Andvari - 01.05.1967, Qupperneq 9

ANDVARl
í EYÐIMÖRK SÝRLANDS
7
Loks komum við í smábæ, sem heitir E1 Ma-an, og eru þá eftir 107 kíló-
metrar suður að Rauðahafi. Þetta landsvæði tilheyrir nú Jórdaníu, en áður
fyrr voru mörkin hér óljós milli Sýrlands og Arabíu. í E1 Ma-an er járnbrautar-
stöð, en örskammt sunnan við bæinn endar járnbrautin, sem liggur til suðurs
frá Amman og Damaskus. Þetta er Hedjas-brautin, sem kemur mjög við sögu
uppreisnarinnar í eyðimörkinni. Tyrkir lögðu þessa braut, og var hún fullgerð
árið 1908 og náði suður til Medína, en þar er gröf spámannsins, eins og kunn-
ugt er. Trúarástæður rnunu hafa valdið því, að brautin var ekki lögð alla leið
til Mekka. Var járnbraut þessi til mikilla þæginda fyrir hina fjölmennu flokka
pílagríma, sem þyrptust til helgistaða Arabíu. Áður voru taldar 40 dagleiðir
með úlfaldalest frá Damaskus til Mekka. En brautarinnar naut ekki lengi við.
Á styrjaldarárunum fyrri brauzt út uppreisn í Arabíu, og var það eitt aðalhlut-
verk uppreisnarmanna að tefja herflutninga Tyrkja suður á bóginn, og gerðu
þeir stöðugar árásir á lestirnar, sem hér fóru um. Á þeim tíma voru ferðalög
svo hættuleg, að fargjöldin voru 5 sinnum hærri í öftustu vögnunum en hinum
fremstu. Síðar gekk T. E. Lawrence í lið með uppreisnarmönnunum og hafði
einkum þann starfa á hendi að sprengja upp brýr. Ásamt félögum sínum tókst
honum að sprengja 79 brj'r og eyðileggja járnbrautina á köflum, og komst engin
lest lengra suður en til E1 Ma-an. Hér bjuggu herskáir bedúínaflokkar, og var
foringi þeirra eða „sjeik,“ Oda abú Taji, talinn mestur hermaður í Arabíu norðan-
verðri. Hann var náinn samverkamaður Lawrence. En síðar tók sonur hans,
Móhammed abú Taji, við mannaforráðum. Hann er nú sjeik í E1 Ma-an og
varðveitir sem helgan dóm gullbúið sverð, sem faðir hans bar í öllum sínum
orustum.
Arabar halda því fast fram, að hlutur Lawrence í uppreisninni hafi ekki
verið jafnmikill og hann gefur sjálfur í skyn í bókum sínum, og hafa ýmsir
brezkir höfundar stutt þá skoðun. Víst er það, að uppreisnin var þegar í fullum
gangi, er Lawrence skarst í leikinn, en foringi hennar og upphafsmaður var
Hússein „sýslumaður" í Mekka, langafi Hússeins, sem nú er konungur Jórdaníu.
Eins líta Arabar svo á, að endalokin hefðu orðið þau sömu, þótt þeir hefðu
ekki notið aðstoðar Lawrence. En þrátt fyrir það meta þeir hann rnikils og eru
honum þakklátir fyrir þá hjálp, sem hann veitti þeim við að frelsa föðurland sitt.
Að uppreisninni lokinni var gert við járnbrautina aftur og hún notuð enn
í nokkur ár. En síðan 1925 hefur engin jámbrautarlest farið frá E1 Ma-an til
Medína. Eftir það var hætt að halda brautinni við, og á styrjaldarárunum síðari
voru teinarnir teknir upp til að nota þá annars staðar.
Við höfum enga viðdvöl í E1 Ma-an, en hér eru vegamót. Nú yfirgefum