Andvari - 01.06.1963, Qupperneq 65

ANDVARl
í SLÓD VÍNLANDSFARA
63
miðöldum, og Snorra Þorfinnssonar, sonar þeirra, fyrsta hvíta bamsins, sem
fæddist í hinum nýja heimi.
Tékkarnir frá honmn Jóa.
I Eiríks sögu rauða segir, að þeir Þorfinnur karlsefni og félagar hans hafi
á ferð sinni norðan frá íslandi og Grænlandi kornizt lengst suður til Hóps á
Vínlandi. „Þar voru þeir hálfan mánuð og skemmtuðu sér“, segir í sögunni. Við
íslendingarnir þrír og Rolf Petré höfðum þann háttinn á að taka þegar í upphafi
ferðar út skemmtunina, þar sem við „skemmtuðuni" okkur í tvo daga í Ný-Jork
við að skoða söfn og önnur stórmerki heimsborgarinnar.
í Gander, hinni miklu flughöfn Nýfundnalands, vorurn við einnig í tvo
daga. Hér vaknaði á ný garnall áhugi á högum þessa lands, sem við vorum
komnir til. Sá áhugi hafði upphaflega kviknað vfð lestur greina Steingríms læknis
Matthíassonar í Eimreiðinni fyrir allmörgum árum. Samanhurður íslands og
Nýfundnalands hlýtur af mörgum ástæðum að vera forvitnilegur. Löndin eru
álíka stór, og bæði eru þau strjálbýl og hörð. Fiskveiðar eru einn höfuðatvinnu-
vegur beggja þjóðanna. Þó er sá munur á, að á Nýfundnalandi eru aðeins um
10% þjóðarteknanna runnin frá fiskveiðum, þótt fleiri stundi þá atvinnugrein
en nokkra aðra. Nýfundnaland er að vísu rniklu verr fallið til kvikfjárræktar og
annars landbúskapar en Island, enda eru þær atvinnugreinar nauðalítið stund-
aðar, en þar á móti kemur hin mikla auðlegð skóga landsins. Höfuðtekjur sínar
hefur þjóðin af skógarhöggi og námagrefti, og er í síðari grein einkurn mikil-
vægt, að Nýfundnaland ræður yfir hinu málmauðuga Labrador og hefur miklar
tekjur af námavinnslu þar. Ibúatala Nýfundnalands hefur vaxið ört undanfarin
ár og er nú tekin að nálgast hálfa milljón. Ena flestir íbúanna af brezkum ættum.
Það, sem lærdómsríkast er í samanburði Nýfundnalands og íslands, er sú
þróun, sem varð í löndunum á kreppuárunum upp úr 1930. Á þeim árum fór
Nýfundnaland, sem orðið hafði sjálfstjórnarnýlenda árið 1855, á höt’uðið og
sagði sig til sveitar, fór á brezku krúnuna, ef svo mætti að orði komast. Var landið
svipt sjálfsforræði og yfir það sett brezk stjórnamefnd árið 1934. Á sama tíma
áttu íslendingar ekki við minni örðugleika að etja en Nýtundnalendingar, en hertu
sultarólina og þraukuðu af. Ef leitað er skýringa á hinum ólíku örlögum land-
anna á þessum þrengingatímum, segir mér svo hugur um, að þungt vegi á met-
unum, að íslendingar höfðu nýfengið sjálfstæði að verja, rneiri þjóðarmetnað
vegna sérstakrar tungu og þjóðnrenningar og loks enga krúnu, sem þeir þótt-
ust þá geta verið þekktir fyrir að segja sig til. Hérna sýnist mér væri athyglis-
vert rannsóknarefni fyrir þjóðasálfræðinga, ef sérfræðingar væru á annað borð
til í þeirri vanræktu fræðigrein.