Sjómannablaðið Víkingur

Árgangur

Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Blaðsíða 13

Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Blaðsíða 13
„Þetta ár (1613) byrjuðu spanskir að hafa sína höndlun og hvalveiði í Steingrímsfirði og voru í fyrstu meinlitlir". Það mun mega fullyrða, að spanskir hval- veiðamenn hafa ekki tekið séi fastar bækistöðv- ar hér á landi fyrr en þetta ár. Má líklegt telja, að stjórnarvöldin hefðu ýfst við bólfestu þeirra ef svo hefði verið. Víst er það að ekki líður á löngu þar til hefjast hróp og kveinstafir út af framferði Spánverja, eftir að þeirra getur í heimildum. Er svo að sjá ,að þeir hafi farið með gripdeildum nokkrum og gauragangi. Brá danska stjórnin hart við, og mun hafa ákveðið að flæma brott hina óvelkomnu gesti, sem tekn- ir voru að gera sig heimakomna á íslandsmið- um. Hinn 30. apríl 1615 gaf Kristján konungur fjórði út bréf um Spánverja, sem kynnu að vekja óspektir á íslandi eða í hafinu kringum það, og úrskurðaði þá rétttekna og réttdræpa. Bréf hans er á þessa leið (í ísl. þýðingu) : „Vér Kristján IV. o. s. frv... lýsum því yfir að vér höfum fengið vitneskju um að sein- asta sumar hafi Baskar og aðrar þjóðir fengizt við hvalveiðar í hafi voru og krúnunnar við ís- land, að þeir hafi rænt þegna vora þar í land- inu, rekið þá frá heimilum sínum og unnið þeim mikið mein og tjón. Og svo að hægt sé að hrinda af sér og varna slíku ofríki og ráni, þá höfum vér af náð vorri leyft og lofað lénsmanni vorum á hinu fyrrnefnda landi voru, íslandi, og þegn- um vorum, borgurum þeim, sem verzla í þessu landi, að þeir megi vinna svig á þessum illvilj- uðu kumpánum, sem leitast við að ráðast á og rupla og ræna þegna vora í höfnum vorum og krúnunnar og á landi voru íslandi, sem áður er minnst á, að þeir megi taka skip þeirra og leggja þá að velli með einhverju móti og á hvern hátt, landi og hinir fyrrnefndu þegnar vorir, sem sem vera skal. Eftir þessu á hinn fyrrnefndi lénsmaður vor á hinu fyrrnefnda landi voru, ís- verzla á þessu landi voru, að haga sér og hegða“. Ekki leið á löngu þar til íslendingar tóku að „haga sér og hegða“ samkvæmt konungsbréfi þessu, og það heldur freklega. Vorið 1615 komu Spánverjar hingað til lands allfjölmennir, svo sem verið hafði næstu tvö ár á undan. Þetta var hafísavor mikið, og er þess getið, að 16 hval- veiðaskip spönsk hafi legið norður af Horn- ströndum er ísinn rak á þau. Virðist mega ráða það af heimildum, að tveir bátar hafi hrakizt frá hvalveiðiskipunum til Stranda, er á voru samtals 13 menn. Bátsmenn voru þjakaðir eft- ir hrakninginn, en fengu verstu viðtökur hjá íslendingum. Hefur verið búið að æsa landsmenn upp gegn Spánverjunum. Tóku Strandamenn til þess miður drengilega bragðs, að fara að mönn- um þessum, til að drepa þá. Liðsmunur var mik- ill, 30 gegn 13, en þó fór svo, að Strandamenn flýðu, og urðu sumir sárir. Munu bátar þessir VÍKINGUR síðan hafa legið við Strandir fram eftir sumri, án þess að frekari skærur yrðu að sinni. Nálægt miðju sumri komu þrjú hvalveiðaskip inn á Reykjarfjörð, líklega til að leita að bátum þeim, sem villzt höfðu frá þeim. Voru þá við- sjár miklar með Spánverjum og íslendingum, og hvalveiðimenn létu halda sterkan vörð í öll- um skipum sínum hverja nótt. Svo virðist, sem flestir Spánverjanna hafi kynnt sig vel. Þeir seldu þvesti og rengi fyrir gjafverð, og hefur það orðið mörgum til bjarg- ræðis í hallæri því, sem þá var. Nokkrir þeirra fóru þó með gripdeildir og rændu kindum frá bændum. í síðari hluta septembermánaðar, þegar Spán- verjar voru teknir að búast til heimferðar, og höfðu fengið góða veiði, gerði útsynningsbyl og rak hafís á skipin, svo þau brotnuðu. Menn kom- ust á land við illan leik, slyppir og snauðir, en þrír drukknuðu. Spánverjar voru nú nauðlega komnir. Þeir þóttust hafa fréttir af því, að hafskip lægi í Jök- ulfjörðum, og lögðu því allt kapp á að komast norður fyrir Strandir. Komust þeir að Dynjanda í Jökulfjörðum, en þar var „hafskipið", kolla ein harla gömul og lítt eða ekki sjófær, Þeir tóku farkost þennan traustataki, þótt illur væri, og héldu nú vestur fyrir ísafjarðardjúp Fóru þeir með ránum, bæði í Súgandafirði og á Ingjalds- sandi, til að afla sér matfanga. Leið nú skamm- ur tími þar til skorin var upp herör gegn skip- brotsmönnum, undir forystu Ara Magnússonar í Ögri, sýslumanns ísfirðinga, og þeir drepnir hvar sem til náðist, 13 á Skaga í Dýrafirði, en 18 á Sandeyri og í Æðey í ísafjarðardjúpi. Voru þær aðfarir allar hinar ógeðslegustu, og eru til um þær langar og ýtarlegar frásagnir, sem eng- in ástæða þykir til að rekja hér. — Þeir skip- brotsmenn, sem sluppu við bana, bjuggu um sig á Vatneyri við Patreksfjörð, brutu upp verzlun- arhús Dana og höfðust þar við um veturinn. Ætlaði Ari sýslumaður í herferð vestur þang- að, dró að sér hundrað manns til fararinnar, og lagði af stað. Á leiðinni brast á blindbylur, svo að Ari sá þann kost vænstan að rjúfa söfnuð- inn og hverfa heim aftur. Höfðust Spánverjar við á Vatneyri allt til vors. Segir í einni heim- ild, að vísu nokkuð ungri, að um vorið hafi Spán- verjarnir rænt enskri duggu, með allri áhöfn. Létu þeir í haf á duggu þessari, og spurðist aldrei til þeirra síðan. Merkasta heimildin, sem til er um þessa at- burði, er frásögn Jóns Guðmundssonar lærða. Hann var um þessar mundir búsettur á Strönd- um, fylgdist gjörla með málinu öllu, kynntist hvalveiðimönnum, var jafnvel áhorfandi er skip þeirra brotnuðu. Frásögn Jóns, sem ber nafnið: „Sönn frásögn af spanskra skipbrotum hér við 3D1
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Sjómannablaðið Víkingur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.