeim sem er ekkert
sérlega ánægður með niðurskurð
fjármagns í heilbrigðiskerfið. En
þegar skorið hefur verið niður í geð-
heilbrigðiskerfinu hefur helst verið
skorin niður sú starfsemi sem felur í
sér nýbreytni og ég hef grun um, að
það sé sá hluti starfseminnar sem
krefst fæstra stöðugilda miðað við
fjölda skjólstæðinga. Ég held að þeir
sem hafa ráðið ferðinni hafi ríghaldið
í lækna-hjúkrunar-
fræðingabáknið, sem
fylgir hefðbundnum
rekstri sjúkradeilda,
með tilheyrandi stöð-
um yfirlækna og deild-
arhjúkrunarstjóra.
Hverju skila legu-
deildirnar? Þeir sem
koma þar inn hafa til-
hneigingu til að verða
fastagestir sem koma
þangað með reglulegu
millibili.
Það kom út fyrir
nokkru skýrsla sem
unnin var af geðheil-
brigðisstarfsmönnum,
að ég held eingöngu,
um framtíðarsýn í geðheilbrigðis-
málum. Í þessari skýrslu kemur
fram að hefðbundnar legudeildir eigi
að vera áfram hornsteinninn í með-
ferð geðsjúkra. (Það er reyndar
heldur ómerkileg bygging sem sam-
anstendur af hornsteininum einum.)
Ég er ósammála þessu. Ég tel að
legudeild sé neyðarúrræði sem þarf
að nota þegar allt annað bregst.
Vandinn hér á landi er sá að þetta
allt annað er bæði fátt og smátt. Ég
tel að þessi skýrsla litist af því að það
er hagstætt fyrir geðheilbrigðis-
starfsmenn, annars vegar að fá fleiri
stöður, þar með talið stöður yfir-
lækna og hjúkrunarforstjóra, og
hins vegar er það auðveldast að
halda áfram að starfa með sömu að-
ferðum og hingað til; að þurfa ekki
að læra nýjar aðferðir og breyta
stjórnskipulagi. Ég get vel skilið
þessa tilhneigingu. Ef ég væri ein-
hvers staðar í vinnu yrði ég heldur
tregur til að leggja það til að starfið
mitt yrði fellt niður eða því breytt.
Líffræðilega skilgreiningin á námi
er breyting. En hvað er hægt að læra
annað á geðdeild en að vera á geð-
deild. Ef einstaklingur nær að finna
til öryggis á geðdeild er líklegt að
hann tengi þessa öryggistilfinningu
meira eða minna verunni þar. Hvert
leitar hann þá ef hann finnur til ör-
yggisleysis; jú, inn á geðdeild. Ég
held að hornsteinninn í meðferð geð-
sjúkra eiga að vera að hjálpa þeim til
sjálfshjálpar; að styðja þá í að lifa úti
í þjóðfélaginu. Í því felast meðal ann-
ars leiðbeiningar um hvernig þeir
geti lifað með takmörkunum sínum,
að styrkja fjölskyldubönd og að
finna sér uppbyggilegt hlutverk í líf-
inu.
Ég held að heilbrigðisstarfsmenn
verði ekki ötulustu baráttumennirn-
ir fyrir svona nýjungum. Það stríðir
að meira og minna leyti gegn stund-
arhagsmunum þeirra. Ef meira fjár-
magn fæst í geðheilbrigðismál tel ég
að heilbrigðisstarfsmenn komi til
með að reyna að beina því í fjölgun
leguplássa. Á þann hátt geta þeir
haldið áfram að vinna á sama hátt og
hingað til og þurfa ekki að læra nýjar
aðferðir. Þeir eru líklegir til að
stækka kerfi sem hingað til hefur
skilað takmörkuðum árangri.
Föstudaginn 5. október var ég á
málþingi þar sem meðal annars tal-
aði sálfræðingur að nafni ÓHalloran.
Hann gerði grein fyrir nýjum að-
ferðum við geðmeðferð sem verið er
að innleiða í Bretlandi. Hann sýndi
meðal annars tölfræðileg gögn sem
sýna að þessar aðferðir skila meiri
árangri en hefðbundin meðferð inni
á stofnunum. Ef heilbrigðisstarfs-
menn fá einir að móta stefnuna í
meðferð geðsjúkra held ég að hætta
sé á að skattgreiðendur fái minna
fyrir peningana en mögulegt er.
Að lokum vil ég segja frá því að
núna nýlega fékk ég fréttir af því að
ekki eingöngu eru skilin milli starfs-
manna og sjúklinga að aukast, skilin
milli einstakra starfsstétta í heil-
brigðiskerfinu eru einnig að skýrast.
Lengi getur vont versnað. Lenda
heilbrigðistarfsmenn aldrei í því að
veikjast?
Í orði og á borði
Hilmar
Harðasson
Geðheilbrigði
Ég tel að legudeild sé
neyðarúrræði, segir
Hilmar Harðarson, sem
þarf að nota þegar allt
annað bregst.
Höfundur er félagi
í Klúbbnum Geysi.