Andvari - 01.05.1967, Page 51

ANDVARI
ÓBÓTAVERKIÐ
49
en var alveg viss um að geta varið hendur
sínar. Njáll svaraði: „Þat mun þá fram
koma, er öllum mun verst gegna.“
Gerðardómsmennirnir á þingi, sem
höfðu lagt sig fram í þágu friðarsins,
voru nú skildir eftir í óþægilegum
kringumstæðum með sex hundruð silfurs,
sem enginn vildi líta við. Farið var fram
á, að þeir, sem lagt höfðu fram féð, tækju
það aftur, en samkvæmt norrænum siða-
reglum var ósæmilegt að taka aftur nokk-
uð það, sem gefið hafði verið af frjálsum
vilja. Einn af framlagsmönnum fjár-
ins orðaði þetta svo: „Þá skömm kýs ek
eigi mér til handa at taka þat aptr, er ek
gef, hvárki hér né annars staðar.“ Að
lokum var ákveðið, að fénu skyldi skipt í
tvo staði og fengið til gæzlu tveimur af
gerðarmönnunum, sínum frá hvorum að-
da, til næsta alþingis samkvæmt hinni
almennu reglu um endurgreiðslu. Allir
fundu með kvíða, að ekki mundi líða á
löngu áður en fjár yrði þörf til að bæta
fyrir eitthvað.
Spilaborg friðarins, sem Njáll og hinir
vitrari menn af báðum flokkum höfðu
reist af kostgæfni, var nú loks hrunin.
Aðalástæðan til þess að hún hrundi var
stolt og skapríki Skarphéðins annars
vegar og Flosa hins vegar, og það er
hlálegt, að meðal dyggða þeirra beggja
er talinn sá eiginleiki „að vera stilltur vel“.
Þessi mistök einstaklinga skiptu þó líklega
minna máli en hitt, hversu alþingi brást
í framkvæmd félagslegs réttlætis. Flosi
hafði neitað staðfastlega að fylgja eftir
blóðhefndinni og haldið fast við að sækja
málið að lögum. Fyrir þetta uppskar hann
þau laun, að Hildigunnur kallaði hann
hvers manns níðing. Þegar til þings kem-
ur, rekur Flosi sig á, að þessu máli hans,
deginum ljósara, er hægt að skjóta til
hliðar með „lögmætum" útúrsnúningum.
Það, sem Flosi bað um, var réttlæti og
hæfileg refsing fyrir afbrotamenn. Honum
var neitað um réttlætið, og enda þótt hon-
um væri boðin mikil fjárhæð í staðinn,
komu tveir þriðju hlutar af því fé ekki
frá sakaraðilum, heldur úr almennum sam-
skotum. Honum hlýtur að hafa fundizt
Njálssynir „sleppa frá morðinu" í bók-
staflegasta skilningi. Flosi var alvarlega
hugsandi maður, og hann kann að hafa
fundið, þótt óljóst væri, að eitthvað meira
væri í húfi en persónuleg virðing hans.
Svo var líka í raun réttri. Þjóðfélagið, sem
alþingi fór með umboð fyrir, hafði sýnt
góðan vilja, höfðingsskap, friðarvilja og
jafnvel félagslega ábyrgðartilfinningu.
Það, sem það hafði ekki sýnt, og það,
sem það gat ekki sýnt vegna ófullkom-
innar löggjafar og skipulagsleysis, var
réttlæti og vald.
UNDIRBÚNINGUR OG FRAM-
KVÆMD ÓBÓTAVERKSINS
Strax eftir síðustu deiluna á alþingi
kallaði Flosi saman fylgismenn sína og
Sigfússonu og spurði þá, hvað þeir
hygðust nú fyrir. Vafagemlingarnir
tveir, Grani Gunnarsson og Gunnar
Lambason, hrópuðu auðvitað, að þeir
sættust ekki á neitt fyrr en Njálssynir
lægju dauðir. í þetta sinn virtust allir
sömu skoðunar og þeir. Jafnvel Ketill
úr Mörk, tengdasonur Njáls, sem ætíð
hafði verið staðfastur friðarsinni, féllst
nú á, að ekki væri um neitt að velja.
Enginn vafi er á, að fylgismenn Flosa
fundu nú, að ekki einungis heiður ættai
þeirra, heldur og líf þeirra var í veði, þar
sem þeir áttu í blóðugri deilu við jafn
óttalega andstæðinga og Njálssonu.
Á fundinn komu hvorki meira né
minna en hundrað og tuttugu menn, og
Flosi krafðist þess fyrst, að valinn yrði
foringi. Þetta var formsatriði að meira
eða minna leyti, því að Flosi var sjálf-
sagður fyrir ættar sakir, valda og hæfi-
leika, og hann var einróma kjörinn.
4