Andvari - 01.01.2002, Page 83

andvari
EINAR OLGEIRSSON
81
verkalýðsins, heitri þjóðernistilfinningu og félagslegri réttlætiskennd.
Mun leitun á stjómmálamanni, sem sameinar alla þessa þætti í stefnu
°g starfi með jafn afdráttarlausum hætti og Einar Olgeirsson gerði.
Alþjóðahyggjan var runnin Einari í merg og blóð. Hún mótaðist með
honum á námsárum hans í Þýskalandi og bar þess nokkur merki æ
síðan. Einar leit alla tíð svo á, að kjara- og stjórnmálabarátta verkalýðs
og annarrar alþýðu á Islandi væri í órofa tengslum við samskonar bar-
a«u róttækrar alþýðu í öðrum auðvaldsríkjum. Sovétríkin, fyrsta
verkalýðsríkið, voru mikilvægur bandamaður og raunar brimbrjótur í
þessari baráttu og tilkoma alþýðulýðveldanna í Austur-Evrópu eftir
heimsstyrjöldina síðari styrkti að hans dómi þessa alþjóðlegu fylkingu.
Sama var að segja um sigursælar byltingarstjórnir í Kína og á Kúbu.
Þá leit hann ávallt svo á, að verkalýð íslands og annarra Vesturlanda
°g raunar Islendingum sem þjóð bæri að sýna þjóðfrelsisbaráttu kúg-
aðra og undirokaðra nýlenduþjóða stuðning og samstöðu. Þessi afstaða
hemur skýrt fram í grein, sem hann skrifaði í þriðja hefti Réttar 1949,
en þar lagði hann áherslu á, að með aðildinni að Atlantshafsbandalag-
mu væru Islendingar komnir í eina sæng með helstu nýlendukúgurum
heimsins.6) Þegar nýlendustefnan lét undan síga og nýfrjálsu ríkin
komu fram á sviðið eitt af öðru, leit Einar á þau sem sjálfsagða og eðli-
*ega samherja íslendinga á alþjóðavettvangi, enda stefndu sum þeirra
að sósíalisma og flest þeirra fylgdu hlutleysisstefnu og stóðu utan
hernaðarbandalaga. Til marks um, hve vandamál hinna nýfrjálsu þró-
nnarríkja voru Einari hugleikin, er þingsályktunartillaga, sem hann
flntti árið 1965 um, að íslendingar beittu sér á vettvangi SÞ fyrir reikn-
lngsskilum hinna rændu þjóða við hinar ríku. Tillagan miðaði að því,
að reynt yrði að meta það tjón, sem nýlenduherrar liðinna alda hefðu
nnnið þjóðum Afríku, Asíu og Suður-Ameríku, og það síðan bætt með
því að þeir skiluðu ránsfeng sínum til baka í formi skaðabóta. Einar
taldi Islendinga hafa góðar forsendur til að flytja tillögu sem þessa, því
að þeir hefðu öldum saman verið arðrændir sem nýlenduþjóð, en sú
nalgun, sem tillagan gerði ráð fyrir, var í samræmi við málflutning
Jóns Sigurðssonar í sjálfstæðisbaráttunni við Dani. Það er auðséð á
framsögu Einars og greinargerð hans fyrir tillögunni, að hann hefur
^ynnt sér vel aðstæður þróunarlandanna, eins og þær blöstu við á
Pessum tíma.7) Það verður að segjast, að þessi tillöguflutningur vakti
ltn viðbrögð á Alþingi íslendinga, en fróðlegt er að rifja hann upp hér
Vegna þess, hve mikill samhljómur er með málflutningi Einars í þessu