Náttúrufræðingurinn - 1954, Qupperneq 7

LlFIÐ 1 DJOPUM HAFSINS
53
eftir síðari heimsstyrjöld, þegar bergmálsdýptarmælar náðu núver-
andi fullkomnun. Notkun þeirra leiddi í ljós, að sléttur botn á djúp-
sævi er álíka sjaldgæfur og flatlendi. Eldri aðferðin, lóðun með færi
og sökku, er sára lítils virði við veiðar á úthafinu, ef þess er um leið
krafizt, að botndýpi sé örugglega þekkt. Og við rannsóknir í djúp-
álum hafsins er sú aðferð vita-gagnlaus, því að dýpið getur breytzt
um mörg þúsund metra á stuttu færi. Afar langan vír þarf til botn-
vörpuveiða á úthafi. Við töldum ákjósanlegt að láta búa hann til í
einu lagi, 12 km langan. Hann hefur brotstyrk sem nemur 4.5 tonn-
um, þar sem hann er veikastur. Þetta jafngildir því, að við gætum
dregið veiðarfæri með 1.5 tonna átaki og hefðum þó 3 tonn til að
hlaupa upp á, vegna öryggis. Þungi þessa vírs, sem er við botn 9 mm
að þvermáli, en 22 mm við yfirborð, nemur um 9 tonnum, og hann
þolir 34 tonna átak. Enginn vandkvæði eru á þvi að koma vörpunni
í botn, því að hvort sem er grunnt eða djúpt, þá sekkur vírinn eins
og steinn, með hraða- sem er háður mismuninum á eðlisþyngd hans
og sjávarins. Ef fiskað er á giaannsævi verður þess vart, er varpan
nemur við botn, en á djúpsævi verðum við þess ekki varir.
Áður var kylfa látin ráða kasti um það, hve löngum vír var hleypt
af spili, svo að varpa kæmist í botn. Á sænska djúphafsleiðangrinum
reiknaði eðlisfræðingurinn dr. Kullenberg toglínuna, sem vírinn
myndar, ef hann er dreginn með ákveðnum hraða og með ákveðið
veiðarfæri í eftirdragi. Þessa útreikninga gátum við notað okkur, sér-
staklega þar sem dr. Kullenberg tók sjálfur þátt í nokkrum hluta
leiðangursins. Með einföldum linuritum, sem byggð eru á flóknum
útreikningum, er veiðitæknin fólgin í því að gefa út vírlengd, sem
svarar til dýptar, gerðar veiðarfæris og toghraða við botn, en hann
er venjulega 1—2þá hnútar. Halda verður skipinu á jöfnum hraða
þannig, að hornið milli vírs og hafflatar sé stöðugt. Sá kostur fylgir
þessari aðferð, að ekki þarf að taka tillit til vinda og strauma við
yfirborð, en þeir eru annars viðsjárverðir við djúpveiðar. Varð hún
okkur mjög affarasæl. Stundum héldum við jafnvel skipinu aftur á
bak, vegna þess að straumur og vindur hefðu annars borið okkur
of hratt. Sjómaður á venjulegum togara hefði orðið álika hissa og
stýrimaður okkar varð, er honum var sagt að taka aftur á bak, því
að varpan færi samt með tveggja sjómílna hraða eftir botninum.
Ágætur afli sannfærði hann um það, að hægt var að treysta á út-
reikningana og línuritin. Við verðum að hafa það hugfast, að varpan
á að komast i botn og dragast eftir honum. Þó að hún sé ekki nema