Morgunblaðið - 19.11.2005, Qupperneq 10

10 LAUGARDAGUR 19. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
VÖKTUN á nytjavatni verður efld á
næstu þremur árum og aðgengi að
upplýsingum um það bætt. Þá verð-
ur merking á erfðabreyttum mat-
vælum tekin upp í síðasta lagi í árs-
byrjun 2007 auk þess sem sett
verður reglugerð um rekjanleika
matvæla til að auka öryggi þeirra.
Þá verður gert átak í að leggja og
merkja göngustíga í þjóðgörðum og
á friðlýstum svæðum í því skyni að
bæta aðgengi almennings að náttúru
landsins og efla getu staðanna til að
taka á móti vaxandi ferðamanna-
straumi.
Þessi atriði eru meðal þess sem
liggur fyrir í drögum að meg-
ináherslum stjórnvalda í málefnum
sjálfbærrar þróunar sem kynnt voru
á fjórða Umhverfisþinginu í gær, en
áherslurnar eru í framhaldi af
stefnumörkun ríkisstjórnarinnar um
sjálfbæra þróun í íslensku samfélagi
undir heitinu „Velferð til framtíðar“
sem samþykkt var 2002.
Í formála sínum að kynningunni
sagði Sigríður Anna Þórðardóttir
umhverfisráðherra ekkert sjálfsagt
við það að byggja upp öflugt sam-
félag. Ekki væri sjálfgefið að lífskjör
héldust alltaf góð. „Ein af und-
irstöðum velferðar er gott umhverfi
og skynsamleg umgengni við gjafir
náttúrunnar,“ sagði umhverf-
isráðherra. „Ein ástæðan fyrir
hnignun Íslands fyrr á öldum var hin
mikla eyðing skóga og jarðvegs, sem
enn hefur ekki verið að fullu stöðvuð,
þótt víðast hafi vörn verið snúið í
sókn með endurheimt landgæða.
Skynsamleg nýting fiskistofna,
orkulinda og annarra náttúrugæða
er nauðsynleg til að kynslóðir fram-
tíðarinnar geti búið við sömu eða
betri kjör en við sem nú byggjum Ís-
land.“
Í því skyni sagði umhverf-
isráðherra mikilvægt að gæta þess
að hafið í kringum landið mengist
ekki. „Við verðum að standa vörð um
einstæða náttúru landsins, sem er
aðdráttarafl fyrir sívaxandi fjölda
ferðamanna og stór hluti sjálfs-
myndar okkar sem þjóðar. Við verð-
um að taka þátt í alþjóðlegri sam-
vinnu við að koma í veg fyrir
hættulegar loftslagsbreytingar og
önnur hnattræn umhverfisvanda-
mál. Öll þessi mál þarfnast öflugrar
umræðu og ábyrgrar stefnumót-
unar,“ sagði umhverfisráðherra enn-
fremur.
Þrjú ný Ramsar-svæði
Meðal fleiri áherslna sem liggja
fyrir í drögum stjórnvalda er áætlun
um endurheimt náttúrulegra vist-
kerfa, þar á meðal birkiskóga á
grundvelli stefnumörkunar um líf-
fræðilega fjölbreytni. Áætlunin
verður felld inn í næstu Nátt-
úruverndaráætlun sem taka á gildi
árið 2009. Einnig verður gerð áætlun
um stóraukna endurheimt votlendis
og Umhverfisstofnun verður falið, í
samvinnu við Náttúrufræðistofnun
Íslands, að undirbúa friðlýsingu
þriggja nýrra Ramsar-svæða fyrir
árslok 2007. Þá verður Vatnajök-
ulsþjóðgarður settur á laggirnar í
samræmi við tillögur sem fyrir
liggja. Þjóðgarðurinn mun taka til
stórs svæðis norðan Vatnajökuls í
viðbót við jökulhettuna sjálfa og
svæðis sunnan jökulsins.
Í sjávarútvegsmálum liggur fyrir
endurskoðun aflareglu auk þess sem
þróaðar verða aflareglur fyrir fleiri
tegundir en þorsk. Beitt verður vist-
kerfisnálgun, en unnið verður að
skilgreiningu hugtaksins og því að
treysta þekkingargrundvöll þess.
Þekkingarstarf þetta verður þróað
hérlendis, í norrænu sem og öðru
fjölþjóðlegu samstarfi. Þá vilja
stjórnvöld stuðla að verndun líf-
fræðilegrar fjölbreytni og friðun
þess sem sérstakt er í hafinu á
grundvelli vísindalegrar þekkingar
og heildarmats að teknu tilliti til nýt-
ingar hvers svæðis.
