Andvari - 01.06.1966, Side 81

ANDVARI
BLÓÐ OG JÁRN FYRIR EINNI ÖLD
79
hans brytjuðu Pólland í sundur í samráði
við Austurríki og Rússland. Nokkru fyrir
aldamótin 1800 eftir dauða Friðriks mikla
var Prússland orðið að hálfu leyti slaf-
neskt ríki að þjóðerni. En þótt Prússland
væri orðið mikið að vallarsýn reyndist það
svo fúið að öllum innviðum, að það féll
í raun og veru við fyrsta högg, þegar herir
Napóleons, æfðir í herstjórn og tækni
byltingarinnar, mættu Prússaher á hösl-
uðum velli. En það var ekki fyrst og fremst
prússneski herinn sem beið ósigur hjá
Jena. Það var hið prússneska þjóðfélag,
það einræðisvald junkaranna í þjóðlífi,
atvinnuháttum og her, er beið lægra hlut.
Á næstu árúm eftir orrustuna hjá Jena
er Prússland sleikti sár sín eftir ófarirnar,
en þýzkir og prússneskir föðurlandsvinir
bjuggu sig undir lokahríðina við hinn
mikla Korsíkumann, þá var þeim það ljóst,
að framtíð Prússlands væri undir því
komin, að þjóðfélagsskipan þessyrði breytt
frá grunni. Einn af ráðgjöfum Prússa-
konungs, von Hardenberg, sagði það sín-
um herra afdráttarlaust, að þær þjóðfélags-
breytingar, sem gerðar hefðu verið með
byltingu á Frakklandi, yrði að gera ofan
frá í Prússlandi. Það varð að steypa ein-
ræðisvaldi hins prússneska junkaraaðals
og gefa prússneskum þegnum það jafn-
rétti, sem mannréttindaskrá frönsku bylt-
ingarinnar hafði skrifað á herkumbl sín.
Hin þjóðlega vakning sem fór um allt
Þýzkaland á árunum 1806—1815, er
veldi Napóleons var steypt, hafði tendrað
þá von, að nú mundi Þýzkaland loks
verða sameiginlegt föðurland allra þeirra,
er mæltu á þýzka tungu. Prússakonungur
hafði gefið þegnum sinum skriflegt lof-
orð um stjómarskrá og heitið öllu fögru
um sameiginlegt föðurland allra Þjóð-
verja. Loforð sem menn gefa í háska
staddir vilja oft gleymast. Og svo fór hér.
Á Vínarfundinum 1815 var Þýzka ríkja-
bandalagið stofnað, skipað 38 fullvalda
ríkjum. Þing þessa bandalags sat í Frank-
furt am Main, en það var ekki skipað
þjóðkjörnum fulltrúum heldur sendi-
mönnum 38 ríkisstjórna. Ennþá hafði
Þýzkaland ekki náð því pólitíska þróunar-
stigi, er Frakkland hafði verið á 1789. En
þó var mikill munur á skipan Þýzka-
lands 1815 og verið hafði áður en gall-
íski haninn gól inn nýjan dag. Þýzka
ríkjabandalagið var allt önnur stofnun
en hið pólitíska geðveikrahæli Hins heil-
aga rómverska ríkis þýzkrar þjóðar, er
300 fullvaldar höfðu drottnað yfir sauðar-
legri og drottinhollri þýzkri þjóð. En
umskiptin höfðu ekki orðið fyrir atfylgi
þýzku þjóðarinnar nema að litlu leyti.
Byltingin franska og Napóleon höfðu
lagt fram drýgsta skerfinn til að sameina
Þýzkaland. Þetta mætti með nokkrum rétti
kalla söguleg örlög. Þýzka ríkjabanda-
lagið átti fyrir sér um hálfrar aldar sögu,
en í orrustunni hjá Königgrátz veitti Bis-
marck því banasár.
II.
Andvana bylting
Þegar leið að haustnóttum ársins 1814
varð mikil för manna frá öllum lands-
hornum álfunnar og stefndu allir að
sama punkti: Vínarborg. Sjaldan hafði
þetta glæsilega keisarasetur hýst svo
marga tigna menn í annan tíma. Hin aðal-
borna yfirstétt Evrópu hafði mælt sér
þar mót til að ráða ráðum sínum, en hlut-
laus áhorfandi hefði við fyrstu sýn mátt
ætla að hér hefðu menn einkum komið
til skemmtunar sér, enda var dansinn
settlega stiginn í Vínarborg hina næstu
mánuði. Þar mátti sjá tvo keisara og
fjóra krýnda konunga, stórhertoga og
hertoga, diplómata allra evrópskra ríkja,
sendinefndir þýzkra smáfursta, geistlegra
og veraldlegra, sem misst höfðu völd og
ríki og héldu engu eftir nema fornum
titlum. Því að í Vínarborg átti að leiða