Sjómannablaðið Víkingur

Årgang

Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Side 10

Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Side 10
hættulegastur, mæddi hann mest og gerði hon- um örðugast að leggjast í djúpkafið. Hvalurinn tók ákaft viðbragð þegar járnið hljóp í hann. Venjulega losnaði þá ráin frá járn- inu og féll í sjóinn. Svo mikil voru oft umbrot hvalsins og buslugangur þegar hann kenndi j árnsins, að stórhættulegt gat verið fyrir bátinn, og þurfti mikla aðgát ef forðast átti slys Nokk- uð var það misjafnt, hvað járnaður hvalur lifði lengi. Oftast dó hvalurinn eftir 2Vo-—3 sólar- hringa, frá því er hann var járnaður, en fyrir kom að livalir lifðu lengur. Aðeins einn hvalur, sem Ásgeir Jónsson á Hrafnseyri járnaði, flaut þegar við kastið, og var dauður eftir eina klukkustund. Hann komst aldrei niður. Þegar tekið var að skera þennan hval, kom það í ljós, að skutuljárnið hafði farið á milli hryggjarliða og oddurinn staðið í mænu. Þegar hvalkálfur hafði verið járnaður, þurfti að hafa glöggt auga með því, hvað af honum yrði. Oftast var það auðvelt fyrst framan af, því að mæðurnar fylgdu kálfum sínum eftir. Þegar hinn skotni hvalur fór að dasast að mun, svo að nálgaðist dauða, hættu hafreyðar og langeyðar að fylgja honum eftir og yfirgáfu hann, en horn- fiskreyðarnar fylgdu afkvæmum sínum dánum. Mátti sjá þær elta bátana, sem réru dauðan lival- kálfinn til lands, og fóru þá oft með miklum bægslagangi. IJinir járnuðu og dauðu hvalir voru rónir upp þar sem góð var fjara og aðdýpi. iÆkur eða á þurfti að vera við hendina. Komu þá allir hreppsbúar, sem verkfærir voru, til að skera hvalinn. Hvalajárnið var strax skorið úr. Síðan hófst starfið við skurðinn. Spikið var látið sér og rengið sér. Mörinn var látinn í hreina báta. Þegar búið var að skera, var spik og rengi veg- ið. Síðan var hvalskrokknum deilt niður á nef hvert í öllum hreppnum. Kjötinu og undanflátt- unni var skipt í köst og hluti en mörinn mældur í ílátum og deilt niður á sama hátt. Áður en tekið var að skipta aflanum niður á hreppsbúa, var skotmannshluturinn tekinn frá. Hann var hnefaalin á þrjá vegu út frá blásturs- holunni og allt inn í bein, jafnstórt stykki út frá gotunni, og loks spoi'ðblakan. Undirræðarar fengu aukalega 100 pund af spiki og var það kallaður gjafabiti. Það var ekki nein smáræðis björg í bú, þegar hlaðnir sexæringar komu heim með þennan afla. Áégeir Jónsson fékk á land i Auðkúluhreppi 32 hvali. Stærsti hvalurinn var 36 álnir. á lengd, en 14 álnir hinn minnsti. Auk þess fékk hann fjóra hvali á land norður við fsafjarðardjúp; höfðu þeir farið úr Arnarfii-ði eftir að Ásgeir járnaði þá, en rekið á land við Djúpið. Úr þeim hvölum fékk hann sinn lögákveðna skotmanns- iilut, samkvæmt hinum gömlu Jónsbókarlögum. Páll Símonarson frá Dynjandi, bóndi í Stapadal, var alltaf með Ásgeiri við hvalveiðarnar, og skiptu þeir skotmannshlutnum jafnt á milli sín. Einn hval járnaði Ásgeir Jónsson enn, sem norskur fiskikútter fann fyrir utan Kópanes. Fór kútterinn með fund sinn inn á Patreksfjörð og seldi Markúsi kaupmanni Snæbjörnssynihval- inn. Þetta var hrafnreyður, 32 álnir á lengd. Var ég með föður mínum er hann járnaði þenn- an hval. Urðum við að yfirgefa hann nær dauð- an fyrir utan Kópanesið, vegna þess að aftaka- veður skall á, ■— Ásgeir fékk sinn lögákveðna skotmannslilut úr þessum hval. Matthías Ásgeirsson í Baulhúsum, bróðir minn, fékk þrjá hvali á land í Auðkúluhreppi, og var farið með skipti á þeim að öllu levti eins og áður segir. Tvo hvali járnaði Matthías, sem fundust fyrir utan fjörðinn, og fékk hann skot- mannshlut úr þeim. Síðasta hvalinn, sem veidd- ur hefur verið hér við land með þessum hætti, járnaði Matthías bróðir minn haustið 1894. Hvalkýr þær, sem Arnfirðingar áttu þessi sérkennilegu .,skipti“ við, komu inn á fjörð- inn með kálfa sína ár eftir ár. Þeim voru jafnvel gefin sérstök nöfn, og þekktust þær á vissum einkennum. IJornfiskreyðar tvær, „Skeifa“ og „Halla“, komu lengi áfjörðinn. Þær sporðstungu, sem kallað var, réttu sporðinn beint upp þegar þær stungu sér í djúpkafið. „Skeifa“ þekktist á sporðinum og dró nafn af honum, voru sporðblökurnar meira vaxnar inn á við en á öðrum hvölum. „Halla“ var með hægri sporðblökuna styttri en þá vinstri ,og dró þar af nafnið. Hoi-nfiskreyðar eru mjög feitlagið hvala- kyn, gráleitt á kviðnum. Hvalkálfarnir undan þessum reyðum voru 18—20 álnir, að undan- skvldum þessum eina, sem var 14 álnir og áður er getið. „Króka“ var langreyður með hátt horn, krók- bogið. Þetta hvalak.yn er mjórra og lengra, með þynnra spiki, alhvítt á kviðnum. Kálfar undan „Króku“ voru 22—27 álna langir. „Vylpa“ var stór hafreyður. Hún hafði hvíta skellu í síðuna hægra megin, rétt við homið, og var þar laut ofan í síðuna. Sat sjúpollur þar i, þegar hún dró sig upp úr sjónum. — Þetta er mjög feitt hvalakyn, gráleitt á kvið. Undan „Vylpu“ var hvalkálfurinn, sem við urðum að yfirgefa í vondu veðri utan við Kópanesið. Var hann þá nærri dauður, svo sem fyrr er sagt, og þótti okkur súrt í broti að missa hans þar. Vorum við alla nóttina að komast til Stapadals. Eftir að Norðmenn fóru að skjóta hvali hér við land, fækkaði þeim óðum, enda höfðu þeir fyrstu árin leyfi til að veiða þá inni á fjörðum. Amlie, hvalveiðimaður á Langeyri í Álftafirði, skaut „Skeifu“ gömlu áArnarfirði,framafÁlfta- mýri. Hafði hún þá komið kálflaus í fjörðinn 29B VÍKINGUR

x

Sjómannablaðið Víkingur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.