Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Side 7

Skotinn hvalnr æöir áfram
með hvalabátinn í togi.
og það var einnig kallað. Því miður eru ekki
til neinar gamlar lýsingar á því, hvernig veiðin
fór fram, né hverskonar útbúnaður var við hana
hafður. Líklegt má telja, að ekki hafi orðið veru-
legar breytingar á veiðiaðferðinni öldum saman,
og hefur því lýsing Eggerts ólafssonar á hval-
veiðum, eins og þær höfðu tíðkazt hér á landi,
allmikið gildi, og á í höfuðatriðum við fornöld-
ina líka. Lýsing Eggerts er á þessa leið:
„Það kemur að vísu fyrir að steyireyðar séu
skutlaðar á Vestfjörðum, því að þar skutla menn
þær endrum og eins og aðra smærri hvalfiska,
sem ætir eru. En veiðitækin eru ófullkomin og
mjög undir hælinn lagt, hvort veiðin gefur nokk-
uð í aðra hönd, því að oftast flýja hinir særðu
fiskar aftur til hafs og koma annaðhvort alls
ekki aftur eða þeir koma ekki fyrr en þeir eru
grónir sára sinna, en eru þá ljónstyggir og fæl-
ast menn. íslendingar sækjast aðeins eftir törf-
unum og kálfunum, en veiða kýrnar aldrei, en
þær halda sig alltaf á sömu slóðum, þar sem
tarfarnir leita þær uppi. Ef kýrnar væru of-
sóttar, mundu þær flýja og engra hvala verða
þar vart meira. Fyrr á tímum, meðan enn var
dugur og geta í landsmönnum, voru það tiltekn-
ir menn, sem stunduðu hvalveiðar. Þeir smíðuðu
sér stóra og sterka báta og lögðu saman tveir
eða þrír til að veiða hvalinn. Hann var skutlað-
ur með skutli, er tveir agnúar voru á, og var
sterk taug fest við hann. Framan á bátana
bundu menn stóra hrísbagga, svo að það yrði
sem erfiðast fyrir livalinn að draga þá á eftir
sér. Þótt véiðiaðferð þessi væri hættuleg, þá gaf
hún góðan arð, því að það brást sjaldan, að
hvalurinn næðist. Menn réðust aldrei að honum
annars staðar en inni á fjörðum, en samtímis
reru menn á smábátum, hlöðnum grjóti, fram
á fjörðinn fyrir utan hann. Þegar hvalurinn
leitaði undankomu, fældu þeir hann aftur inn á
fjörðinn með áköfu grjótkasti, því að allir hval-
ir óttast grjótkast, að því er menn halda vegna
þess, að hann óttist, að steinn kunni að lenda í
blástursholinu. Þegar hvalurinn var orðinn svo
þreyttur, að unnt var að komast að honum, var
hann stunginn með lagvopnum, og blæddi hon-
um þá brátt út“.
Á öðrum stað, þar sem Eggert Ólafsson talar
um steypireyði og lýsir henni, kemst hann svo
að orði:
„Hún er allalgeng við ísland, og rekur liana
stundum, eða hún er skutluð af djörfum sjó-
sóknurum vestanlands, þegar hún kemur inn á
firðina. Heppnin ein ræður því þó, hvort skutl-
arinn fær hvalinn síðar, þegar honum annað-
hvort er blætt út eða hann fær blóðeitrun út
frá járninu, sem í honum stendur, sem verður
honum að fjörtjóni".
Heimildir bera það með sér, að hvalveiðar
með þessum hætti voru nær eingöngu stundað-
ar af Vestfii'ðingum, einkum á ísafjarðardjúpi
og í Arnarfirði. Hvalveiðimenn merktu skutla
sína og létu þinglýsa merkjunum. Var það gert
samkvæmt lögum, og eru ákvæði um það í Jóns-
bók. Hér koma tvær skutulslýsingar frá 17 öld,
sem báðar voru lesnar upp á alþingi og geymdar
eru í alþingisbókum:
VÍKI N □ U R
295