Andvari - 01.06.1966, Side 96

94
SVERRIR KRISTJÁNSSON
ANDVARI
Borgarastétt sú, sem nú gekk fram á
sviðið og hafði vaxið að auði og afli, var
enn sem fyrr hávaðasöm, en hin póli-
■tísku afturhaldsár höfðu gætt hana rúm-
helgu raunsæi, sem minna hafði borið
á á æskulegum funa marzbyltingar-
innar. Enn sem fyrr kraföist hún sam-
einingar Þýzkalands með lýðræðislegu
ívafi að meira eða minna leyti svo að
framleiðsluöfl hennar og viðskiptahættir
fengi svigrúm á þjóðlegum grundvelli.
Hið nána samhengi, er var með efnahags-
legum þörfum hennar og þjóðernislegum
draumum, birtist skýrast í tvennum sam-
tökum, er hún stofnaði undir lok hins
sjötta áratugs: Það var Þing þýzkra at-
vinnurelianda og Þjóðarsambandið. Þing-
ið var farandfundur iðjuhölda og at-
vinnurekenda, sem ár hvert var háð í
borgum víðs vegar um landiÖ og ræddi
atvinnuleg hagsmunamál) stéttarinnar.
En Þjóðarsambandið var pólitískur flokk-
ur frjálslyndra stjórnmálamanna, stofn-
að í Eisenach, og reyndi að sameina
borgarastéttina um lýðræðislegar stjórn-
lagakröfur. Á prússneskri grund tóku
samtökin upp nafnið Framsóknarflokkur,
sem stofnaÖur var 1861. Pólitískir for-
ingjar Þjóðarsambandsins voru sann-
færðir um, að Prússland eitt gæti leitt
sameiningarmál Þýzkalands til sigurs,
en þeir höfðu ekki í huga hið afturhalds-
sama Prússland junkaranna, heldur lýð-
ræðissinnað, frjálslynt Prússland. í ann-
aS sinn á einum áratug bauð borgara-
stéttin Prússakonungi að gerast leiðtogi
allrar þýzku þjóðarinnar.
Sú frjálslyndisöld, sem menn töldu
gengna í garð, er Vilhjálmur Prússa-
prins tók við stjórnvelinum stóð ekki
nema í þrjú ár, eða þar til Vilhjálmur
I. var krýndur til konungs 1861. Eftir
krýninguna var hann haldinn guðsnáð-
arhugmyndum prússneskra konunga svo
sem ljóst var af orðum hans, er hann
mælti við sendinefnd frá prússneska
Landsþinginu: Þjóðhöfðingjar Prúss-
lands hafa tekið viS kórónu sinni frá
guði. . . Nýjar stofnanir hafa risið upp
umhverfis krúnuna. Samkvæmt þeim
eruð þér kvaddir til að gefa krúnunni ráð.
Þér munuð gefa mér ráð og eg mun
hlusta á ráð yðar.
Það voru engin tök á að misskilja
þetta konunglega goðsvar. Raunar hafði
Landsþingið þegar staðið í deilu við krún-
una út af löggjöf um prússneska herinn
í eitt ár. Þessi lög höfðu ekki aðeins í
för með sér aukin útgjöld, heldur gerðu
þau herinn sjálfan að bitrara vopni í
hendi konungsvaldsins gagnvart hinum
trúu prússnesku þegnum.
1 kosningunum til Landsþingsins í árs-
lok 1861 fengu frjálslyndir mikinn meiri-
hluta. Þegar þingið kom saman í janúar
1862 skarst svo í odda meS því og stjórn-
inni, að kvaddur var her til borgarinnar, ef
svo skyldi fara, að marzviðburðirnir
endurtækju sig. Enn var þingiS leyst upp
og efnt til nýrra kosninga og blygðunar-
lausum bolabrögðum beitt við kjósendur
af ríkisins hálfu. Og enn beið stjórnin
herfilegan ósigur. Um sumariS syrti enn
meir í álinn, er þingið felldi fjárveitingu
til hersins, harðsvíruSustu ráðherrar
misstu kjarkinn og konungur hótaði að
segja af sér. Þá var það, að Otto von
Bismarck átti leiS um Berlín og var
kvaddur á konungsfund 22. september.
Konungur tjáði Bismarck, að hann
hefði ákveðið að segja af sér, þar sem
hann fyndi enga ráðgjafa er væru fúsir
til að fara með stjórn nema að láta undan
meirihluta þingsins. Bismarck svaraSi,
að hann væri reiSubúinn að taka við
ráðherraembætti. Þegar konungur spurði,
hvaSa skilyrði hann setti við embættis-
töku sinni, svaraði hann: Alls engin.
Mér er innanbrjósts eins og riddara frá
kjörfurstadæminu Brandenburg, sem sér