Andvari - 01.05.1967, Side 100

98
ÁRNI G. EYLANDS
ANDVARI
yrði launuð með framlagi, er væri svo
ríflegt, að það — samfara — upplýsinga-
starfsemi og áróðri -—- freistaði sem flestra
bænda til þess að hefja skipulega endur-
ræktun túna sinna, fremur en að auka
nýrækt.
Með hliðsjón af því hvaða framlögum
nú er gert ráð fyrir í jarðræktarlögunum,
10. grein, tel ég, að framlag til endur-
ræktunar mætti eigi vera minna en 2000
krónur á ha. — Það væri sem næst verð
grasfræs þess, sem þarf til skynsamlegrar
endurræktunar.
XI
En hér þarf fleira og meira til en pen-
inga. Hér þarf nýjan vilja og trú til þess
að skapa nýja jörð undir himni nýrrar
þekkingar. Stórt orð Hákot, en þó er
þetta svo. Það er ekki gert í einu vet-
fangi að verða ræktunarbóndi frá því
að hafa verið bóndi í óræktuðu landi,
þar sem ættin hefir lamið þúfurnar um
aldir. íslenzkir bændur hafa verið að
klóra í bakkann við þessa umsköpun síð-
ustu 40 árin eða vel það. Fáir hafa náð
fullri handfestu, en þó eru þeir til sem
betur fer. Hitt á við flesta, að í hönd-
um þcirra hefir „mestöll nýrækt“ —
orðið — „léleg yfirborðsræktun", sem
ekki nær því, að það „verðskuldi nafnið
ræktun".
Það er tilgangslaust um þetta að sak-
ast. Bændur hafa sýnt hörkudugnað í
ræktunarframkvæmdum, en þeim hefir
orðið þekkingar vant. Menn hafa trúað
meira á peningana en þekkinguna, meira
á vélaaflið en lærdóminn. Samt er engin
ástæða til þess að örvænta, að eigi verði
söðlað um til betri og hagrænni hátta 5
túnræktinni og horfið að því ráði að
endurrækta túnin í stað þess að þenja
þau einhliða út með „lélegri yfirborðs-
ræktun". En til þess að svo megi verða,
veltur á miklu, að forystan og leiðbein-
ingastarfsemin í jarðrækt vakni til dáða.
Orðin geta hér verið til mikils fyrst, svo
sem hin nefndu skrif Ólafs Jónssonar.
En hver tekur undir? Ekki hafa þeir
gert það sem formuðu jarðræktarlögin
nýju, og ekki gera þeir það, sem básúna
meiri ræktun, og að þá hverfi útflutn-
ingsuppbæturnar af sjálfu sér. — Ef vel
er, þurfa ræktunarráðunautar Búnaðar-
félags íslands fleiru að sinna en að mæla
fyrir skurðum. Annars verður að treysta
mjög á héraðsráðunautana í þessu máli.
— En bregðist leiðbeiningaþjónustan og
bændaskólarnir enn um sinn, er eina
vonin, og sú von er alls ekki svo veik í
huga mínum, — að almúginn verði sín-
um foringjum framar, eins og Einar
Benediktsson orðaði það, að betrumbótin
í túnræktinni komi frá þeim framsýnu
bændum sem komnir eru dálítið á veg
til raunverulegrar ræktunar, hafa náð
handfestu eins og ég sagði áðan.
Hóflega sagt má orða það svo, að góð
ræktun sé í aðalatriðum í því fólgin, að
Lreyta óræktarjörð, oft tyrfinni og ófrjórri,
í gróðurmold til venjulegrar plógdýptar,
ef vel á að vera, svo að úr gróðurmold
þessari geti sprottið góður og mikill tún-
gróður við hóflega notkun áburðar. Þetta
má skýra mcð einföldu dæmi. Stingum
upp hnaus í gömlu túni, þar sem borinn
hefir verið á búfjáráburður árlega um
áratugi, vér köstum hnausnum af skófl-
unni, hann molnar meira eða minna
sundur, þótt grastorfan hangi saman, og
vér sjáum, að rótarkerfi túngrasanna
greinist um moldina, sem molnar, til
töluvert mikillar dýptar. Þetta er inold,
frjómold. Það er frjómold í hinu gamla
túni. A norsku er slík ræktuð mold nefnd
matjörð, og það orð talar sínu máli.
Stingum annan hnaus í nokkurra ára
gamalli sáðsléttu, sem gerð hefir verið í
vel ræstri mýri með hinni venjulegu hrað-
ræktun og tilbúnum áburði. Sé hnaus