Andvari - 01.06.1966, Blaðsíða 20

18
BJARNI BENEDIKTSSON
ANDVARI
mörkuðum hefði áður valdið íslenzkum fiskútflytjendum ómældu tjóni, og vildi
ekki fallast á fullyrðingar um, að breyttar aðstæður gerðu nú ráðlegt að taka upp
þann hátt, sem að hans dómi hafði áður reynzt skaðsamlegur.
Ólafur lét af ráðherrastörfum hinn 23. desemher, jafnskjótt og Magnús
Guðmundsson hafði verið alsýknaður af Hæstarétti. Magnús var þó ófús að taka
við ráðherrastörfum aftur. Hann hafði fengið nóg af stjórnmálaerjum, en öllum
öðrum, þ. á. m. Ólafi, þótti einsýnt, að eins og á stóð yrði Magnús að taka á ný
við sínu fyrra starfi. Hins vegar duldist Ólafi ekki eftir þessa fyrstu stjómarsetu,
þótt skammvinn væri, að stjómarstörf lágu vel fyrir honum.
Þegar tekizt hafði að semja um nýja kjördæmaskipan á sæmilega viðhlítandi
hátt, þótt enginn væri ánægður til fulls, var þing rofið og gengið til kosninga
hinn 16. júlí 1933. Við þær kosningar fékk Sjálfstæðisflokkurinn 48% atkvæða,
Framsóknarflokkurinn 23,9%, Alþýðuflokkurinn 19,2%, Kommúnistaflokkur-
inn 7,5% og utan flokksmenn 1,4%.
Kosningaúrslitin uku mjög á bjartsýni Sjálfstæðismanna um, að þeir mundu
bera sigur úr býtum, þegar kosið yrði samkvæmt hinni nýju stjórnarskrá, ekki
sízt vegna þess, að vitað var um vaxandi ósamkomulag og jafnvel klofning innan
Framsóknarflokksins. Sjálfstæðismenn lögðu því sumarið 1933 undir forystu
Ólafs Thors, sem gegndi formennsku í fjarveru Jóns Þorlákssonar, áherzlu á að
knýja fram þinghald þegar í stað og nýjar kosningar þá strax um haustið. Fram-
sóknarflokkurinn vildi hins vegar ekki á þetta fallast. Alþingi kom saman um
haustið og kosningar urðu ekki fyrr en sumarið 1934. Sá dráttur varð þó ekki til
þess að draga úr sigurvissu Sjálfstæðismanna, því að Framsóknarflokkurinn klofn-
aði opinberlega þá um veturinn, þegar Tryggvi Þórhallsson, fyrrverandi forsætis-
ráðherra og formaður flokksins, stofnaði Bændaflokkinn. Sjálfur forsætisráðherr-
ann, Ásgeir Ásgeirsson, bauð sig fram utan flokka við kosningarnar 1934.
Jón Þorláksson sagði af sér flokksformennsku, þegar fram á árið 1934 kom,
og var Ólafur Thors kosinn í hans stað, hinn 2. október 1934. Afsögn Jóns var
ekki vegna ósamkomulags hans við Ólaf eða aðra flokksmenn, heldur af því
tvennu, að í árslok 1932 hafði Jón verið kjörinn borgarstjóri í Reykjavík og nokkru
síðar kennt þess heilsubrests, sem dró hann til dauða, langt fyrir aldur fram í
marz 1935. Hitt er önnur saga, hvernig á því stóð, að Jón Þorláksson var kosinn
borgarstjóri. Þess er þó skylt að geta, að þar átti Ólafur Thors verulegan hlut
að, m. a. með því að telja annan fulltrúa Framsóknarflokksins í bæjarstjórn, dr.
Pál Eggert Ólason, á að hindra, að kosning færi fram á meðan horfur voru á því
að einn bæjarfulltrúi Sjálfstæðismanna, Hjalti Jónsson, sameinaðist andstæð-
ingunum um borgarstjóraval. Þeim, sem við voru staddir, varð ógleymanlegt, þegar
dr. Páll sagði heima hjá Ólafi: „Enginn veit, hvað ég geri á næsta fundi“. En