Réttur - 01.01.1960, Side 74

74
R É T T U R
í skjóli bessara lagaákvæða hefur ríkisstjórnin hækkað vexti um
allt að 50% og ákveðið gegnum vald sitt yfir Seðlabankanum
stórfelldan samdrátt útlána bæði til rekstrar atvinnuveganna og til
hverskonar framkvæmda. Þrátt fyrir hina gífurlega auknu rekstrar-
fjárþörf atvinnuveganna og raunar allra framkvæmda landsmanna
vegna hins gerbreytta verðlags hefur verið ákveðið að heildarút-
lán banka og sparisjóða vaxi ekki nema um 200 millj. á þessu
ári eða um ca. 6%. Til samanburðar má geta þess að í kjölfar
verðbreytingarinnar 1958 hækkuðu útlán það ár um 20% og
afurðalánin ein fyrir sig um 90% á árunum 1958 og 1959. Enn
hefur svo ríkisstjórnin í krafti áðurgildandi lagaákvæða, sem bó
hafa ekki fyrr verið notuð og nýrra, sem yfirfæra þau á innláns-
deildir kaupfélaganna að Seðlabankinn læsi greipar um helming
allrar sparifjáraukningar sem verða kann í bönkum, sparisjóðum
og innlánsdeildum. Með því er enn mjög hert að lánsfjárhömlum
og vald byggðarlaga yfir eigin sparifé skert stórlega.
Vaxtahækkunin og hinar stórauknu lánahömlur við hlið sjálfrar
gengislækkunarinnar hafa augljósar og geigvænlegar afleiðingar
í atvinnulífinu. Möguleikar atvinnuveganna til hverskonar tækni-
búnaðar og umbóta minnka stórlega. Þannig hefur meirihluti
síldarflotans nú í sumar verið hindraður í því að búast þeim tækni-
legu nýungum, sem þegar hafa sannað að þær geta fært okkur stór-
aukið aflamagn. Möguleikar útvegsmanna til kaupa nýrra fiskibáta
eru nú þegar í því lágmarki að margir hafa orðið að gefast upp við
kaup, sem ákveðin voru fyrir gengisfellinguna. Nokkrir af þeim
austurþýzku 90 tonna bátum, sem fyrrv. ríkisstjórn samdi um
smíði á og hafa hlotið einróma álit eru enn óseldir. Engum kemur
til hugar að láta smíða nýjan togara. Auðsætt er, að nú er að nýju
að hefjast samskonar kyrrstöðutímabil og eftir gengisfellinguna
1950, þegar 5 ár liðu svo að um enga aukningu var að ræða á fiski-
skipaflotanum og nýsmíði svaraði ekki til eðlilegrar fyrningar.
Alveg hliðstæðar eru afleiðingarnar á þróun landbúnaðarins og
flestra greina iðnaðar. Bændur hafa þegar dregið úr vélakaupum
sínum svo að þau munu vart fara fram úr 10—12% af því rem
verið hefur. Ræktunarvélar liggja ónotaðar. Nýbýlamyndanir
stöðvaðar. Enginn stærri iðnaður er í uppsiglingu að heitið geti.