Andvari - 01.05.1967, Side 41

ANDVABI
ÓBÓTAVERKIÐ
39
seinna varð mágur 'þeirra, frægan mann
fyrir snarræði og karlmennsku og mikinn
vin Sigurðar Orkneyjajarls. Fyrir áhrif
Kára unnu Njálssynir hylli jarlsins.
Síðar í þessari sömu ferð ákváðu þeir
að fara til Noregs, og þar sem Kári átti
líka erindi í Noregi við Hákon jarl, var
ákveðið, að hann hitti þar Njálssonu,
Svo vildi til, að Þráinn, hinn elzti
Sigfússona, var líka við hirð Hákonar
jarls um þessar mundir og í þann veginn
að sigla til fslands. í hinum flóknu deilum
sem höfðu leitt til dauða Gunnars á
Hlíðarenda, frænda Þráins, hafði borið
við, að ættingjar Njáls og ættmenn
Gunnars höfðu verið óvinir, en ekkert
bendir til, að neinar deilur hafi verið með
Njálssonum og Þráni um þessar rnundir.
Vafasamt er, hvort bræðrunum hefur geðj-
azt að Þráni. Þeir voru sjálfir of stoltir og
miklir með sig til þess að þeim félli við
þá sem voru í sama mót steyptir. En bein
orsök þeirrar deilu, sem nú hófst, var
óþokkasæl persóna, er Hrappur nefndist.
Hrappur var fslendingur, sem hafði flúið
til Noregs eftir framið morð. Meðan hann
dvaldist í Noregi, rændi hann og brenndi
hof, en eftir það lagði Hákon jarl fé til
höfuðs honum. Hrappur kom á harða
hlaupum til Njálssona og bað þá að fela
sig fyrir jarlinum og flytja sig síðan
aftur til íslands. Þessu neituðu þeir, eins
og skynsamlegt var, Hrappur var íslend-
ingur eins og þeir, en hann var ekki aðeins
glæpamaður, heldur og maður, sem ham-
ingjan hafði sagt skilið við.
Síðar munum vér minnast á hugmyndir
norrænna manna um rnenn þá, sem
þrotnir voru að gæfu. Slíkan mann varð
að forðast, hvað sem kostaði, líkt og væri
bann haldinn smitnæmum sjúkdómi, þar
sem líklegt var, að hann yrði til ógæfu
hverjum þeim, sem við hann hafði sam-
neyti.
Þegar Njálssynir neituðu, leitaði
Hrappur á náðir Þráins, sem var í þann
veginn að leysa landfestar, og Þráinn
féllst á að leyna honum af einhverjum
ástæðum; ekki er ljóst hvers vegna. Vér
vitum, að Hrappur reyndi að múta Þráni,
en Þráinn neitaði. En engu að síður faldi
Þráinn Hrapp, þegar Hákon jarl og menn
hans komu að leita eftir honum. Njáls-
synir vissu auðvitað, að Hrappur var með
Þráni. Jarlinn spurði þá eftir honum, en
þar sem þeir vissu, að líf Þráins var í
veði, þóttust þeir ekki vita neitt, og loks
tókst Þráni að sigla burt með Hrapp
innanborðs.
Hákon jarl hafði sýnt Þráni mikla
gestrisni, og hann fylltist réttlátri reiði
yfir þessu undirferli, og þar sem Þráinn
hafði sloppið, sneri hann reiði sinni gegn
Njálssonum. Hann gizkaði á, sem rétt var,
að Njálssynir hefðu vitað, að Hrappur var
með Þráni, en hann virðist líka hafa verið
viss um, að allt væru þetta samantekin
ráð þeirra og Þráins. Jarlinn réðst á
bræðuma og sigraði þá eftir harðan bar-
daga með ofurefli liðs, varpaði þeim í
dýflissu og ætlaði að drepa þá. Þeim tókst
að brjótast úr fjötrum og komast undan,
og í þeim svifum kom skip Kára, og þeir
gátu flúið á náðir hans. Kári neitaði að
láta þá í hendur jarli og virðist jafnvel
hafa sannfært hann um, að þeir væru
saklausir, því að jarlinn bauð þeim sættir
fyrir þær þrengingar sem þeir höfðu orðið
fyrir. Síðan héldu þeir aftur til Islands
með Kára.
Öll þessi atvik eru ágæt lýsing á hinni
norrænu hugmynd um „gæfulausan
mann“. Hrappi, morðingjanum, ræningj-
anum, guðníðingnum, hafði nú tekizt
að koma öllum í vanda. Menn hljóta að
hafa samúð með Þráni, sem skýldi flótta-
manni, er var landi hans; til þess að gera
þetta, varð hann þó að svíkja velgerða-
mann sinn, jarlinn. Njálssynir höfðu
sýnt heiðarleika sinn í því að koma ekki