Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Qupperneq 3

Langreyður.
Færeyjar og Bretlandseyjar. Þessi hvalur hefur
frá fornu fari verið sérstakt átrúnaðargoð fiski-
manna og talinn hollvættur þeirra. Hefur hann
hlotið nöfnin síldreki og fiskreki, og sýna þau
nöfn hvernig menn litu á hann og áhrif hans á
fiskigöngur. Átti hann að vera til þess kvaddur
af æðri forsjón að reka síld og aðra nytjafiska
inn á miðin. Var því bannað í fornum lögum
að veiða hann eða áreita.
f Konungsskuggsjá segir:
„Þá heitir enn hvalakyn eitt fiskreki, og
stendur mönum af þeim nálega mest gagn, því
að hann rekur til lands úr höfum utan bæði síld
og aðra allskyns fiska, og hefur þó nokkuð svo
undarlega náttúru, því að hann kann að þyrma
mönnum og skipum og rekur til þeirra síld og
allskyns fiska, svo sem hann sé skipaður eða
sendur til þess af Guði og það sé hans skvldar
embætti á meðan fiskimenn gæta meðspektsinn-
ar veiði. En ef þeir verða ósáttir og berjast svo
að blóði verði spillt, þá er sem þessi hvalur viti
það og fer þá millum lands og fiska og rekur
gjörvalla burt og út í haf frá þeim, svo sem
hann hafði rekið til þeirra. En þessi hvalur er
ekki meiri vexti en 30 álna og er mönnum vel
ætur ef lofað væri að veiða hann. En mönnum
er því eigi lofað að veiða hann eður mikið mein
gera, að hann gerir 'mönnum jafnan mikið
gagn“.
Steypireyður er lengst allra hvala. Hún verð-
ur að jafnaði 22—25 metrar, en hefur náð yfir
30 metra lengd. Steypireyðurin er dökkgrá eða
svartgrá að lit, og má heita jafnlit um allan
skrokkinn. Heimkynni hennar erNorður-Atlants-
hafið. Um hana er svipað og segja og langreyði,
að hún hefur verið átrúnaðargoð sjómanna. Átti
hún að vera send af skaparanum til að vernda
fiskibáta fyrir árásum illhvela. Jón lærði segir
svo um steypireyði í hvalalýsingu sinni:
„Allra hvala bezt og helgust, sem í sjónum
eru skapaðir. Þegar illir hvalir vilja grand
gjöra mönnum og skipum, þá er ráð að flýja
til hennar, sé hún nærri, og verðá sem næst
henni. Þó er margoft reynt, að hún ver skip og
menn sjálfkrafa, nær hún sér og veit þess við
þurfa“.
Steypireyður er einhver nytsamasti og verð-
mætasti hvalur heimsins, enda eftirsóttust allra
hinna algengari stórhvela og veidd ákaflega
mikið.
Hnúfubakur eða skeljungur er 12—14 m. á
lengd, mjög gildur og klunnalegur. Liturinn er
breytilegur, mósvartur, svartur, gráflekkóttur
eða ljósgrár. Heimkynni hnúfubaksins er í norð-
anverðu Atlantshafi. Vestfirðingar veiddu kálfa
hans allmikið, en hinn fullorðni hvalur mun ekki
hafa verið veiddur mikið fyrr en ál9.öld.Hnúfu-
bakurinn er spikmikill og gefur af sér tært og
gott lýsi. Einkennilegt er það um svo gæfa og
meinlausa skepnu, að menn fyrr á öldum töldu
hann skaðræði hið mesta og ólman við skip.
Konungsskuggsjá segir:
„Skeljung kalla menn eitt kyn...er sá fisk-
ur mikill vexti og ólmur við skip. Það er hans
náttúra að ljósta skip með sundfjöðrum sínum,
ellegar hann lætur fljótast og legst fyrir skip
þar sem menn sigla, en þó að menn beiti frá
honum þá fer hann þó jafnan fyrir og er eng-
inn annar kostur en sigla á hann. En ef skip
sigla á liann þá kastar hann skipinu og brýtur
og týnir öllu því er á er“.
Ekki er fallegri lýsing Jóns lærða á hval þess-
um. Jón segir: „Hann er hvala verstur af öllum
óætum hvölum, við skip og menn; hann vill
hlaupa á skip og sundurljósta þau með sund-
fjöðrum sínum ,bægslum eða sporði“.
Norðhvalur eða Grænlands-sléttbakur er að
jafnaði 15—16 m. langur, enda stærstur allra
Steypireyöur.
V í K I N G U R
291