Réttur - 01.10.1980, Blaðsíða 27

fyrir dómstóli nasismans, að nafn foringja
iians varð á hvers manns vörum: Dimi-
troffs.
I Júgóslavíu var og allsterkur Komm-
únistaflokkuriran að verki 1921, en strax
bannaður og ofsóttur hræðilega - en
hvert mannsbarn kannast nú við nýlát-
inn leiðtoga hans: Tito.
En þótt þessir foriragjar fengju að iifa
það að sjá þjóðir sínar sigrast á auðvaldi
og fasisma — og aðrar þjóðir sem nú feta
leiðina til sósíalismans — oft örðuga og
þyrnum stráða - þá voru þeir fleiri, sem
á árunum 1919-20 tóku að brjóta braut-
ina löngu, sem féllu í fremstu röð fyrir
rýtingum auðvaldsins.
Þorsteinn kvað:
,»Og oft hefur frægasta foringjans blóð
á fjöllunum klappirnar skolað,
en það hefnr örvað og eggjað hans þjóð,
því alltaf varð greiðara þar sem hann
það blóð hefur blágrýtið holað.“ [stóð,
Alþýða Austur-Þýskalands minnist enn
hvern 15. janúar Rósu Luxemburg og
Karls Liebknechts, er 1919 létu líf sitt,
inyrt af liðsforingjum, sem voru í þjón-
ustu sósíaldemókratískrar stjórnar — og
allra þeirra tugþúsunda þýskra kommún-
ista, er létu lífið á tímum Weimarlýð-
veldisins og síðar undir grimmdarstjóm
nasismans.
Eitt fremsta nafn, eigi aðeins hins
sterka ítalska kommúnistaflokks, heldur
og flestra sósíalista Vestur-Evrópu, er í
dag Gramsci, sem lét líl'ið eftir ára kvöl í
dýflissum Mussolinis.
En auðvaldinu tókst ekki að myrða ]rá
alla.
Enn lifa - áttræðir að aldri - tveir fé-
lagar, sem unnið hafa til ódauðleika í
sögunni af baráttu hinna kúguðu stétta:
kona kolanámumanns, lfaski að þjóðerni,
Dolores Ibarurri, kölluð Passionaria,
vegna hinna eldheitu hvetjandi ræðna
heranar, en baráttuþrekið var ekki síður
stórfenglegt - allt frá 1920, er hún hóf
þátttöku sína í frelsisbaráttu fátækrar,
kúgaðrar spánskrar alþýðu. - Og hitt
nafnið, Prestes, þekkja máske færri Is-
lendingar. Það var hann, sem eftir að
sósíalistahreyfing Brasilíu 1921 var barin
niður með vopnum, leiddi hinn sigraða
her alþýðuranar, 25.000 km leið gegnum
frumskóga Brasilíu til að bjarga honum
- það er jafnlöng leið og frá nyrsta odda
Ameríku í Alaska til hins syðsta, í Eld-
landseyjum. Prestes hefur síðan í 00 ár
þekkt öll svið baráttunnar: áhrifamátt
alþýðu í frjálslyndri Brasilíu, margra ára
fangelsi á sömu slóðum og síðan útlegð
árum saman, en kona hans, Olga Benario,
var ofurseld þýsku nasistunum og myrt í
dauðabúðum þeirra.
Við skulum minnast eins manns enn
til þess að sjá hvernig rússneska byltingin
og stofnun Komintern tendraði vonirn-
ar, jók eldinn í hjörtum hinna kúguðu
um gervallan heim. Ungur maður á tvf-
tugsaldri hafði náð sér í skipsrúm sem
hjálparkokkur til þess að komast frá ný-
lendunni Indo-Kína til Frakklands. Þar
gekk harara í æskulýðssamtök sósíalista og
síðan flokkinn og á flokksþinginu 1920
var hann einn þeirra meirihluta fulltrúa,
er ákváðu stofnun Kommúnistaflokks
Frakklands og hóf um leið baráttuna fyr-
ir frelsi föðurlands síras, Vietinam. Hann
bar mörg nöfn, fór víða, stofnaði Komm-
únistaflokk Víetnams (um tíma kennt við
Indo-Kína) 1930 sama ár og KFf var
stofnaður á íslandi. Hann heitir nú í sög-
unni Ho-Chi-Minh.n - 14 ár háði flokkur
hans frelsistríð við franska og bandaríska
219