Andvari - 01.06.1963, Page 94

92
SIGFÚS HAUKUR ANDRÉSSON
ANDVAKI
ræða, og tók sölunefnd þegar að íhuga,
hvað til bragðs ætti að taka.le Urðu
nefndarmenn, að Thodal einum undan-
teknum, ásáttir um, að ekki kæmi til mála
að sölunefnd Iiéldi verzluninni áfram,
heldur skyldi undinn bráður bugur að
því, að fá einkaaðila til að taka við henni
fyrir vorið 1795. Tækist það ekki, yrði
að reyna að birgja verzlunina á ódýrari
hátt frá Reykjavík eða Vestmannaeyjum.
En ekki er þó ljóst, hvernig nefndar-
menn hugsuðu sér þetta framkvæmt. Þeir
töldu ekki bráðnauÖsynlegt og raunar of
áhættusamt að senda enn skip með vörur
til Eyrarbakka haustið 1794, þótt allmikið
af vörum, sem sendast áttu með seinni
ferð skútunnar þetta sumar, lægi í Kaup-
mannahöfn. Heldur yrði að láta nægja að
senda nokkurt magn af járni, lóðlínum
og timbri í árar með póstskipinu, scm var
á förum til Elafnarfjarðar um rnánaða-
mót ágúst—september, enda hefði Ólafur
Stefánsson stiftamtmaður stungið upp á
þeirri lausn.
Thodal taldi hins vegar rétt að bíða
átekta og sjá hverju fram yndi með verzl
unarreksturinn. Fullyrti hann, að verzl-
unin rnyndi þegar á þessu ári hafa gengiÖ
mun betur en að undanförnu, ef engin
óhöpp hefði boriÖ að höndum, og á næsta
ári yrði hún vafalaust hagstæð. Þetta staf-
aði einkurn af hinu verulega lækkaða
innkaupsverði á afurðunum á íslandi árið
1794, en árin á undan hefðu þær veriÖ í
uppsprengdu verÖi. Með því að verzl-
unin ætti rnikið af slíkurn vörum á Eyrar-
hakka, sem þyrfti að sækja, og í Höfn lægi
þegar allmikið af vörum, sem ætlunin
hefði verið að senda til Eyrarbakka, væri
eðlilegast að halda verzluninni áfram að
minnsta kosti eitt ár enn. Þar við bættist
líka, að mikið af þeim vörum, sem komu
frá Eyrarbakka árið 1793, lægju enn
óseldar, sumpart í Kaupmannahöfn og
sumpart í Danzig. Af þessum ástæðum
kvað Thodal alls ekki hægt að gera sér
grein fyrir afkomu verzlunarinnar eins
og sakir stæðu. Þetta yrði aftur komið
miklu betur í ljós haustið 1795, og þá
fengist úr því skoriö, hvort borgaði sig að
halda verzluninni áfram á þennan hátt
eða ekki.
Meirihluti nefndarinnar viÖurkenndi,
að aðstæðurnar væru að vísu ekki sem
heppilegastar eins og sakir stæðu til að
selja verzlunareignirnar, og vel gæti
verið, að tapið af því yrði yfir 24.000
ríkisdalir, en engar líkur væru þó til þess,
að það yrði minna síðar. Reynslan hefði
líka þegar sýnt, að alltaf yrði meiri rekstr-
arkostnaÖur við verzlun, sem rekin væri
fyrir reikning konungs en af einkaaðila,
og einnig hefði það þegar sýnt sig, að
vonlaust væri að vinna upp það fé, sem
lagt hefði verið í þessa verzlun. Loks
hæfði þessi verzlunarrekstur hvorki hlut-
verki sölunefndar né núverandi verzl-
unarfyrirkomulagi á íslandi. Annars fór
meirihluti nefndarinnar miklum viður-
kenningarorðum um dugnað Thodals við
stjórn verzlunarinnar.
Skoðun meirihluta sölunefndar var
staðfest með konungsúrskurði 20. ágúst
1794. Var Ólafi stiftamtmanni svo
skrifað og hann beðinn að láta staÖfesta
lögformlega eignarrétt konungs á öllum
eignum Petersens, þar eð það hefði enn
ekki veriÖ gert. Þá var stiftamtmaður beð-
inn að láta Petersen þegar í stað hætta
öllum störfum við verzlunina og æskilegt
væri, að hann flytti frá Eyprarbakka sem
allra fyrst. Ef hann héldi áfram að stjórna
verzluninni, eftir að öll von væri úti urn
það, að hann fengi hana aftur til eignar,
gæti hann nefnilega freistazt til að hætta
alveg að hugsa um velferð hennar og
jafnvel reynt að auðgast sjálfur á kostnað
hennar.17 Er hér þannig um að ræða
sömu tortryggnina gegn Petersen og áður.
En stiftamtmaður taldi slíka varúðarráð-