Andvari - 01.01.2002, Síða 155

andvari
ER HÆGT AD LEIKGERA LAXNESS?
153
einstakra „mynda“, jafnvel oftar en einu sinni, svo að talan gefur ekki rétta
hugmynd um atriðafjöldann - og þá er að sjálfsögðu langeðlilegast að telja
hverja sjálfstæða einingu í rúmi og tíma eitt atriði — sem er í raun mun
meiri.11 Þessi ósamkvæmni er einkennileg og engu líkara en leikgerðarsmið-
irnir hafi viljað fela raunverulegan atriðafjölda hvaða tilgangi sem það kann
að hafa átt að þjóna.
Öll atriðin byggjast á samtölum sem eiga sér langflest beinar hliðstæður í
skáldsögunni, þó að auðvitað séu þau allvíða stytt. „Landssalan og beina-
flutningurinn eru að sjálfsögðu með og koma allar upplýsingar um þau fram
í samtölum. Hvergi er reynt að sviðsetja sérstaklega atburði sem lýst er í
sögunni, t. d. miðilsfund eða pólitísk fundahöld, að ekki sé minnst á eitt
mesta sjónarspil bókarinnar, „pípuhattajarðarförina“ í bókarlok; henni er ein-
faldlega sleppt. Stundum eru atburðir jafnvel látnir gerast utansviðs til að
forðast uppbrot á raunsæisrammanum, þó að það geti orðið vandræðalegt,
eins og þegar áhorfendur heyra óm af miðilsfundinum í stofum Búa Arlands
og hlusta um leið á skýringar hans við Uglu á því sem fram fer (2. mynd 2.
þáttar). Einnig er ankannalegt hvemig drykkjuraus forsætisráðherrans er lát-
ið berast úr næstu stofu, eins og ekki megi sýna hann, þannig að samtal þeirra
Búa Árlands heyrist utan af hliðarsviði án þess nokkur ástæða sé sjáanleg
fyrir slíkri tilhögun (4. mynd 2. þáttar). Vera má að eitthvað hafi verið vikið
frá þessu í sviðsetningunni, a. m. k. talar Ólafur Jónsson í dómi sínum um að
forsætisráðherrann hafi verið sýndur sem strengbrúða og rödd hans látin ber-
ast úr hátalara.14 Einnig minnist Ólafur á að skuggamyndum hafi verið
hrugðið upp á milli atriða, þó að honum þyki fulllítið hafa verið gert að því,
°g hann telji að „hinir pólitísku broddar“ hafi verið æði slævðir í leikgerð-
inni.
Norðanstúlkan einkennist af miklum trúnaði við bókstaf frumtextans. Erf-
itt er að verjast þeirri hugsun að aðaltilgangur leikgerðarhöfunda hafi verið
að koma eins miklu til skila af samtölum sögunnar og gerlegt væri innan
rnarka umrædds leikforms. T. d. er mikið tekið upp af samtölum þeim sem
fara fram í stofum organistans, eins þótt þau séu í eðli sínu mjög ódramatísk
°g lítil framvinda í þeim. Guðirnir Briljantín og Benjamín fá t. d. heilmikið
rúm (1. þáttur, 2. mynd; 3. þáttur, 1. mynd; 4. þáttur, 1. mynd) og geta þó
taumast talist neinar burðarpersónur í gangverki sögunnar. Eins eru þrjú löng
atriði lögð undir dvöl Uglu í Eystridal (5. þáttur, 2.-4. mynd) þar sem þeir
séra Trausti, Barðjón og Falur, faðir Uglu, fá að breiða úr sér. Hér má því
segja að svipað sé uppi á teningnum og í leikgerð Kristnihaldsins: virðing
fyrir byggingu frumtextans komi niður á leikrænum sjónarmiðum; a. m. k.
°rkar framsetningin öll harla þunglamaleg við lestur. Af sýningunni sjálfri,
sem ég sá á sínum tíma, á ég enga skýra minningu - ólíkt sýningu Kristni-
haldsins - og hún lifnar ekki við þó ég virði fyrir mér myndir úr henni. Leik-