Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Blaðsíða 22

starfsár. Þrátt fyrir þetta mikla tap, gerðu for-
ráðamenn sér vonir um að úr rættist. Ef til vill
mætti takazt að yfirvinna ýmsa tæknilega örð-
ugleika við að ná hvölunum, auk þess sem
þorskveiðarnar og hákarlaveiðamar þóttu lík-
legar til að gefa góðan arð, þegar skriður kæm-
ist á þær. Til þess að lengja úthaldstíma ,,Thom-
asar Roys“ og dreifa nokkuð áhættunni, lagði
Hammer af stað á honum í selveiðaleiðangur
síðari hluta febrúarmánaðar 1867. Hafði hann
fengið vana selveiðimenn frá Noregi til að leið-
beina um veiðarnar. Þessi tilraun tókst vel.
„Thomas Roys“ hélt inn í heimskautaísinn og
aflaði fjölda sela á skömmum tíma. Lagði hann
veiðina upp á Berufirði eystra. Síðan var tekið
til við hvalveiðarnar. Hafís var mikill við fs-
land þetta sumar, svo að hvalveiðar fyrir Norð-
ur- og Austurlandi máttu heita útilokaðar. Gerði
það Hammer þungar skráveifur. Var aflinn
fremur rýr, þótt hvalbyssan hefði venð endur-
bætt nokkuð og brygðist ekki jafnoft og áður.
Þetta sumar var læknir sá á hvalveiðaskipi
Hammers, er Sophus Halias hét. Hann athugaði
nákvæmlega og með vísindalegum áhuga alla þá
hvali er skipverjar veiddu. Skrifaði hann síðan
merka ritgerð um þessar athuganir sínar, og
bætti þar ýmissi vitneskju við það, sem áður
var kunnugt fræðimönnum um hvali og hátt-
semi þeirra. f ritgerð þessari lýsir höfundur
veiðiaðferðinni, segir frá mörgu um eðli hvala
og lifnaðarhætti, semur skrá um stærð hinna
veiddu hvala og lýsir lit þeirra.og útliti. Hann
mældi nákvæmlega sex steypireyðar og einn
hnúfubak. Lengsta steypireyðurin var 40 álnir,
en hin styzta 35 álnir á lengd. Hnúfubakurinn
var 211/2 alin.
Næstu tvö árin, 1868 og 1869, hélt danska
fiskveiðafélagið áfram störfum, þótt stöðugt tap
væri á rekstrinum. Selveiðarnar báru sig ágæt-
lega og gáfu nokkurn arð. Stóráfallalausar voru
einnig hákarlaveiðarnar. Hins vegar tapaðist
allmikið á haldfæraskipunum og hvalveiðarnar
sýndu stórtap ái’lega.
í janúarmánuði 1870 hélt félagið ársfund að
vanda, og voru þar lagðir fi'am reikningar síð-
asta árs. Höfðu útgjöld ársins 1869 orðið 36
þús. rd. meiri en tekjurnar. Voru það enn hval-
veiðarnar, sem mestur hallarekstur var á. Ákvað
uðalfundur félagsins að halda enn áfram rekstr-
ínum að öðru le.yti en því, að hætt skyldi hval-
veiðunum. Var stjórn félagsins falið að selja
gufuskipið „Thomas Roys“, en fengist eigi við-
unanlegt verð fyrir skipið, veitti fundurinn fé-
lagsstjórninni heimild til að gera það út til sel-
veiða. Tilboð komu í skipið, og var hæsta boð
42 þús. rd„ en það þótti stjórninni of lágt, og
vildi hún ekki áð því ganga.
Fyrir fundi þessum lá sundurliðuð skýrsla
um reksturinn þau fjögur ár, sem útgerðin
hafði staðið. Rekstrarskýrslan um hvalveiðarnar
var ekki glæsileg. Tekjur af þeim veiðum höfðu
samtals orðið á fjórum árum 37366 rd„ en gjöld-
in 126603 rd. Hreint rekstrartap var því 89237
rd. og var það geysimikil upphæð á þeirrar tíðar
mælikvarða.
Snemma í marzmánuði 1870 lét Hammer úr
Iiöfn á skipi sínu, og hélt norður í höf til sel-
veiða, svo sem ákveðið hafði verið ef skipið
yrði ekki- selt. Veiðin var hin bezta. Eftir fái’ra
daga dvöl í ísnum var kominn mikill afli Þá
vildi svo illa til, að veður spilltist og laskaðist
skipið verulega, er ís þrengdi að því á alla vegu.
Komust þeir Hammer við illan leik úr ísnum,
og náðu með naumindum til Seyðisfjarðar. Þá
var „Thomas Roys“ ósjófær með öllu, og var
gefinn upp sem strand. Lýsis- og spikfarminum
var bjargað. Skipið var vátryggt, þótt lágt væri,
hjá Lloyds í London, og var vátryggingarfélag-
inu sagt til skipsins.
Með þessu var hvalveiðum Hammers lokið,
enda var nú senn endir bundinn á félagsskap
þennan. Hákarla- og þorskaveiðiskipin héldu að
vísu áfram veiðum sumarið 1870. En á næsta
aðalfundi félagsins í ársbyrjun 1871, báru reikn-
ingar það með sér, að útgjöldin 1870 hefðu num-
ið 48 þús. rd. meira en tekjurnar. Af þeim halla
stöfuðu 26 þús. rd. af strandi „Thomasar Roys“.
Samtals voru skuldir félagsins orðnar 240 þús.
rd„ en eignir þess í skipum, húsum 0g vöruleyf-
um aðeins 44 þús. rd. Hreint tap á fimm árum
var því nálega 200 þús. rd. Sá félagsstjórn engin
ráð til að koma fótum undir félagið, sízt af öllu
er „Thomas Roys“ væri tapaður, og lagði til að
félagið væri leyst upp og eigur þess seldar. Var
svo gert, og lauk þar með sögu „Danska fisk-
veiðifélagsins".
Norðmenn koma til sögunnar.
Eins og lítið eitt hefur verið að vikið áður í
pistlum þessum, tóku menn að brjóta mjög heil-
ann um ný og hentug skotfæri til að vinna hval-
ina, eftir að kom fram um miðja ]9. öld. Bæði
Ameríkumenn og Bretar gerðu tilraunii’ með
,,granat“-byssu, en árangurinn varð ekki sérlega
góður. Eitthvað skorti á til þess að uppgötvun-
in kæmi að fullum notum. Það var Norðmaður,
sem leysti vandann, og lagði um leið grundvöll
að nútíma hvalveiðum, þar sem Noregur hefur
verið forystuþjóðin. Þessi Norðmaður hér Svend
Foyn.
Svend Foyn var fæddur í Tönsberg árið 1809.
Hann var ekki kominn af barnsaldri þegai’ hann
gerðist sjómaður, og mátti heita unglingur er
hann tók við stjórn á skipi. í nokkur ár stýrði
hann skipum við strendur Noregs. Fékk hann
mikið orð sem ötull stjórnandi og bráðheppinn
31 □
V I K I N □ U R