Morgunblaðið - 21.01.2007, Blaðsíða 21

krafti olíu- og gaslinda sinna hafa
Rússar orðið ákveðnari í fram-
göngu. Með þeim málum þurfum við
að fylgjast vandlega og ég er viss
um að það gera Íslendingar líka.“
Hoon segist ekki hafa sérstakar
áhyggjur af auknum hernaðar-
umsvifum Rússa. „Margir hafa haft
áhyggjur af því hvernig Rússland
hefur komið fram í samningum um
gas og olíu. Ég var nýlega í Georgíu
og hef verulegar áhyggjur af því
hvernig Rússar hafa brugðizt við í
samskiptum við Georgíumenn.
Sama á við um viðskiptasamninga,
sem gerðir voru á tíma Jeltsíns en
núverandi stjórnvöld hafa lítinn
áhuga á. Áhyggjurnar af Rússlandi
snúast frekar um efnahagsmál,
orkuöryggi og samskiptamátann við
önnur ríki. Við þurfum einfaldlega
að fylgjast vel með þróun þessara
mála.“
ESB og NATO bæti
hvort annað upp
Hoon er spurður álits á þróun
varnar- og öryggismála innan Evr-
ópusambandsins og hvort hann telji
ESB munu leika stærra hlutverk í
þeim efnum. Sem stendur er af-
staða brezkra stjórnvalda sú að
NATO sé eina varnarbandalagið í
Evrópu og Hoon ítrekar þá afstöðu.
Hins vegar segir hann að Evrópu-
sambandið geti haft sitt að segja í
öryggismálum, þótt það hafi ekkert
með beinar varnir að gera. „Sú ör-
yggistrygging, sem Norður-
Atlantshafssáttmálinn veitir, liggur
til grundvallar öllu, sem við gerum.
En ESB býður upp á margs konar
pólitísk, efnahagsleg og önnur tæki,
sem koma að gagni, að því gefnu að
það sé ekki ósamræmi á milli þess
sem NATO gerir og þess, sem Evr-
ópusambandið gerir. Við höfum
gert samninga um það hvernig
þetta á að gerast og ég held að ferl-
ið komi báðum að gagni og sam-
tökin geti bætt hvort annað upp.
Það eru ríki, sem eru ekki í NATO
en leggja sitt af mörkum hern-
aðarlega í gegnum Evrópusam-
bandið. Með sama hætti eru ríki,
sem eru ekki í ESB, en bjóða fram
aðstoð sína í aðgerðum, þar sem
ESB er í forystu. Við þurfum að
þróa hernaðargetu, sem við getum
notað hvar sem er á hnettinum. Því
meiri getu sem við höfum, þeim
mun betra og þá skiptir ekki máli
hvort hún skilar sér í gegnum
NATO eða ESB, svo lengi sem hún
skilar sér og kemur að gagni.“
Ísland þrói sérhæfð framlög
Þegar Hoon er spurður hvernig
Ísland geti lagt meira af mörkum til
sameiginlegra varna NATO nefnir
hann dæmi af Eistlandi. „Það hefur
komið í ljós að Eistlendingar höfðu
talsverða reynslu af að fást við
ósprungnar sprengjur og þeir
ákváðu að verða sérfræðingar í því.
Afleiðing af því er sú, að Eistland
getur átt stærri hlut í alþjóðlegum
aðgerðum en menn hefðu búizt við í
ljósi sögunnar. Þetta gagnast Eist-
landi ekki bara hernaðarlega, held-
ur eykur einnig pólitískt vægi
landsins, sem er auðvitað gríðarlega
mikilvægt fyrir smáríki,“ segir Ho-
on.