Hekluskógar verða ræktaðir
Skógrækt skipar einnig stóran
sess í áherslum stjórnvalda á sjálf-
bæra þróun, en skógrækt þjónar
fjölþættum markmiðum. Þar á með-
al að endurheimta fjölbreytt vist-
kerfi landsins, vernda jarðveg, binda
kolefni, auka tækifæri almennings til
útivistar, byggja upp skógarauðlind
og efla þar með sjálfbæra byggða-
þróun og atvinnu í dreifbýli. Þá er á
dagskrá að hefja vinnu við Heklu-
skóga á næstu árum, þ.e. end-
urheimt birkiskóga á 100.000 ha
svæði norðan, vestan og sunnan við
Heklu sem hafi m.a. það hlutverk að
binda öskufall og draga úr skemmd-
um af völdum þess.
Áfram verður unnið að gerð
rammaáætlunar um nýtingu vatns-
afls og jarðvarma. Unnið verður að
nauðsynlegum grunnrannsóknum á
náttúrufari hugsanlegra virkj-
unarkosta, en jafnframt verður unn-
ið að frumrannsóknum og áætlunum
fyrir þá virkjunarkosti sem fjallað
verði um í rammaáætlun. Kostað
verður kapps um að samþætta sjón-
armið nýtingar og verndunar við
áframhaldandi vinnu við verkefnið.
Áfram verður haldið jarðhitaleit á
köldum svæðum landsins og stutt við
uppbyggingu nýrra hitaveitna þar
sem hagkvæmt þykir. Þá verður sett
löggjöf um starfsemi hitaveitna þar
sem áhersla verður lögð á að tryggja
hagsmuni og öryggi notenda. Leitast
verður við að auka afhendingarör-
yggi og gæði orku eins og kostur er.
Einnig verður reynt að skapa hvata
til betri orkunýtni meðal annars með
bættri tækni. Þá verður aukin
áhersla lögð á að nýta enn frekar þá
orku sem vannýtt er á þeim há-
hitasvæðum landsins sem þegar hafa
verið virkjuð til raforkuframleiðslu.
Stefna stjórnvalda tekur til fleiri
þátta, m.a. úrgangsförgunar,
ástands hafsins, takmörkunar lofts-
lagsbreytinga af mannavöldum og
vernd ósonlagsins og líffræðilegrar
fjölbreytni. Að sögn Huga Ólafs-
sonar, skrifstofustjóra hjá umhverf-
isráðuneytinu, er hér um að ræða
drög sem verða rædd á umhverf-
isþinginu í dag og síðan lögð til
grundvallar starfi bæði á vettvangi
ríkis og sveitarfélaga. „Hér er um að
ræða áherslur fyrir næstu þrjú ár,“
segir Hugi. „Það er ekki ætlunin að
binda hendur ríkisstjórna fram yfir
mörk kjörtímabilsins, heldur að skil-
greina verkefnin á þessu kjör-
tímabili.“
Umhverfisráðuneytið kynnir drög að megináherslum stjórnvalda varðandi sjálfbæra þróun
Skynsamleg nýting auðlinda er
nauðsynleg komandi kynslóðum
Eftir Svavar Knút Kristinsson
svavar@mbl.is
Morgunblaðið/Golli
Nemendur úr Lýsuhólsskóla á Snæfellsnesi kynntu verkefni sitt, Stubbalækjarvirkjun, á Umhverfisþinginu í gær.
EINS og fram kom í Morgunblaðinu í gær,
hefur verið ákveðið að kalla íslensku friðar-
gæsluliðana í norðurhluta Afganistan á brott
vegna aukinnar spennu og átaka á svæðinu á
undanförnum vikum. Fram kom í máli Geirs H.
Haarde utanríkisráðherra á Alþingi á fimmtu-
dag að í utanríkisráðuneytinu hafi verið fylgst
grannt með þróun mála á svæðinu og í ljósi
árása á fulltrúa óháðra hjálparsamtaka og á
friðargæsluliða hafi forsendur hinna borgara-
legu íslensku friðargæsluliða breyst. Því hafi
verið ákveðið að hætta þátttöku í endurreisn-
arsveit í norðurhlutanum.
Í vesturhluta Afganistan eru einnig íslenskir
friðargæsluliðar við störf en ekki þykir ástæða
til að kalla þá brott og munu þeir halda áfram
störfum að öllu óbreyttu.
