Samvinnan - 01.04.1968, Side 26

verður safnið að eiga helztu
lykilrit að tímaritum: indexa,
þar sem á skömmum tíma er
hægt að fá yfirlit um, hvað
skrifað hefur verið um ákveð-
ið efni; og abstrakta, þar sem
birtist samandregið efni bóka
og tímarita, þannig að not-
andinn getur sparað sér mik-
inn tíma og ómak, sem færi í
að lesa efnið óstytt og ákveða
notagildi þess.
Ennfremur verður læknis-
fræðisafn sjúkrahúss að eiga
góðan bókmenntakost á sviði
undirstöðuvísinda, almennrar
læknisfræði og hinna ýmsu
sérsviða, er snerta verkahring
sjúkrahússins. Hver deild
sjúkrahúss hlýtur jafnan að
eiga nokkurt handbókasafn, en
óumdeilanlega er hagkvæm-
ast, að sem mest af bóka- og
tímaritakosti sé staðsett á
safninu. Spjaldskrá safns verð-
ur að ná yfir allan bókmennta-
kost sjúkrahússins, bæði í
safni og deildum.
Þýðingarmestu þættir í þjón-
ustu safnsins eru aðstoð við
heimildaleit og útvegun efnis
og upplýsinga frá innlendum
og erlendum stofnunum.
Læknisfræðisöfn sjúkrahúsa
geta aldrei orðið fullnægjandi
og sjálfstæð söfn. Það er að-
eins með nánum tengslum við
önnur söfn og safnmiðstöðvar,
að þau geta veitt nauðsynlega
þjónustu.
Mikið skortir á, að tengslin
milli heilbrigðis- og rannsókna-
stofnana séu slík, að þau litlu
söfn og safnvísar, sem þegar
starfa hér, geti stuðzt hvert
við annað. Þrátt fyrir stór inn-
kaup læknisfræðilegra bók-
mennta, eru þær lítt aðgengi-
legar flestum, jafnvel kaup-
endum sjálfum.
Mörg dæmi eru þess, að
læknar og aðrir hafi lagt á
sig mikla fyrirhöfn við útvegun
gagna frá erlendum aðilum, en
síðar komið í Ijós, að ritin voru
til hjá innlendum stofnunum.
Mjög vantar á, að heildar-
yfirlit náist yfir bókmennta-
kost í heilbrigðisstofnunum og
nýting hans og skipulag full-
nægi lágmarkskröfrm.
Þörfin á samskr aningu rita
er augljós og brýn, og mjög
aðkallandi er, að sterk og góð
samvinna komist á með öllum
þeim stofnunum og einstak-
lingum hér á landi, sem kaupa
og nota læknisfræðilegar bók-
menntir.
Lokamarkmið slikrar sam-
skráningar og samvinnu hlýt-
ur að verða stofnun læknis-
fræðilegs miðsafns, sem yrði
sjálfstæð eining háskólasafns
og staðsett sem næst miðstöð
kennslu í læknisfræði.
Notkun og nýting slíks mið-
safns mundi að sjálfsögðu ná
til allra starfshópa, sem starfa
að verkefnum innan læknis-
fræði, heilsugæzlu og grund-
vallargreina læknisfræðinnar
(biomedioal sciences). Þannig
yrði greiður aðgangur að safn-
þjónustu fyrir læknastúdenta,
hjúkrunarkonur, tannlækna,
svo og stúdenta og sérfræðinga
í grundvallargreinum, svo sem
lífeðlisfræði, lífefnafræði, o. s.
frv.
Vísindalegum rannsóknum
og læknamenntun er ekki hægt
að halda uppi án vísindalegs
bókasafns. Læknisfræðileg
safnmiðstöð er því óhjákvæmi-
legur þáttur í framtíðarskipu-
lagi menntunar og rannsókna
á íslandi.
Kristín H. Pétursdóttir
Kristín Þorsteinsdóttir
GUÐMUNDUR SVEINSSON:
BOKASAFN BIFRASTAR
Að menntasetri sínu Bifröst
í Borgarfirði eru samvinnu-
menn að eignast óvenjulegt
bókasafn. Það er á sérstæðan
hátt tengt samvinnuhreyfing-
unni í landinu og skólanum á
staðnum. Gerð skal lítillega
grein fyrir tilkomu bókasafns-
ins og sérstöðu þess.
Þegar Samvinnuskólinn var
fluttur að Bifröst árið 1955,
þótti eðlilegt að skólinn eign-
aðist bókasafn til afnota fyrii
nemendur og starfsfólk. Var
þegar á fyrsta vetri myndaður
vísir að slíku safni. Vísirinn
var að sjálfsögðu smár, enda
þurfti í mörg horn að líta, þar
sem verið var að leggja grund-
völl menntastofnunar, er mik-
ils þurfti við í tækjabúnaði og
kennsluaðstöðu.
Hið fyrsta meiri háttar átak
sem gert var í bókasafnsmáli
Samvinnuskólans var að festa
kaup á einkasafni er orðið gæti
stofn. Einkasafn þetta átti Jón
Emil Guðjónsson, forstöðu-
maður bókaútgáfu námsbóka.
Hér var um næsta alhliða
bókasafn að ræða. Jón Emil
hafði þó sýnilega lagt mesta
áherzlu á að safna Ijóðabókum
og ferðabókum. — Þá fékk
skólinn um svipað leyti all-
mikið af bókum og ritum, sem
verið höfðu í eigu Sambands
íslenzkra samvinnufélaga, en
safnazt á löngum tíma.
Samvinnuskólinn hafði ekki
verið starfræktur lengi í Bif-
röst, þegar sú hugmynd kom
fram, að eðlilegt mætti teljast
að ákveðinn þáttur væri rík-
astur og áhrifamestur í bóka-
safni staðarins. Var þar átt
við þátt félagsfræði, sociologiu.
