Andvari - 01.06.1966, Síða 92

90
SVERRIR KRISTJÁNSSON
ANDVARI
furt. Ætlunin var að stofna þýzkt sam-
bandsríki, án Austurríkis, en í eilífu
bandalagi við það og samvinnu um utan-
ríkis- og verzlunarmál. Framkvæmdar-
valdið var í höndum furstaráðs undir
forsæti Prússlands og hafði ráðið algert
neitunarvald í löggjafarmálum. Lög-
gjafarþingið skiptist í tvær deildir. f
hinni efri sátu oddvitar þýzku ríkjanna,
en í neðri deild þjóðkjömir fulltrúar,
kosnir óbeinum, fjárbundnum kosning-
um. Báðar málstofur skyldu skipta með
sér fjárveitingarvaldinu.
Þegar tillögur þessar komu til álita
árið 1850 réðst Austurríki gegn þeim með
kjafti og klóm. Schwarzenberg fursti,
forsætisráðherra Austurríkis, þæfði málið
um stund, en að lokum gerði hann
Prússlandi tvo kosti: að hverfa frá sam-
einingunni eða eiga styrjöld við Austur-
ríki.
Prússland var í miklum vanda statt.
Aldrei fyrr í sögu sinni hafði það orðið
að sæta slíkum afarkostum af hálfu
Austurríkis. Leopold von Gerlach og
félagar hans við hirðina töldu konungi
trú um, að geyma yrði styrk prússneska
hersins og hafa hann til taks gegn bylt-
ingunni. Þeir hvísluðu í eyra honum,
að styrjöld við Austurríki mundi ein-
göngu gagna lýðræðissinnum og leysa
byltingaröflin úr læðingi enn á ný. Hátt-
settir embættismenn prússneska hermála-
ráðuneytisins tóku í sama streng. 1 lok
nóvembermánaðar 1850 féllst konungur
á að senda Otto von Manteuffel, skoð-
anabróður Gerlachs, til Olmútz og gefa
honum umboð til að ganga að kröfum
Austurríkis, hverfa frá áætluninni um
sameiningu Þýzkalands og samþykkja end-
urlífgun Þýzka ríkjasambandsins og Sam-
'bandsþingsins í Frankfurt am Main. í
samtíð og síðari sögu hefur þetta jafnan
verið kallað smánargerðin í Olmútz, enda
hafði niðurlæging Prússlands aldrei orðið
meiri siðan á dögum Napóleons. En á
prússneska Landsþinginu varði enginn
Olmútzsamninginn af meiri funa og
mælsku en Bismarck. Hann fékk líka
launin fyrir það. Nokkrum árum áður
hafði það komið til tals, að Bismarck
yrði ráðherra. Þá hafði konungur skrif-
að aftan við nafn hans: Aðeins hægt að
nota hann þegar byssustingimir ríkja
einir. Leopold von Gerlach lagði nú að
konungi að gera þennan mann að sendi-
herra Prússlands á Sambandsþinginu i
Frankfurt am Main. Konungur varð við
þessu og í júlí 1851 tók Bismarck við
þessu embætti, sem átti eftir að verða
honum reynsluríkur skóli í þróun hans
frá óbreyttum junkara í langsýnan stjóm-
málamann.
Eftir sviptibylji byltingaráranna, þegar
allar mannlegar ástríður, háleitar og
auvirðilegar, tókust á í trylltum leik,
var það ærið raunaleg niðurstaða þýzkrar
sögu að eiga sér ekki annan sameigin-
legan vettvang en Sambandsþingið upp-
risið, afkvæmi Vínarfundarins og Hins
heilaga bandalags. Þetta var eins og að
koma af hvítfextu hafi inn á staðnaðan
poll. Á þessu þingi sat fulltrúi Austur-
ríkis í forsæti, óskeikult tákn þess að það
þættist hafa forræði hins þýzkumælandi
heims í höndum sér. Það hafði verið
ætlun prússneskra valdamanna í ríkis-
stjórninni að viðurkenna um allan aldur
þetta forræði Austurríkis í Þýzka ríkja-
bandalaginu, svo sem jafnan hafði verið
frá stofnum þess. Þeir töldu það einn þátt-
inn í sigri gagnbyltingarinnar að skipa
hlutunum aftur á sinn stað, svo sem verið
hafði fyrir byltinguna. Þeir vildu heimta
úr helju pólitíska skipan Hins heilaga
bandalags, en hin íhaldssömu stórveldi
meginlandsins, Rússland, Prússland og
Austurríki voru í órofa fóstbræðralagi til
verndar hásæti og altari. En dagur Hins
heilaga bandalags var allur í sögu