Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Blaðsíða 16

Hvalveiðar við Svalbarða. — Eftir gamalli teikningu.
un og viðskiptum blöstu við augum dugandi
manna, en allar leiðir til fjár og fremdar lágu
yfir úthöfin. Það voru stofnuð fjölmörg verzl-
unarfélög og óteljandi skipafélög. Gerðir voru
út leiðangrar til að finna ný lönd eða nýjar sjó-
leiðir til áður þekktra landa.
Hinar gömlu siglingaþjóðir, Spánverjar og
Portúgalsmenn, höfðu ekki bolmagn lengur til
að halda forystunni á hafinu. Sú forysta féll í
hendur tveimur öðrum þjóðum, Hollendingum
og Bretum.
Það voru líka Hollendingar og Bretar, sem
tóku forystu um hvalveiðarnar þegar kom fram
yfir 1600. Þeir ráku veiðarnar einnig af miklu
kappi og gerðu þær að langtum stórfelldari at-
vinnuvegi en þær höfðu áður verið.
í lok 16. aldar var ekki annað áhugamál rík-
ara meðal forystumanna beggja hinna nýju for-
ystuþjóða í verzlun og siglingum, en að finna
sjóleið norðan við Asíu. Vegna skakkra hug-
mynda um fjarlægðir milli landa, héldu þeir að
svo framarlega sem sú leið væri fær, mætti
sigla hana jöfnum höndum til Indlands, Kína
og Ameríku.
Það voru gerðir út fjölmargir leiðangrar í
þessu skyni. Engir þeirra báru þann árangur,
sem til var stofnað. En margt kom þó í ljós,
sem áður hafði verið öllum hulið, þar á meðal
það, að víða væru ógrynni af hval í norðurhöf-
um, einkum þó við Svalbarða og Grænland. Nú
hófst kapphlaup milli Englendinga og Hollend-
inga um að hagnýta sér þær auðlindir, sem hér
sást hilla undir. Ráku báðar þessar þjóðir mjög
umfangsmiklar hvalveiðar við Svalbarða alla 17.
og 18. öldina. Er af þeim veiðum mikil saga,
sem ekki verður rakin hér, þar sem hún snertir
lítið ísland. Þess verður þó að geta, að á þessu
tímabili urðu verulegar framfarir í veiðiaðferð-
um og útbúnaði skipa.
Framan af þessu umrædda tímabili var" hval-
veiðin stunduð með hinni gömlu aðferð. Notað-
ir voru litlir róðrarbátar, handskutull og lensa.
En áríð 1781 var gerð stór uppgötvun. Það ár
varð skutulbyssan til. Menn fóru að skjóta skutl-
inum úr „kanónu“, sem sérstaklega var til þess
gerð. Eins og oft á sér stað um merkar upp-
götvanir, var nokkrum erfiðleikum bundið að
ryðja nýjunginni braut í fyrstu. Miklu olli það,
að skutulbyssan var helzt til óörugg til að byrja
með, svo að margir töldu hentara að hlíta hinu
gamla lagi. En áiúð 1771 eða 1772 var skutul-
byssan endurbætt verulega, svo að upp frá því
þurftu menn ekki að vera í vafa um yfirburði
hennar yfir handskutulinn.
Þegar leið að lokum 18. aldar tóku Eng-
lendingar einir forystuna um hvalveiðarnar. Hið
304
VÍKINGUR