Andvari - 01.05.1967, Blaðsíða 37

ANDVARI
ÓBÓTAVERKIÐ
35
bil fimm hundruð árum á undan Kólum-
busi.
Þeir voru engan veginn löglausir menn
aS eðlisfari. Síðar munum vér raunar sjá,
að þeir höfðu næstum of mikinn áhuga á
snjöllum og flóknum lögfræðilegum at-
riðum, sem minna oss stundum á Groucho
Marx og A. Cheever Loophole, lagaörn-
inn. Ef segja mætti, að þeir væru ekki sér-
lega löghlýðnir, þá var það einkum
vegna þess, að ekki var mörgum lög-
um að hlýða. Ástæðan til þess, að þeir
yfirgáfu Noreg og stofnuðu íslenzkt þjóð-
félag, hafði verið flótti frá hvers konar
miðstjórnarkerfi; og það var einmitt þessi
vöntun miÖstjórnar til að setja lög og
framfylgja þeim, sem var örlagaríkur galli
á þjóðfélagsbyggingu Islands.
í löggjafar- og dómakerfinu var þingið
fyrsti áfanginn. Til voru mörg héraðsþing,
sem fengust við minniháttar innansveitar-
roál, en langþýðingarmest var alþingi,
árleg samkunda allra höfÖingjanna, þar
sem vandamál og þrætur voru reifuð og
rædd. En þótt alþingi gæti tekið til með-
ferðar deilumál og fellt um þau úrskurð,
hafði það engin ráð til að knýja fram
urslit, þar sem það hafði ekkert lögreglu-
vald og engan her, og sérhver höfðingi,
sem taldi sig hafa nægilegan styrk, gat
beinlínis virt úrskurð þess að vettugi. Með
tvíþættri tilraun til að halda uppi reglu
°g varðveita þó sjálfstæði einstaklings-
Ins, átti alþingi við nákvæmlega sömu
vandamál og veilur að etja og samtök
Sameinuðu þjóðanna í dag. Þetta var
djarfleg tilraun til að framkvæma eins
konar frumstætt hálfgildings lýðræði, og
það opnaði allar gáttir fyrir áróðursmönn-
um, baktjaldamakki og hreinni og beinni
valdbeitingarstefnu eins og allar tilraunir
tu þess að framkvæma lýðræði, hvort sem
þær eru frumstæðar eða ekki.
Eitt af algengustu vandamálum, sem
alþingi varð að fjalla um, voru vígsmál.
Norðmenn höfðu ekki háar hugmyndir
um helgi mannlegs lífs, hvorki sjálfra sín
né annarra. Það var ekki skammarlegt eða
óheiðarlegt að drepa óvininn, jafnvel þótt
liðsmunur væri honum í óhag. Það er
undarlegt um norræna menn, sem höfðu
næman skilning á á'byrgð þeirri, sem
fylgir yfirburðum, að þeir hikuðu ekki við
að gera einum manni fyrirsát með fjöl-
menni. Sennilega hefur meginreglan veriÖ
sú, að maður ætti alltaf að vera búinn til
varnar eins og hnefaleikamaðurinn í
hringnum. Það var vissulega ekkert brot
á almennum reglum um hátterni að drepa
óvin sinn, svo fremi að vegandi lýsti víg-
inu á hendur sér þegar í stað. Það varð
með öðrum orðum að vera opinbert, en
ekki framið með leynd.
Slíkt dráp hlaut að sjálfu sér að leiða
til blóðhefnda. Nánustu ættingjar þess,
er drepinn var, erfðu hefndarskylduna,
rétt eins og þeir erfðu lönd hans og lausa
aura, og þeir áttu þá um ýmsa kosti að
velja. Aðgerðarleysi var ævarandi skömm,
sem engin heiðarleg ætt gat með nokkru
móti sætt sig við. Ættingjarnir gátu þá
drepið vegandann, —- og haldiÖ svo deil-
unni áfram,— eða tekið við fjárupphæð
til bóta fyrir drápið; eða skotiÖ málinu
til alþingis og beÖiÖ um úrskurð þess.
Engin skömm var að taka við bótafé fyrir
víg ættingja. ASalvandamálið var að sætt-
ast á rétta og hæfilega upphæð með til-
liti til metorða hins látna og stöðu hans
í samfélaginu. Þegar samkomulag hafði
náðst um upphæÖina, annaðhvort milli
deiluaðila eða samkvæmt úrskurði al-
þingis, var féð greitt í vegnu silfri og
málinu lokið að minnsta kosti í orði
kveðnu. Það var ekki talið heiðarlegt að
halda áfram deilu eftir að sættir höfðu
tekizt.
En þessi dásamlega einfalda meðferð
vígsmála átti það til að bregðast á tvo
vegu með næsta augljósum hætti. Ef sá,