Andvari - 01.06.1966, Qupperneq 43

ANDVARI
ÓLAFUR THORS
41
svo, að tillagan var endanlega samþykkt með 32 atkvæðum gegn 19. Voru
Sósíalistar og nokkur hluti Framsóknar andvígir, en aðrir þingmenn með. Eftir
þá afgreiðslu hinn 5. október ítrekaði Brynjólfur Bjamason yfirlýsingu af hálfu
flokks síns um „að grundvöllur stjómarsamstarfsins sé ekki lengur til og ráð-
herrar hans muni því ekki lengur sitja í þessari stjórn." Kvað Brynjólfur flokk-
inn mundu skrifa forsætisráðherra bréf þessa efnis, og sagðist Ólafur mundu
taka það til athugunar jafnskjótt og hann fengi það í hendur. Hinn 10. októ-
ber, þegar reglulegt þing kom saman, tilkynnti Ólafur síðan, að ríkisstjómin
hefði þ ann dag beðizt lausnar og forseti íslands fallizt á lausnarbeiðnina og beðið
stjómina að gegna áfram störfum, unz ný stjóm hefði verið mynduð.
Hófst nú langt þóf um stjómarmyndun. Meðan á því stóð þurfti að senda
menn á þing Sameinuðu þjóðanna, sem Alþingi hafði þá um sumarið samþykkt,
að íslendingar skyldu gerast aðili að, enda var það nú fáanlegt, þó að ekki
yrði úr stríðsyfirlýsingu á sínurn tíma. Ætlunin var að senda fulltrúa allra flokka
á þingið, en um það varð ekki samkomulag, því að Sósíalistar settu það skilyrði,
að ef allir fulltrúamir kæmu sér ekki saman, þá skyldi ísland sitja hjá. Þessu
vildu aðrir ekki una, og varð því úr, að Sósíalistaflokkurinn hirti ekki um að
fá neinn fulltrúa.
Um nýja stjómarmyndun vom margháttaðar bollaleggingar, þ. á m. vom
kannaðir möguleikar á myndun þriggja flokka stjómar án aðildar Sjálfstæðis-
manna og endurreisn fyrra stjórnarsamstarfs.
Upp úr áramótum virtist um skeið horfa all-vænlega um þann möguleika,
og var búið að draga saman megindrætti að stjómarsamningi, þ. á m. um aukin
völd nýbyggingarráðs í megindráttum mjög á sama veg og varð um fjárhagsráð
síðar. Beitti Ólafur sér þá fyrir lokatilraun um að reka þetta saman á fundi í
Stjórnarráðinu, er hófst síðari hluta dags og stóð fram eftir nóttu. Nokkuð s'óð
þó þá enn á milli og einkum það óhjákvæmilega skilyrði Sósíalistaflokksins, að
utanríkismál skyldu fengin í hendur hlutlausum manni, sem aðhefðist það
eitt, er stjórninni allri kæmi saman um. Þótti sumum flokksmönnum Ólafs slíkt
skilyrði ekki umræðuvert hvað þá meira og varð það úr, að Ólafur sleit þessum
samningatilraunum þá um nóttina. En ekki gerði hann það sársaukalaust, því
að hann taldi samstarf atvinnurekenda og verkalýðs brýna nauðsyn, og undi
sér sjálfur vel við þær framkvæmdir, sem Nýsköpunarstjórnin vann að.
Þegar þessar tilraunir voru farnar út um þúfur, varð það úr, að Stefán
Jóh. Stefánsson tók að sér að reyna stjómarmyndun undir forystu Alþýðu-
flokksins. Sú tilraun tókst hinn 4. febrúar 1947, og vom í stjóminni fulltrúar
Alþýðuflokks, Framsóknar og Sjálfstæðisflokks. Þó að Sjálfstæðisflokkurinn
styddi þessa stjórn, var það af lítilli hrifningu gert. Meirihluti flokksins var