Andvari - 01.06.1963, Síða 66

64
ÞÓRHALLUU VILMUNDARSON
ANDVAKI
Á Ganderflugvelli var veðurtepptur samtímis okkur brezkur verkfræðingur,
og liafði hann dvalizt árum saman á Nýfundnalandi. Þegar hann heyrði erindi
okkar, vildi hann allt fyrir okkur gera eins og yfirleitt þeir menn, sem við höfð-
um skipti við á Nýfundnalandi. Hann ók með mér urn Ganderbæ, ljómandi vel
skipulagðan smábæ, sem risið hefur upp við hinn mikla flugvöll, og sýndi mér
liina glæsilegu flugstöð og veðurathugunarstöð. Hann sagði mér margt um hagi
landsmanna og stjórnmálaástandið í landinu.
Brezka auðfélagið Bowater ræður yfir nær öllum skógum Nýfundnalands
og rekur þar stærstu pappírsmyllur heims. Er það sagt greiða mjög lág gjöld til
landsmanna samkvæmt gömlum samningi. Idins vegar er það greinilega óspart
á að auglýsa starfsemi sína í blöðurn landsins, því að þar blasa hvarvetna við
heilsíðuauglýsingar frá félaginu, þar sem upp er talið, hve mikil vinnulaun það
hafi greitt á undanlörnum árurn og áratugum. Ekki verður lengi rætt við menn
á Nýfundnalandi, áður en tal þeirra tekur að snúast um hinn mikla gróða
Bowaterfélagsins og óhæfilega lág gjöld þess til landsmanna.
Langvoldugasti stjómmálamaður landsins heitir Joseph Smallwood og er
foringi Frjálslynda flokksins og forsætisráðherra landsins. Hann er lítill naggur
og tölugur og má heita alráður í landinu, því að andstöðuflokkar hans ráða að-
eins yfir fimm þingsætum af 36 á fylkisþinginu (1959). Veldi sitt á hann einkurn
því að þakka, að hann beitti sér mjög fyrir því, að Nýfundnaland gerðist fylki
í Kanada árið 1948 og er nú mjög harður í kröfum sínurn við stjórn Kanada í
Ottawa. Þess vegna nýtur landið nú margvíslegra hlunninda frá stjórninni, og
munar þar hvað mest um atvinnuleysisstyrkina, en mikinn hluta ársins er geig-
vænlegt atvinnuleysi meðal landsmanna, einkum fiskimannanna. Ganga styrkja-
ávisanirnar frá Ottawa undir nafninu „tékkarnir frá honum Jóa“ (Joey’s checks),
og vei þeim, sem vogar sér að hallmæla honum við viðtakendur.
Norður á odda.
Frá Ganderflugvelli flugum við í tíu manna sjóflugvél Grenfells-stofnunar-
innar (Grenfell Mission) í boði dr. Thomasar, yfirlæknis sjúkrahússins í St.
Anthony. Líknarstarf Grenfellsmanna meðal látækra fiskimanna á strönd Labra-
dors og norðurskaga Nýfundnalands er löngu heimsþekkt, og sækjast læknar og
hjúkrunarkonur víðs vegar að úr heiminum eftir að vinna fyrir stofnunina sem
sjálfboðaliðar. Upphafsmaður þessa starfs var dr. Wiltred Grenfell, sem kom
til Labradors og Nýfundnalands skömmu fyrir síðustu aldamót og rann svo
mjög til rifja örbirgð og bágt heilsufar landsmanna, að hann varði ævi sinni til
þess að koma upp sjúkrahúsum og sjúkrastöðvum i þessum löndum. Miðstöð
stofnunarinnar er í St. Anthony, helzta bænum á austanverðum norðurskaga