„Ég tel að Ísland hafi verið stað-
fastur og skilvirkur bandamaður
innan NATO. En ef ég á að gefa ráð
segi ég að þið eigið að þróa sérhæfð
framlög af þessu tagi. Skoða þau
göt, sem eru í getu bandalagsins til
að fást við ýmis vandamál og ein-
beita ykkur síðan að því að fylla upp
í þau og þróa sérfræðiþekkingu á
viðkomandi sviði.“
Íslenzkir friðargæzluliðar hafa
stundum starfað með brezka hern-
um á þessum forsendum; fjórir Ís-
lendingar sinntu til dæmis heil-
brigðisstörfum með brezkum
sveitum í Bosníu. Geoff Hoon telur
vel koma til greina að halda slíku
samstarfi áfram og tækifærin séu
mörg. Aftur á móti sé auðvelt fyrir
stjórnmálamenn að segja að auka
eigi samstarf í alþjóðlegum aðgerð-
um. Til þess að það gangi upp þurfi
lið mismunandi aðildarríkja NATO
hins vegar að hafa æft saman og
þekkjast. „Það er ekki bara hægt að
segja á síðustu stundu: Jæja, nú
skulum við vinna með Íslendingum.
Það þarf æfingar, reynslu, sam-
skipti og samstarfshæfni, sem kem-
ur með tímanum.“
bundnar varnir einstakra land-
svæða. Núna snýst þetta um sveigj-
anleika og að geta sent herafla
hvert á land sem er. Þessi sveigj-
anleiki mun auðvitað gera okkur
kleift að senda herafla til norð-
urslóða ef þörf krefur, rétt eins og
til Afganistans eða Suður-Evrópu.
Þetta snýst ekki um breytingu á
landfræðilegum áherzlum, heldur
breytt hugarfar, um það hvernig
NATO skipuleggur herafla sinn.
Þetta er gerbreyttur hugs-
unarháttur og staðbundnar her-
stöðvar eru ekki hluti af honum
lengur. Hugsunin snýst ekki um
suður, norður, austur eða vestur
heldur hvernig við tryggjum að her-
sveitir geti farið í skyndi þangað
sem þeirra er þörf.“
Ekki áhyggjur af Rússum
Í Noregi hafa stjórnvöld nokkrar
áhyggjur af þróun mála í Rússlandi,
pólitískum óstöðugleika í bland við
aukin útgjöld til hernaðarmála og
aukin umsvif rússneska heraflans,
ekki sízt á Norðurslóðum. Þegar
Hoon er spurður álits á samskiptum
Rússlands við NATO svarar hann:
„Það er pólitísk spenna í samskipt-
unum, en ekki hernaðarleg. Að
hluta til er það vegna þess að í
landfræðilega afmörkuð eins og hún
var á tímum kalda stríðsins, heldur
getum við beitt henni þar sem
hennar er þörf. Þetta er hluti af
hinu víðtæka umbótaferli, sem nú
fer fram innan NATO. Ég skil
vissulega þá viðkvæmni, sem er á
Íslandi vegna þessa, en svipuð sjón-
armið eru uppi í öðrum Evr-
ópuríkjum, þar sem nákvæmlega
sömu umræður hafa komið upp. Við
verðum að verja þeim peningum,
sem við höfum til ráðstöfunar innan
bandalagsins, með skilvirkum hætti
og það þýðir uppbyggingu hreyf-
anlegs herafla. Annars mun hern-
aðargeta okkar ekki svara þörfum
21. aldarinnar.“
Hoon kýs að svara spurningu um
það, hvers Bretar vænti af tvíhliða
viðræðum íslenzkra og brezkra
embættismanna um varnar- og ör-
yggismál, sem hófust í vikunni, afar
almennum orðum:
„Þær eru þáttur í samskiptum
tveggja ríkja, sem eru í sama
heimshluta og hafa oft svipaða af-
stöðu til mála. Mér finnst mikilvægt
að við þróum gagnkvæman skilning
á þeim málum, sem ég var að ræða.
