Andvari - 01.05.1967, Blaðsíða 79

ANDVARI
UNESCO 20 ÁRA
77
Unesco, eru starfandi sérstakar nefndir,
sem eru ríkisstjórnunum til ráðuneytis
um þau mál, sem Unesco hefur með
hendi og lætur til sín taka. Hér á landi
var slíkri nefnd komið á fót í júnímánuði
s. 1. Er menntamálaráðherra formaður
nefndarinnar, en auk hans eiga sæti í
nefndinni fulltrúar kennara og fræðslu-
mála, Háskóla fslands, vísindastofnana,
samtaka listamanna og ýmissa annarra
menningarstofnana í landinu. Alls eiga
15 menn sæti í nefndinni, og er hún
ólaunuð.
Eitt af þeim meginverkefnum, sem
Unesco hefur látið til sín taka, er á sviði
skóla- og menntamála, og verður það
einkum gert að umræðuefni hér, enda
þótt einnig verði lítillega drepið á ýmis
önnur verkefni, sem stofnunin lætur sig
varða.
Lítill vafi er á því, að þegar sagnfræð-
ingar fara að rita sögu mannkynsins und-
anfarna tvo áratugi, þá muni einkum
tvennt teljast einkenni fyrir þetta tímabil.
Annað atriðið er án efa sú staðreynd,
að á þessu tímabili hófst hin svo nefnda
kjarnorkuöld, þegar mannkyninu tókst
með naumindum að forðast algjöra tor-
tímingu af völdum eigin uppfinninga
sinna. Hitt atriðið, sem sagnfræðingum
framtíðarinnar mun án efa ekki þykja
minna til um, er í því fólgið, að það var
í fyrsta sinni á þessum árum, sem almenn
viðurkenning fékkst á þeirri raunar sjálf-
sögðu kröfu, að hvert eitt einasta manns-
barn ætti fullan rétt til fræðslu og mennt-
unar. Það leikur ek'ki á tveim tungum,
að í þessum efnum hefur átt sér stað stór-
kostleg bylting í svo að segja hverju þjóð-
landi heims. En þrátt fyrir það, að flest-
ar þjóðir hafa á undanförnum árum lagt
fram ólíkt meira fé en áður til skóla- og
menntamála, þá hefur það hvergi nærri
nægt til þess að mæta þeirri eftirspurn
og þeim kröfum, sem gerðar eru í þessu
efni. Jafnvel þau lönd, sem fjáðust eru
og lengst komin á sviði tækni og efnahags-
mála, hafa ekki getað orðið við öllum
þeirn kröfum, sem íbúar þeirra gera til
fræðslu og menntunar. Og þeim löndum,
sem skemur eru á veg komin, hefur veitzt
það æ örðugra að verða við þeim kröfum,
sem gerðar eru til síaukinnar fræðslu á
hinum mismunandi skólastigum — barna-
fræðslu, 'framhaldsmenntunar, æðri
menntunar og áframhaldandi menntunar
fullorðins fólks, þrátt fyrir stórauknar
fjárveitingar og erlenda efnahagsaðstoð;
og hvort sem í hlut eiga vanþróuð ríki
eða þau, sem lengra eru kornin á þróunar-
brautinni, gildir það einu, að þau eiga í
hinum mestu erfiðleikum með að ákveða
hvaða þættir menntamála eiga að ganga
fyrir öðrum, þegar að því kemur að
skipta þvi fé, sem fyrir hendi er til slíkra
mála, þegar ákvarða þarf hve miklu fé
skal varið til að veita hverju einasta barni
byrjunarfræðslu, hversu miklu skuli varið
til framhaldsmenntunar, hve rniklu til
háskóla og annarra æðri menntastofnana;
h\'e mikið fé skuli veitt til þess að vinna
bug á ólæsi meðal fólks, sem komið er
á fullorðinsaldur.
Hver er þá skýringin á þessari gífur-
legu eftirspurn eftir fræðslu og menntun?
Óhætt mun að fullyrða að flestir þeir,
sem um þessi mál fjalla, séu sammála
um, að hún eigi sér itvær meginorsakir;
í fyrsta lagi er það nú talinn vera óhd-
ræður réttur hvers manns að öðlast ein-
hverja menntun, en í öðru lagi er aukin
menntun óumflýjanleg forsenda þess, að
átt geti sér stað sú breyting og framþróun
á sviði félags- og efnahagsmála, sem allir
óska eftir.
Sá réttur til menntunar, sem hér um
ræðir, hlaut almenna viðurkenningu með
þeirri yfirlýsingu um mannréttindi, sem
allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna sam-