Andvari - 01.06.1966, Blaðsíða 123

ANDVARI
NORSKA SKÁLDIÐ HANS E. KINCK
121
var mjög nærri sanni. Hann taldi þá litla
hugsuði og benti réttilega á, að í öllu
sínu djarfa tali um kynlífið gleymdu þeir
alveg tilgangi þess og afleiðingu, nefni-
lega barninu. Þótt undarlegt megi virðast,
hafði Brandes heldur ekki umtalsverða
þýðingu fyrir Kinck, enda þótt hann dáð-
ist að sterkri skapgerð hans og baráttuhug.
Einkum féll honum fyrir brjóst, að
Brandes lítilsvirti þjóðsögur og þjóðkvæði,
svo og það að þessi danski heimsborgari
vildi ekki viðurkenna mismun þjóðflokka
og kærði sig kollóttan um þá „óðu upp-
runans", er var svo þýðingarmikil i aug-
um Kincks.
Ekki verður því neitað að Kinck er á
köflum talsvert einstrengingslegur í þjóð-
ernispredikun sinni, getur stundum jafn-
vel minnt á sjálfan Kipling, þótt að öðru
leyti sé harla lítill skyldleiki með þeim.
Kinck viðurkenndi fúslega fullan rétt allra
þjóða til lífsins, en gaf óspart í skyn, að
því aðeins eigi þær þennan rétt skilið, að
þær þekki og kannist við rætur sínar í
fortíðinni.
Árið 1890 tók Kinck embættispróf í
málvísindum, og var um hríð kennari. En
honum leiddist það starf. Hann langaði
til að leggja fyrir sig menningarsögulegar
rannsóknir, og gerast skáld. Um tíma
starfaði hann á háskólabókasafninu og
undi sér þar betur. En stutt varð einnig í
því hjá honum. Og á þessum árum hóf
hann rithöfundarstarf sitt, fyrst með vís-
indalegri ritgerð: „Forholdet mellem
middelalderens balladediktning og old-
tidens mytisk-heroiske diktning í Nor-
den“, en síðan með Ijóðum, ortum á mál-
lýzku úr Harðangri, og fjalla þau aðallega
um náttúrufegurð vesturlandsins. Þá birti
hann nokkrar smásögur, er flestar fjalla
um það mikla djúp, sem staðfest er milli
cmbættismanna og bænda í sveitahéruð-
unum. En í Noregi hefur það lengi viljað
við brenna, að lítill skilningur ríkti meðal
þessara stétta; hefur það orðið báðum til
ills og valdið margskonar erfiðleikum.
í fyrstu var Kinck ekki tiltakanlega
sérstæður í skáldskap sínum, en í fyrstu
stærri skáldsögunum: „Huldren" (1892)
og „Ungt folk“ (1893) koma þó greinilega
fram hugmyndir hans og viðhorf, er brátt
skýrðust í þeim verkum, sem á eftir komu:
sálfræðileg rannsókn á fornum erfðum og
auðkennum, venjum og hugsunarhætti
bændafólksins og misræminu milli þess og
„stórfólksins”, er hann nefnir svo, aðallega
embættismanna, sem er alþjóðlegra í
menningarháttum sínum.
„Huldren" er saga um hálfgerðan fá-
ráðling, er skáldið notar sem tákn þess
fíngerða og skáldlega í þjóðarsálinni, þeirr-
ar fegurðarþrár og frelsiskenndar, er hún
á í fórum sínum, en einnig draumlyndis
og dáðleysis, sem þar er og að finna. í
„Ungt folk“ er svo lýst mótsetningu hans:
manninum, sem er laus við allt veiklyndi,
en er duglegur og framgjarn, potmenni,
er einskis svífst. Hann er róttækur, skilur
raunar lítið í þeim nýtízkulegu hugmynd-
um, en notar það sem honum hentar.
'Hann er t. d. guðleysingi, vegna þess að
trú og fornar dyggðir eru honum óþægi-
legur fjötur um fót.
Þessar tvær sögur sköpuðu Kinck þegar
í stað tryggan, en að vísu lítinn lesenda-
hóp, og þannig var það raunar alla ævi
hans: lesendur hans urðu aldrei margir,
en flestir þeir, er eitt sinn höfðu fest
tryggð við hann, brugðust honum aldrei
síðan. Þótt gagnrýnendur væru í fyrstu
nokkuð tregir að viðurkenna verk hans,
breyttist það smám saman, og að minnsta
kosti eftir dauða sinn hefur hann hlotið
þann sess, er honum ber réttilega meðal
stórskálda Noregs.
Kinck skrifaði mikinn fjölda bóka. Af
stærri skáldsögum hans eru „Herman
Eek“ — er áður kom reyndar út sem tvær
sögur: „Sus" og „Hugormen" — og „Sne-