Við viljum auðvitað að umbótaferlið
innan NATO haldi áfram. Við eigum
að geta rætt saman um öll mál, sem
varða bæði ríkin. Í gegnum söguna
hafa samskipti Íslands og Bretlands
stundum verið erfið. Það er ekki til-
fellið í dag. Við eigum mjög margt
sameiginlegt.“
Bæði á Íslandi og í Noregi hafa
komið fram áhyggjur af því að
NATO beini athygli sinni um of til
suðurs og austurs, að fjarlægum
átakasvæðum, á sama tíma og mik-
ilvægi Norður-Atlantshafsins fari
vaxandi á ný, meðal annars vegna
stóraukinnar umferðar flugvéla og
skipa, þar með talinna stórra elds-
neytisflutningaskipa. Ráðamenn í
þessum norðlægustu NATO-ríkjum
hafa hvatt til þess að bandalagið
beini athyglinni á nýjan leik að
norðurhöfum, meðal annars í ljósi
nýrrar áherzlu bandalagsins á orku-
öryggi.
Hoon segist telja að þessar
áhyggjur séu ástæðulausar. „Ég vil
ekki fyrir nokkurn mun draga úr
mikilvægi þess að vernda skipaleið-
ir eða þeirri áherzlu, sem menn
leggja með réttu á orkuöryggi.
Þetta eru mikilvæg mál. En ég er
ekki sammála því að NATO beini
athygli sinni til suðurs eða austurs.
Áherzlan er ekki lengur á stað-
Reuters
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. JANÚAR 2007 21
land hafi haft 50 skipa flota og brezk-
ar eftirlitsflugvélar hafi vaktað
svæðið allt frá Skotlandi og norður í
Barentshaf. „Þessi tími er löngu lið-
inn og þá hljóta menn að spyrja
hvort valdaójafnvægi geti myndazt á
Norður-Atlantshafi,“ segir Archer.
„Hvernig sem menn líta á Rússland,
mun valdaójafnvægið aukast eftir
því sem rússneski norðurflotinn efl-
ist á ný næstu tíu til tuttugu ár, að
minnsta kosti ef bandaríski flotinn
heldur við núverandi stefnu.“
„Finnlandisering“
eða valdablokk?
Hann segir að næsta spurning sé
þá hvaða ríki meðal Vesturlanda
muni gera eitthvað til að draga úr
þessu ójafnvægi. „Hið hefðbundna
svar er að NATO geri eitthvað í mál-
inu. En ef Bandaríkin halda áfram
að draga sig burt af svæðinu og ef
Bretland hefur ekki lengur sama
áhuga, þá eru bara norrænu aðild-
arríkin eftir.“
Þriðja spurning Archers er svo
hvernig norrænu NATO-ríkin fari
þá að. „Það er hægt að fást við þetta
á tvennan hátt. Gera málamiðlanir,
nota diplómatískar aðferðir, horfast í
augu við að valdahlutföllin hafi
breytzt og aðlaga sig. Í þá gömlu,
góðu daga var það kallað „finnland-
isering“, en núna er það kannski
kallað aðlögun. Hin aðferðin er að
byggja upp valdablokk sem skapar
mótvægi. Það myndi þýða að nor-
rænu ríkin yrðu að auka hern-
aðarlega viðveru sína á svæðinu. Og
svo er auðvitað hægt að fara bil
beggja, sem er hin hefðbundna, nor-
ræna leið til að taka á vandamálum.
Fara diplómatísku leiðirnar til að
draga úr spennu og ef það dugar
ekki, ganga þá úr skugga um að
nægt vald sé til staðar ef illa fer. Yf-
irleitt hefur það vald komið að utan.
Í þessu tilfelli þyrftu ríkin hins vegar
að byggja upp eigin valdastöðu.“
Archer segir að Norðmenn vaði í
peningum og hafi undanfarið end-
urnýjað herafla sinn. Þáttur í þeim
umbótum hafi reyndar verið að
draga úr herafla í norðrinu en eftir
ríkisstjórnarskipti í Noregi megi sjá
merki um endurskoðun á þeirri
stefnu. Danir hafi algerlega horfið
frá hefðbundnum vörnum og beint
herafla sínum inn í alþjóðleg verk-
efni. „Þeir gætu breytt því og notað
eitthvað af honum til að verja Græn-
land og Færeyjar,“ segir Archer. Og
hvað Ísland varðar segir hann: „Ís-
lendingar yrðu að verja sambæri-
legum fjármunum til varnarmála og
önnur ríki gera en þeir hafa aldrei
þurft þess, vegna þess að aðrir hafa
séð um varnirnar.“
Önnur deilumál
Archer segir að ekki sé eingöngu
hægt að horfa á þessa mynd út frá
hervörnum. Öryggishugtakið hafi
breikkað og inn í það komi til dæmis
fiskveiðieftirlit, umhverfiseftirlit,
orkuöryggi og fleira af því taginu.
