Menntamál - 01.12.1937, Side 7

MENNTAMÁL
165
aldanna. Bezla sönnunin fyrir álirifavaldi ísienzkra bók-
mennta gegnum aldirnar er sú, að þráll fyrir óvenju
strjálbýli og erfiðar samgöngur er engin mállýzlca til á
Islandi, og að hver einasti alþýðumaður enn þann dag i
dag skilur hókmenntirnar fná 12. og 13. öld og getur les-
ið þær sér tii gagns og skemmtunar.
Snemma á 19. öld, liófst ný bókmenntavakning á ís-
landi, sem liefir lialdið áfram að blómgast fram á þennan
dag'. En á siðustu áratugum liafa einnig orðið aðrar rót-
tækar breytingar á íslenzku þjóðlífi. Þessar breytingar eru
m. a. fólgnar í þvi, að meira en lielmingur þjóðarinnar,
hefir flutzt úr sveitunum i kaupstaðina, en samtímis hef-
ir íólkinu á sveitahéimilunum fækkað til stórra muna, og
ýmsar hinna fornu menningarvenja lagst þar niður. Nú
er það því orðið hlutverk skólanna á Islandi, að rækja að
nokkru levli menningarstarf hinna fornu sveitaheimila
og jafnframt að fullnægja margvíslegum þörfum og kröf-
um liins nýja tima.
Hvernig eru þessir skólar? llvert slefna þeir? Lítum
fyrsl á barnaskólana.
Nálega allir harnaskólar á Islandi eru reknir og kost-
aðir af því opinbera, og kennarar skipaðir i stöður sinar
af lcennslumálaráðherra. Undantekning er allstór barna-
skóli, sem katólska kirkjan í Reykjavik rekur, svo og
örfáir smábarnaskólar.
Barnaskólar á Islandi eru tiltölulega mjög ungir. Fáir
eru stofnaðir fyrir aldamót. Fyrstu lögin um almenna
skólaskyldu voru sett árið 1907. Samkvæmt þessum lög-
um, sem voru að mestu óltreytl í gildi þangað til i fyrra,
voru hörn skólaskyld frá aldrinum 10—14 ára. En heim-
ilt var fyrir einstök liéröð að færa skólaskylduna niður í
7 ára aldur. Þessi lieimild hafði verið noluð i kaupstöð-
unum, en óvíða annarstaðar. Samkvæmt hinum nýju lög-
um um fræðslu barna, eru aftur á móti skólaskyld öll
börn á aldrinum 7—10 ára, en heimilt er að veita ein-