Sjómannablaðið Víkingur

Árgangur

Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Blaðsíða 3

Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Blaðsíða 3
Langreyður. Færeyjar og Bretlandseyjar. Þessi hvalur hefur frá fornu fari verið sérstakt átrúnaðargoð fiski- manna og talinn hollvættur þeirra. Hefur hann hlotið nöfnin síldreki og fiskreki, og sýna þau nöfn hvernig menn litu á hann og áhrif hans á fiskigöngur. Átti hann að vera til þess kvaddur af æðri forsjón að reka síld og aðra nytjafiska inn á miðin. Var því bannað í fornum lögum að veiða hann eða áreita. f Konungsskuggsjá segir: „Þá heitir enn hvalakyn eitt fiskreki, og stendur mönum af þeim nálega mest gagn, því að hann rekur til lands úr höfum utan bæði síld og aðra allskyns fiska, og hefur þó nokkuð svo undarlega náttúru, því að hann kann að þyrma mönnum og skipum og rekur til þeirra síld og allskyns fiska, svo sem hann sé skipaður eða sendur til þess af Guði og það sé hans skvldar embætti á meðan fiskimenn gæta meðspektsinn- ar veiði. En ef þeir verða ósáttir og berjast svo að blóði verði spillt, þá er sem þessi hvalur viti það og fer þá millum lands og fiska og rekur gjörvalla burt og út í haf frá þeim, svo sem hann hafði rekið til þeirra. En þessi hvalur er ekki meiri vexti en 30 álna og er mönnum vel ætur ef lofað væri að veiða hann. En mönnum er því eigi lofað að veiða hann eður mikið mein gera, að hann gerir 'mönnum jafnan mikið gagn“. Steypireyður er lengst allra hvala. Hún verð- ur að jafnaði 22—25 metrar, en hefur náð yfir 30 metra lengd. Steypireyðurin er dökkgrá eða svartgrá að lit, og má heita jafnlit um allan skrokkinn. Heimkynni hennar erNorður-Atlants- hafið. Um hana er svipað og segja og langreyði, að hún hefur verið átrúnaðargoð sjómanna. Átti hún að vera send af skaparanum til að vernda fiskibáta fyrir árásum illhvela. Jón lærði segir svo um steypireyði í hvalalýsingu sinni: „Allra hvala bezt og helgust, sem í sjónum eru skapaðir. Þegar illir hvalir vilja grand gjöra mönnum og skipum, þá er ráð að flýja til hennar, sé hún nærri, og verðá sem næst henni. Þó er margoft reynt, að hún ver skip og menn sjálfkrafa, nær hún sér og veit þess við þurfa“. Steypireyður er einhver nytsamasti og verð- mætasti hvalur heimsins, enda eftirsóttust allra hinna algengari stórhvela og veidd ákaflega mikið. Hnúfubakur eða skeljungur er 12—14 m. á lengd, mjög gildur og klunnalegur. Liturinn er breytilegur, mósvartur, svartur, gráflekkóttur eða ljósgrár. Heimkynni hnúfubaksins er í norð- anverðu Atlantshafi. Vestfirðingar veiddu kálfa hans allmikið, en hinn fullorðni hvalur mun ekki hafa verið veiddur mikið fyrr en ál9.öld.Hnúfu- bakurinn er spikmikill og gefur af sér tært og gott lýsi. Einkennilegt er það um svo gæfa og meinlausa skepnu, að menn fyrr á öldum töldu hann skaðræði hið mesta og ólman við skip. Konungsskuggsjá segir: „Skeljung kalla menn eitt kyn...er sá fisk- ur mikill vexti og ólmur við skip. Það er hans náttúra að ljósta skip með sundfjöðrum sínum, ellegar hann lætur fljótast og legst fyrir skip þar sem menn sigla, en þó að menn beiti frá honum þá fer hann þó jafnan fyrir og er eng- inn annar kostur en sigla á hann. En ef skip sigla á liann þá kastar hann skipinu og brýtur og týnir öllu því er á er“. Ekki er fallegri lýsing Jóns lærða á hval þess- um. Jón segir: „Hann er hvala verstur af öllum óætum hvölum, við skip og menn; hann vill hlaupa á skip og sundurljósta þau með sund- fjöðrum sínum ,bægslum eða sporði“. Norðhvalur eða Grænlands-sléttbakur er að jafnaði 15—16 m. langur, enda stærstur allra Steypireyöur. V í K I N G U R 291
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Sjómannablaðið Víkingur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.