Sjö íslenskir friðargæsluliðar eru við störf í
norðurhluta Afganistan, líkt og vesturhlutan-
um, og hafa verið í landinu frá því í september
sl., en þar á undan höfðu þeir tekið þátt í fimm
vikna þjálfun í Noregi. Sjömenningarnir eru
hluti af svonefndum uppbyggingar- og endur-
reisnarsveitum á vegum alþjóðlega öryggis-
liðsins í Afganistan (ISAF) og hafa íslensku
hóparnir jafnan verið kallað hreyfanlegar at-
hugunarsveitir og hernaðarlegar athugunar-
sveitir, en það fer eftir því við hvern er rætt.
Ekki ætlað að taka
þátt í löggæslu
Meðal þess sem sveitin hefur að markmiði er
að efla samskipti milli yfirvalda í Afganistan og
hins almenna borgara. Það gerir sveitin með
nokkurra daga löngum könnunarferðum um
afskekkt þorp og héruð þar sem upplýsingum
um ástand er safnað og komið til þróunarfull-
trúa sem kemur þeim til viðeigandi hjálpar-
stofnana. Er þetta gert til að samræma og
skipuleggja uppbyggingu svæðisins. Sveitin
gerir út frá borginni Meymana og ferðast í sex
manna hóp, auk afgansks túlks, á sérbreyttum,
brynvörðum fjallajeppum.
Markmið könnunarferðanna er einnig að
hafa fyrirbyggjandi áhrif, þ.e. að koma í veg
fyrir að átök brjótist út en það er gert með því
að eiga góð samskipti við almenning í héruðun-
um.
Friðargæsluliðunum er hins vegar ekki ætl-
að að taka þátt í löggæslu og í hlutverki þeirra
felst ekki að verja afganska borgara fyrir árás-
um. Þeir bera vopn en mega aðeins nota þau til
sjálfsvarnar og er ætlað að koma sér sem fyrst
burt af átakasvæðum. Í grein í Morgunblaðinu
þriðjudaginn 4. október kom fram í máli Arn-
órs Sigurjónssonar, skrifstofustjóra Íslensku
friðargæslunnar, að ef þörf krefði væri hægt að
senda vopnaðar hjálparsveitir á vettvang í
allra besta falli á 90 mínútum en áhættumat
væri lágt á þessum svæðum og aldrei hefði ver-
ið ráðist á friðargæslusveitir í norðurhluta Afg-
anistan.
„Hernaðarlegar“
athugunarsveitir
Davíð Logi Sigurðsson blaðamaður var á
ferð í Afganistan í september sl. og kynnti sér
m.a. hlutverk endurreisnarsveitanna. Segir
Davíð Logi í grein sinni að þátttaka íslensku
sveitanna í þessu verkefni hljóti að teljast
nokkur tíðindi.
Í greininni segir Davíð Logi m.a.: „Athygli
mína vakti að Ian Ridge, undirofursti í breska
hernum, þýddi MOT sem „Military Observa-
tion Team“. Hér heima hafa menn rætt um
„hreyfanlegar athugunarsveitir“ sem ku vera
þýðing á „Mobile Observation Team“. Ekki
skal það val gert tortryggilegt hér – og eft-
irgrennslan leiddi raunar í ljós að embættis-
menn í utanríkisráðuneytinu íslenska eru ekki
þeir einu sem þýða MOT svona.
En þegar málið var borið undir talsmenn
ISAF var engu að síður skýrt í þeirra huga að
um „hernaðarlegar“ athugunarsveitir er að
ræða.
Sem fyrr segir notaði Ridge undirofursti í
Mazar einmitt þessa útgáfu, „Military Ob-
servation Team“, og spurði ég hann því sér-
staklega út í það. Hann sagði orðið „Military“
vera notað einfaldlega vegna þess að teymin
væru hernaðarleg og vegna þess að hlutverk
þeirra væri að vera úti í afskekktari byggð-
unum, sýna heimamönnum þar að ISAF væri á
staðnum til að gæta öryggis, þó að ekki færi
mikið fyrir því.“
Íslenskir friðargæsluliðar í Afganistan kallaðir brott úr norðurhluta landsins vegna átaka
Ekki þeirra hlut-
verk að verja
afganska borgara
Íslensku friðargæsluliðarnir eru á sérbreyttum, brynvörðum fjallajeppum á ferðum sínum.
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is