Skinfaxi - 01.10.1937, Blaðsíða 30

126
SKINFA.Xl
leið vinnur hann hjörtu yngri kynslóðarinnar einmitt
með sinu unga og fríska fjöri og ákafa. Hann hreinsar
málið, bætir smekkinn, endurlífgar þjóðernistilfinning-
una, og kveikir nýja frelsis- og framfaraþrá í brjósti
manna. Yfir höfuð að tala vekur hann tilfinningalíf
þjóðarinnar af dvala og það er mikilsvert skref í fram-
sóknráttina“.
Þessi ummæli hins ritsnjalla og vinsæla sagnfræð-
ings gefa einnig glöggt i skyn, livað vakti fyrir „Fjöln-
ismönnum“, en stefnuskrá þeirra er sérstaklega lær-
dómsrík íslenzkum þjóðræktar- og þjóðræknismönnum
hvarvetna, því að liún er runnin undan hjartarótum
íslenzkra ættjarðarvina á öllum öldum.
Tvær fyrstu greinarnar í stjórnarfarslegri og þjóð-
ernislegri trúarjátningu „Fjölnismanna“ voru þessar,
löngu ldassískar meðal seinni líðar manna íslenzkra:
„íslendingar viljum vér allir vera“. — „Vér viljum
vernda mál vort og þjóðerni“. Þeim skildist, að liér
var um að ræða fjöregg sjálfstæðrar tilveru þjóðar
þeirra; og á þeim trausta grundvelli reistu þeir alla
stafsemi sína og framtíðarvonir.
En þó að þeir færu sínar leiðir um margt, voru
„Fjölnismenn“ livorki fortíðarlausir né fyrirrennara-
lausir. Rætur starfsemi þeirra liggja allar götur aftur
í glæsilega fornöld íslands; þeir höfðu hitann úr forn-
sögunum íslenzku og tóku sér atorkusama Islendinga
fortíðarinnar til fyrirmyndar. Fjarri fór þó, að „Fjöln-
ismenn“ væru nokkur nátt-tröll í nútið sinni; þeir vildu
veita heilbrigðum menningarstraum samtíðarinnar til
íslands, ekki sízt Tómas Sæmundsson, sem var tvö ár
á ferðalagi um Norðurálfuna til þess að kynnast at-
vinnumálum og andlegum straumum. Hann segir svo
i niðurlagi hinnar merku ferðasögu sinnar:
„Eg fann lijá sjálfum mér, að mér á ferðinni varð
með hverjum degi kærara og merkilegra mitt föður-
land; eg gat þegar á leið í París varla sofið fyrir um-