Heyrðust um það raddir, að
sjálfsagt væri, að sköpuð yrði
aðstaða í menningarmiðstöð
samvinnuhreyfingarinnar til
að kynna og sinna þeim fræð-
um sérstaklega svo mjög sem
þau tengdust félagsmálastarf-
semi hverju nafni sem nefnd-
ist. Ættu nemendur skólans og
kennarar að hafa greiðan að-
gang að gögnum, er fræddu
um allt er kæmi við samfélag-
inu, stofnunum þess og stefn-
um, er áhrif hefðu á þróun
þess og framvindu mála.
Þrátt fyrir allmiklar umræð-
ur, greinar og reyndar álykt-
anir á kennarafundum skól-
ans, er allt hneig í eina átt,
varð minna úr framkvæmd-
um. Má segja að skriður kæm-
ist á málið fyrir óvænt atvik.
Fyrrverandi skólastjóri Sam-
vinnuskólans, Jónas Jónsson
frá Hriflu, kom dag nokkurn
að máli við undirritaðan. Hann
hafði hugsað sér að gefa bóka-
safni skólans nokkrar bækur,
sagði hann, úr einkasafni sínu.
Gjöfin var að sjálfsögðu þegin
með þökkum. Það kom hins
vegar í ljós að þær bækur,
sem Jónas gaf skólanum, fjöll-
uðu allar um félagsfræði, ein-
mitt þá námsgrein, sem Jónas
sjálfur hafði kennt á sínum
tíma. Mun Samvinnuskólinn
hafa verið eini skóli landsins,
þar sem félagsfræði var meðal
námsgreina og vakti það mikla
athygli. Kennslu Jónasar í
þeirri grein var líka viðbrugðið.
Gjöf Jónasar tryggði bókasafni
Samvinnuskólans eintök af
ýmsum hinna þekktustu rit-
verka á sviði félagsfræðinnar,
svo sem bækur eftir Auguste
Comte og Herbert Spencer.
Annað var samt meira um
vert. Bókagjöf Jónasar undir-
strikaði á áhrifaríkan hátt hin
fyrri sjónarmið og hvatti til
framtaks.
Eftir að gjöf Jónasar barst
skólanum leið ekki á löngu,
þar til sú tillaga var borin
fram, að sérstök deild yrði
stofnuð í bókasafni Bifrastar.
Deildin átti að bera nafn Jón-
asar Jónssonar, en þar skyldi
safnað bókum og ritum félags-
fræðinnar. Það var ljóst, að
með þessari tillögu hafði hug-
mynd bókasafnsins að Bifröst
breytzt. Var það nú hugsað
stærra í sniðum en áður og
hlutverk þess skilgreint á ann-
an veg en fyrr. Var nú í fullri
alvöru talað um það, að bóka-
safn Bifrastar yrði raunveru-
lega bókasafn samvinnuhreyf-
ingarinnar sem slíkrar, en Bif-
röst miðstöð félagsfræða og
samvinnufræða á hennar veg-
um. — Það var í fullu samræmi
við hið nýja viðhorf, að rætt
var um að skapa að Bifröst
aðstöðu til fræðistarfa og vís-
indaiðkana í umræddum grein-
um. Keppa átti að því marki
að eitthvert fjölbreyttasta safn
rita og bóka um félagsfræði og
önnur skyld efni væri að finna
að Bifröst. Þegar svo væri kom-
ið, hlytu forráðamenn sam-
vinnuhreyfingarinnar að gefa
fræðimönnum kost á að dvelja
að Bifröst til þess að vinna að
verkefnum sínum og fræðum.
Þetta nýja viðhorf til bóka-
safns Bifrastar hlaut sérstaka
áréttingu vorið 1965, þegar 80
ára afmælis Jónasar Jónsson-
ar var minnzt í Samvinnuskól-
anum. í tilefni afmælisins
hafði stjórn Sambands ís-
lenzkra samvinnufélaga ákveð-
ið að leggja fram 80 þúsund
krónur, sem ráðstafa átti til
að leggja grundvöllinn að fé-
lagsfræðideild bókasafnsins.
Var jafnframt ákveðið, að sú
deild yrði kennd við Jónas
Jónsson. Deildinni var ætlað
að tryggja, að þau fræði, er
Jónas unni mest, skipuðu sér-
stakan sess í bókasafninu,
vektu athygli nemenda Sam-
vinnuskólans og annarra, sem
aðstöðu hefðu til afnota af
safninu á hinum margvíslegu
verkefnum og úrlausnarefnum
þessara fræða.
Hið fyrsta sem gert var eftir
að umrædd peningagjöf barst
skólanum var að afla upplýs-
inga um viðameiri heildarút-
gáfur erlendra bókaútgefenda
um félagsfræði. Leiddi það til
bess að allmiklum hluta gjafa-
fjárins var ráðstafað til kaupa
á alþjóðlegu bókasafni um
félagsmál, International Libra-
ry of Sociology and Social
Reconstruction. Heildarútgáfa
bessi hófst fyrir nokkrum ár-
um á vegum hinnar kunnu
bókaútgáfu Routledge and
Kegan Paul í London. Hvata-
maður útgáfu fræðirita um
bióðfélagsmál var Karl Mann-
heim, kunnur félagsfræðingur.
Á þriðja hundrað bækur hafa
til bessa komið út í ritsafninu,
en útgáfunni er haldið áfram
og ætlunin að kynna merkustu
framlög á sviði félagsfræðinn-
ar. — Jafnframt var skólanum
tryggð áskrift að kunnu tíma-
26