Andvari - 01.05.1967, Blaðsíða 104

102
ÁRNl G. EYLANDS
ANDVARI
60 hesta töðufall af ha í einum slætti
hygg ég að sé vel hugsanlegt, þegar túnin
eru orðin ræktuð — raunverulega ræktuð
— og frjómold þeirra farin að njóta sín.
XIII
En hér er einn þrándur í götu. Trú-
leysið. Vantrúin. Vöntun á trú á íslenzka
mold. Einnig vantrú á manndóm bænda.
Trú á að hægt sé og ómaksins vert að
leiðbeina þeim og fræða þá og leiða að
marki: fullum menningarbúskap. Dugn-
aður bænda er nýttur, böðlast áfram, oft
með óeðlilegum kostnaði, og svo er kraf-
izt verðs fyrir vörurnar eftir því; það
kostar þetta að framleiða þær. Um hitt
er eigi spurt, hvort rétt sé að staðið við
framleiðsluna í sem flestum greinum og
hvaða verð sé réttmætt í samræmi við
góðan búskap. Hér tel ég, að túnræktin
sé mesti þverbresturinn, hve henni er
ábótavant, hve túnin eru áburðarfrek og
taðan oft fjarri því að vera eins góð og
vera mætti með betri ræktunarháttum.
Þessi vantrú kemur fram ? jarðræktar-
lögunum nýju, að endurræktun túnanna
— sem ræktunarbótum, skuli þar ekki
vera neinn sómi sýndur, allt miðað við
að halda áfram að þenja túnin út og
auka dýra framleiðslu — ósjáandi það,
að framleiðslan verður ekki ódýrari þótt
hún aukist með þessum hætti> og ekki
líklegri til þess að geta borið sig án út-
flutningsuppbóta.
Þeir ráðamenn, sem hafa samið jarð-
ræktarlögin nýju og gert þau að lögum,
eru ekki líklegir að fylkja bændum til
þess nýmælis, sem skipuleg endurrækt-
un hinna lélegu túna er og veita þeim
handleiðslu við að skipuleggja slíkt ný-
mæli. Jarðræktarlögin neita að styrkja
slika viðleitni, nema um kal sé að ræða
eða svo auma ræktun, að túnið sé farið
að þýfast aftur. Markið að koma miklu
magni af búfjáráburði niður í túnin, er
utan sjóndeildarhrings, umræðan snýst
heldur um tilbúinn áburð — aukið magn
af honum.
Annar þrándur er einnig í götu, raunar
megingrein af sama stofni.
Þegar bændur fóru að gefast upp á
ofanafristuaðferðinni gömlu, og fram
undir 1930, þótti sjálfgræðsla og græði-
sléttur líkleg ræktunaraðferð við nýrækt-
un. Árið 1930 kemur út mikil ritgerð
eftir Ólaf Jónsson, er hann nefndi Sáð-
sléttur, kom í Ársriti R.N. og sérprentuð á
vegum Áburðarsölu ríkisins og var dreift
mjög víða meðal bænda. Ritgerðin var
byggð á tilraunum R.N. og fleiri fræðum.
Með riti þessu var sáðsléttan leidd til sæt-
is í íslenzkri túnrækt. Síðar herti Ólafur á
með annarri ritgerð sýnu meiri, bókinni
Belgjurtir, sem út kom 1939 og með
sama hætti og Sáðsléttur. Fór svo fram
um hríð að sáðsléttan mátti heita viður-
kennd sem aðalræktunaraðferðin, þótt
við nokkuð misjafna trú og árangur væri.
En nú, á sjöunda tug aldarinnar, þegar
búið er við margfalt meiri tækni og fleiri
úrræði heldur en nokkru sinni fyrr, höf-
um vér farið í hring og erum í rauninni
staddir á fyrsta fjórðungi aldarinnar. Nú
virðast menn, jafnvel ráðamenn, eða ef
til vill helzt þeir, vera að tapa trúnni á
sáðslétturnar, nú er rótgræðslan og græði-
sléttan boðuð á ný, ekki að treysta sáð-
gresinu, en treysta í þess stað miklu mest
á gamla gróðurinn við alla nýræktun.
Bændaþjóðin er að eignast háreista Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins í Keldna-
holti. Formaður stjórnar hennar boðar ný-
lega sem æðsta boðorð við alla nýrækt:
„umfram allt að jarða ekki grasrótina
djúpt“ við jarðvinnslu til nýræktar, og
hvað mun þá, ef um endurræktun túna
er að ræða. Um fram allt að treysta ekki
sáðgresinu, en byggja sem mest á rótum
gamla gróðurins sem fyrir var við vinnsl-
una Og þessi kenning, léleg yfirborðs-