Réttur - 01.10.1974, Side 11

nú hvert ríki EBE fyrir sig til harðvítugra
aðgerða, til að bjarga sér á kostnað hinna
(Italía, England, Danmörk), þótt brotin séu
þarmeð lög EBE.
3. Inn í þessa mynd kemur svo margföld-
un á verði olíu, sem stóreykur viðskiptahalla
flestra auðvaldslanda, en skapar um leið
óhemjuauð í klóm nokkurra olíukónga. Sá
auður veldur algerri óvissu og ringulreið á
kauphöllum auðvaldslandanna. Olíuverð-
hækkunin eykur neyð margra þróunarlanda
og kippir stoðum — a.m.k. um tíma —
undan „velferðarríkjum" Evrópu og gerir
þarmeð stéttabaráttuna milli verkalýðs og
auðmannastéttar um hverjum skuli blæða
vegna þessa margfalt harðari og pólitískari.
Af þessu leiðir og að ásókn stóriðjuhringa
í orkulindir (þ. á m. Islands) munu stórauk-
ast.
4. Þrennskonar mótsagnakennd verðmynd-
unarferli fara fram samtímis: 1) verðlækk-
anir á vissum vörum, — og er það hið forna
kreppueinkenni, sem Island fékk að kenna
á eftir 1930, — 2) verðhækkanir á vissum
hráefnum vegna hættu á að til þurðar gangi
og sökum sér-aðstöðu vissra aðila (fosfat,
kopar, hveiti, sykur o. fl.), — og 3) almenn
verðbólga, m.a. vegna vaxandi vantrúar á
peninga, — farið sé að iíta á þá sem hugs-
anlegar falskar ávísanir og þá veðjað á víxl
á hinar ýmsu þjóðmyntir sem skástar .
5. Fjölþjóðahringarnir eru nú margfalt
sterkari en nokkru sinni fyrr og eiga hægt
með að koma sér undan ráðstöfunum hvers
ríkisvalds um sig. Þeir margfalda með al-
þjóðlegu braski sínu hættuna á algerri heims-
kreppu.
Það er vegna hinna mótsagnakenndu fyr-
irbrigða í þessari kreppu að erlendir hag-
fræðingar hafa búið til nýtt orð yfir fyrir-
brigðið: „stagflation". „Stagnation -{- inflat-
ion" = stöðnun og verðbólga.
Hér skulu nú rædd hugsanleg viðbrögð
auðvaldsins í Vestur-Evrópu og verkalýðsins
þar. Aðstæður þróunarlandanna og sú hætta
aukins hungurs og eymdar, er yfir þeim vofir,
er efni í aðrar greinar.
II.
Viðbrögð vestræns auðvalds
Auðmannastéttir Vestur-Evrópu munu
auðvitað beita venjulegum ráðum til að velta
af sér kreppunni, yfir á verkalýð og alþýðu:
launalækkun og atvinnuleysi. Þær munu
herða á gagnvart millistéttum og smáat-
vinnurekendum. Og auðvald Vestur-Evrópu
er alþjóðlega skipulagt til átakanna við
verkalýð. En það mun jafnframt reyna að
skapa sér markaði í sósíalistísku löndunum,
einkum Sovétríkjunum og Kína. (Islensku
atvinnurekendunum mætti hinsvegar trúa til
þess að glata þeim mörkuðum, sem þeim
hafa áður verið fengnir í hendur í Sovétríkj-
unum, ef þeir fara eftir áróðri Morgunblaðs-
ins).
Þegar verkalýður Vestur-Evrópu streytist á
móti árásum auðvaldsins á lífskjörin, má
búast við harðnandi átökum. Auðmannastétt-
irnar undirbúa nú þegar valdbeitingu, ef út-
lit er fyrir að þær verði undir í slíkum fag-
legum og pólitískum átökum: verkföllum og
kosningum. Valdbeitingarlið nýfasista á
Italíu er þegar að verki. I Vestur-Þýskalandi
hefur nasisminn aldrei verið rifinn upp með
203