Andvari - 01.01.2002, Qupperneq 31

andvari
EINAR OLGEIRSSON
29
ing þeirra. Við kosningarnar bauð Alþýðuflokkurinn fram Erling Frið-
jónsson bæjarfulltrúa, en hann var einnig kaupfélagsstjóri Kaupfélags
verkamanna og forseti Verkalýðssambands Norðurlands. Erlingur náði
kjöri með 670 atkvæðum, en Björn Líndal, frambjóðandi íhaldsflokks-
ins, fékk 569. Einar hefði mátt virðast upplagður frambjóðandi
Alþýðuflokksins við þessar kosningar vegna þeirrar stöðu, sem hann
hafði áunnið sér í verkalýðshreyfingunni á Akureyri, en það kom ekki
til álita þegar af þeirri ástæðu, að hann hafði fyrir æsku sakir hvorki
öðlast kosningarétt né kjörgengi. Þess í stað vann hann ötullega að
kosningu Erlings og átti trúlega mestan þátt í sigri hans.
Auk þess starfs, er sneri beint að stjórnmálum, lögðu jafnaðarmenn
á Akureyri mikla áherslu á vakningar- og útbreiðslustarf meðal
verkalýðsins. Meginmarkmiðið var að fá sem flesta til að ganga í
verkalýðssamtökin, en jafnframt að efla stéttarvitund félagsmanna og
§læða með þeim sósíalíska vitund, svo að sem allra flestu verkafólki
yrði ljóst, að verkalýðsfélögin þyrftu að verða annað og meira en ein-
föld kaupkröfusamtök; þau ættu einnig að setja sér það djarfa og
háleita markmið að berjast fyrir þjóðfélagslegum völdum
ýerkalýðsstéttinni til handa. Rétt er í þessu viðfangi að glöggva sig ögn
a stöðu verkalýðsfélaga á þessum tíma. Þá var ekki til nein löggjöf um
verkalýðsfélög og starfsemi þeirra. Félögin nutu engra lögverndaðra
réttinda, og félagsmenn þeirra höfðu engan forgangsrétt til atvinnu.
Oftast kostaði átök að knýja fram viðurkenningu atvinnurekenda á
lélögunum sem samningsaðilum um kaup og kjör. Enginn var skyld-
ugur til að ganga í verkalýðsfélag; það gerðu þeir einir, sem áhuga
höfðu á verkalýðsmálum og skilning á mikilvægi samtakanna í stétta-
haráttunni. Því stóðu margir utan félaganna. Á tímum atvinnuleysis og
stopullar og árstíðabundinnar vinnu gengu atvinnurekendur oft á það
lagið að nota ófélagsbundna verkamenn eða sveitamenn til þess að
halda kauptaxta verkalýðsfélaganna niðri eða sem verkfallsbrjóta
Þegar til átaka kom. Á árunum fyrir og um 1930 lögðu verkalýðsfé-
'ógin sérstaka áherslu á að ná inn í samninga sína ákvæðum, sem
trYggðu félagsmönnum þeirra forgangsrétt til vinnu.
Verkalýðsfélögin efndu oft til útbreiðslufunda. Þá voru verka-
rnönnum, sem stóðu utan félaganna, send boðskort á fundina. Þar
fluttu forystumenn félaganna eggjunar- og brýningarræður um nauð-
syn þess, að verkafólk gengi í félögin og stæði saman. Einar hefur
hrugðið upp eftirminnilegum svipmyndum úr þessu starfi: