Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1993, Síða 44

VÍKINGUR
sem hér greinir frá er eftirtektarvert
fyrir verðmyndun á loðnumjöli í
Ijósi atburða sem hafa átt sér stað
fyrir skömmu á svokölluðu korn-
belti í Bandaríkjunum, en þar hafa
stórfljót flætt yfir bakka sína og spillt
fyrir uppskeru á mikilvægum korn-
ræktarsvæðum. Síðustu upplýsingar
um markaðsverð á sojamjöli sýna
greinilega töluverða hækkun. I júní
1993 var verð á sojamjöli um 209
USD á tonn, en í byrjun ágúst sl. var
tonnið komið upp í 246 USD, sem er
um 18% hækkun á tveimur mánuð-
um.
Af myndinni að dæma virðist
verðhlutfallið ekki ýkja stöðugt, sem
sýnir að tonn af fiskmjöli er 1,5 til 2,4
sinnum dýrara en tonn af sojamjöli.
Meðaltal verðhlutfallsins á tímabil-
inu sem myndin spannar er um 2, en
þetta hlutfall er um 1,5 í ágúst sl. Ef
við gefum okkur að hlutfallið leiti
fyrr eða síðar í tölu nálægt 2, þá ger-
ist það annaðhvort með hækkun á
verði fiskmjöls eða lækkun á verði
sojamjöls, nema hvort tveggja eigi
sér stað.
Verðmyndun á loðnu
Hér að framan hefur verið drepið
á nokkra þætti sem ætla megi að hafi
meiri eða minni áhrif á loðnuverð til
bræðslu hér innanlands, þ.e. að loð-
nuverðið breytist í takt við markaðs-
verð afurðanna. Við nánari athug-
un er ekki hægt að staðfesta þetta
samband, þegar hlutfall loðnuverðs
á móti útflutningsverði (FOB) loð-
nuafurða úr bræðslu er skoðað yfir
tímabilið 1987—ágúst 1993, en um
haustið 1987 var verð á loðnu til
bræðslu gefið frjálst. Þróun á um-
rædcju hlutfalli er sýnd á eftirfar-
andi töflu:
Eins og taflan tilgreinirer hlutfall milli
hráefnis- og afurðaverðs loðnu í ágúst sl.
metiágt eða tæplega 50%, en meðalgildi
hlutfallsins á tímabilinu 1987-1992 er
um 57%. Samkvæmt þessum tölum ætla
eigendur loðnubræðslna sér stærri hlut
af afrakstrinum nú en á undanförnum
árum. Þeir sem bera skarðan hlut frá
borði eftir slíka uppskiptingu eru sjó-
menn og sjálfstæðir útgerðarmenn loð-
nubáta. Tökum dæmi um bát með
10.000 tonna loðnuafla og miðum við
framangreint afurðaverð (FOB) á loð-
numjöli og -lýsi. Þá munar um 67 millj-
1987 59,4%
1988 58,9%
1989 53,0%
1990 59,1%
1991 57,5%
1992 55,2%
1993, ág. 49,6%
Heimild 1987-1992: Hagstofa íslands,
Fiskifélag fslands.
Hlutfall í ágúst 1993 byggist á:
CIF-verð Fragt
pr. tonn pr. tonn Nýting
Mjöl 305 GBP 40USD 18%
Lýsi 360 USD 230 NOK 15%
Hráefnisverð: 4.400 kr/tonn.
Á eftirfarandi mynd er sýnd þróun á þessu verð*
hlutfalli.
ónum króna í aflaverðmæti, eftir því
hvort báturinn nýtur um 50% eða um
57% hráefnisverðshlutfalls.
Um það má deila hvort umrætt hlut-
fall hafi verið of iágt eða hátt á árunum
19871992. En eins og ég hef greint frá
áður hefur verið um óánægju að ræða
meðal sjómanna gagnvart verðmyndun
á loðnu. I orði kveðnu er hún frjáls, en
raunveruleikinn segir annað. Samtök
sjómanna hafa hingað til stutt frjálsa
verðmyndun á sjávarfangi og fagnað til-
komu og auknum umsvifum uppboðsm-
arkaða, en meira þarf ef duga skal, því
orðin tóm duga ekki sem á vantar.
Til að koma á fót frjálsum markaði
fyrir loðnu er nærtækast að hefja könn-
un á undirbúningi formlegs fjarskipta-
markaðar, sem í fyrstunni gæti miðlað
upplýsingum um verð, afla og annað
sem aðstoðar seljendur og kaupendur
við að taka skynsamlegar ákvarðanir. í
öðru skrefi yrðu settar reglur um við-
skipti milli kaupenda og seljenda á slík-
um uppboðsmarkaði. En þrátt fyrir að
hér yrði komið á fót formlegum fjarsk-
iptamarkaði er ekki gefið að hann yrði
skilvirkur, vegna þess að aðilar sem reka
jöfnum höndum bæðslur og nótabáta
gætu kosið að eiga engin viðskipti með
bræðslufísk í gegnum markað. Þetta er
einmitt vandi markaðsvæðingar í
hnotskurn og þennan vanda verður að
leysa með einhverju móti, því sjómenn
koma aldrei til með að sætta sig við að
verð hér innanlands verði einhliða
ákvarðað af kaupendum eða vinnsluaði-
lum sjávarfangs, því hvorki þeir né aðrir
vilja láta aðra um að skammta sér laun.
Hér, eins og annars staðar, þarf að sætta
sjónarmið og finna sameiginlegan
grundvöll fyrir ólfka hagsmuni. Þennan
grundvöll er að fmna í raunverulega
frjálsu fiskverði.
1) Heimild um erlendar tölur sem vitn-
að er til í pistlinum:
J-F. Miltaine og J. Bololanik:
An Approach to the Management of
Market and Resource Uncertainties:
The Globalisadon of Trade Informat-
ion, IIFET 1992.
Oil World, 1990-August 1993.
2) J.L. Anderson og T. Vukina:
Cross-Hedging Fishmeal with Soybean
Meal Futures, IIFET 1992.
Framhald af bls. 34
Þeir mótmæltu, ekki síst vegna þess
að Hríseyjan hafði bjargað öðrum
bátum um kvóta, og því sveið þeim
illa að þurfa að kaupa kvóta á bát-
inn.“
Kvótakerfið býður útgerðinni upp
á að hafa þetta svona
Launin eru væntanlega ekki
merkileg?
„Eg hef ekki haft lakari laun en ég
sá á síðasta launaseðli, kannski þegar
ég bar út Dagblaðið þegar ég var átta
ára. Ég var níu daga í fríi og launin
mín voru rúmar 60 þúsund krón-
ur.“
Finnið þið fyrir að útgerðir gangi
lengra í þessum málum vegna þess
að það er atvinnuleysi?
„Já, þeir nýta sér það til fullnustu.
Það þorir enginn að sleppa vinn-
unni.
Sjómennska snýst ekki orðið um
annað en þátttöku í kvótakaupum.
Þeir sem sleppa við það eru heppn-
ir.“
Kennirðu kvótakerfinu um
hvernig komið er?
„Það er ekki hægt annað. Þetta
kerfi býður upp á þetta. Það eru til
útgerðarmenn hér sem gera vel við
sína menn. Karlarnir á Hafdísinni
fengu hluta af söluverði á kvóta.
Þegar þeir seldu kvóta komu 33
prósent af sölunni til skipta. Það var
síðar keyptur kvóti og þá borguðu
karlarnir 25 prósent í kaupunum. f
því tilfelli var vel staðið að þessum
málum."
44