Það sé hins vegar ákveðið vandamál
og flæki mjög myndina að þótt nor-
rænu ríkin eigi sameiginlega hags-
muni í hefðbundnum öryggismálum,
séu árekstrar þeirra á milli á öðrum
vígstöðvum, til dæmis á milli Íslands
og Noregs vegna stöðu Svalbarða og
vegna fiskveiðimála. „Spurningin er
hvort hægt er að leysa þessi deilu-
mál á sama tíma og menn reyna að
auka samstarf sitt í öryggismálum,“
segir Archer.
Hann segist telja að norrænu rík-
in, ásamt Kanada og Bretlandi, ættu
að reyna að koma sér saman um eft-
irlit á N-Atlantshafi, sem sé for-
senda þess að tryggja öryggi á svæð-
inu og gæta fullveldis ríkjanna.
Bretland hafi sem stendur lítinn
áhuga á hafsvæðinu vestur af Bret-
landseyjum. „En þetta svæði kann
að þurfa meiri athygli í framtíðinni,“
segir Archer. „Það þarf samkomulag
á milli strandríkjanna á svæðinu um
verkaskiptingu, áður en þau ákveða
hvað hver og einn leggur af mörk-
um.“
Geoff Hoon er Evrópumálaráð-
herra Bretlands og undirmaður
Margaretar Beckett utanríkis-
ráðherra. Hann fer meðal annars
með málefni NATO, Evrópusam-
bandsins og Rússlands í utanrík-
isráðuneytinu í London.
Hoon var Evrópumálaráðherra
hluta úr ári 1999, en var skipaður
varnarmálaráðherra seint á því ári.
Hann var því einn nánasti
samstarfsmaður Tonys Blairs er
þátttaka Bretlands í innrásunum í
Afganistan og Írak var skipulögð.
Hoon hvarf úr starfi varnar-
málaráðherra 2005, en sat áfram í
ríkisstjórn sem þingflokks-
formaður Verkamannaflokksins.
Hann kom aftur í utanríkisráðu-
neytið í maí í fyrra.
Geoff Hoon
UPPLÝSINGAR OG SKRÁNING Í SÍMA 544 4500 OG Á NTV.IS
Hlíðasmára 9 - Kópavogi
ECDL tölvunám fyrir byrjendur
ECDL tölvunám er 78 stunda tölvunám hjá NTV sem
bæði er ætlað fyrir byrjendur og þá sem eitthvað
kunna. Námið og kennslugögnin miða að því að
undirbúa nemendur fyrir ECDL próf.
Námsgreinar:
Upplýsingatækni - Windows - Word - Excel
PowerPoint - Póstur - Internetið
EDCL (European Computer Driving
Licence) er skammstöfun á al-
þjóðlegu prófskírteini sem
vottar tölvukunnáttu þína og
vottar að þú sért tölvulæs.
Það þýðir að þú kunnir að
nýta þér flesta möguleika
tölvunnar og þeirra forrita sem
hvað mest eru notuð við
vinnu og daglegt líf.
ECDL-skírteini er mikill
styrkur á vinnumarkaðinum
jafnt hérlendis sem erlendis.
Morgunnámskeið:
Byrjar 1. feb. og lýkur 15. mars.
Kennt er þri. og fim.
frá kl. 8:30-12:30
Kvöldnámskeið:
Byrjar 12. feb. og lýkur 26. mars.
Kennt á mán. og mið. frá 18 til 22