Andvari - 01.06.1966, Blaðsíða 18

16
BJARNI BENEDIKTSSON
ANDVARI
1932. Myndaði Ásgeir Ásgeirsson þá stjóm með stuðningi Framsóknar og Sjálf-
stæðisflokks. I henni áttu sæti af hálfu Framsóknar Ásgeir og Þorsteinn Briem,
en af hálfu Sjálfstæðismanna Magnús Guðmundsson. Magnús var tregur til
stjómarþátttöku og vildi heldur, að Olafur Thors tæki þar sæti, en hann lét þess
engan kost. Verulegur hluti Framsóknarflokksins undir forystu Jónasar Jóns-
sonar var eitraður á móti þessari stjórnannyndun, og í sömu svifurn og Jónas
hvarf úr embætti dómsmálaráðherra lét hann höfða sakamál gegn Magnúsi
Guðmundssym vegna afskipta hans af gjaldþrotamáli einu. Magnús lýsti þegar
i stað yfir því, að hann mundi engar ráðstafanir gera til að stöðva málið, og tók
Hermann Jónasson, sem þá var lögreglustjóri í Reykjavík og hafði á sínum tíma
ungur að aldri verið skipaður í það embætti af Jónasi Jónssyni, því málið til rann-
sóknar og dómsálagningar, en lögreglustjóri fór á þessum árurn einnig með dóms-
vald í opinberum rnálum.
Um haustið 1932 var Ólafur Thors sendur ásamt Jóni Árnasyni, þá forstjóra
S. í. S., til Noregs til að semja um viðskiptamál milli landanna, einkum aðstöðu
norskra síldarverksmiðja á íslandi og takmarkaðan athafnarétt norskra síldveiði-
skipa hér gegn innflutningsheimild á íslenzku saltkjöti til Noregs. Samningur
þessi var staðfestur á Alþingi og voru þó þá þegar uppi landráðabrigzl, sem ætíð
síðan hafa fylgt flestri samningsgerð við erlenda rnenn. Auðvitað reyndust þau
brigzl ástæðulaus og samningurinn hagstæður íslendingum, enda var annar
samningsmaður Norðmanna T. Andersen-Rysst, löngu síðar mörg ár sendiherra
Norðmanna hér, einn áhugasamasti Norðmaður urn Islandsmál, okkur velviljaður
óðrum fremur og einkavinur Ólafs eftir þessa samvinnu þeirra. Þessi samninga-
gerð mun hafa verið hin fyrsta, sem Ólafur annaðist af ísiands hálfu.
Er hér var komið, hafði heimskreppan heltekið ísland, og náði hún þó seinna
hingað en til flestra annarra landa. Hófst þá alvarlegt atvinnuleysi i Reykjavík.
Þegar fram á árið kom, taldi bæjarstjórnin, sem efnt hafði til atvinnubótavinnu,
sér ekki fært að halda henni áfram nema með lækkuðu kaupi. Verkalýðurinn taldi
þetta hins vegar árás á sig, þegar hann ætti í vök að verjast. Var þá þegar hafið
kapphlaup kommúnista og Alþýðuflokks um fylgi verkamanna. A lundi bæjar-
stjórnar Reykjavíkur hinn 9. nóvember 1932, þegar ræða skyldi atvinnubóta-
vinnu og kaupgjald, varð uppþot meðal áheyrenda. Héðinn Valdimarsson, sem
þá var einn af loringjum Alþýðuflokksins, formaður Dagsbrúnar og bæjarfull-
trúi, tók stólfætur og rétti uppþotsmönnum. Þegar í óefni var kornið, var fundi
slitið, en bæjarfulltrúar reyndu að forða sér. Urðu þá sumir fyrir hnjaski, ekki sízt
Jakob Möller, sem nokkrir æsingamenn eltu og felldu i götuna fyrir norðan
Dónrkirkjuna. Það var ljót sjón, og komu þeir Ingólfur, sonur Jakobs, er þá
þegar var manna vaskastur, þótt ungur væri, og nokkrir röskir lögregluþjónar í