Skírnir - 01.08.1917, Qupperneq 78

[Skíráir
‘SÖO Gnðmnndur Magnússon sagnaskÚld.
Egils er éin a'f'iSöguhetjunum í tveiniur 'þáttum »Heiðár-
‘býlisinsc. Það éí enginn hversdagsmaður, freraur en ihóðir
háns, og saga 'hatís er fátíð, en þó eðlilég. Samk': ör áð
Begja um Pétur á Kroppi, sem er aðalmaðurinn i *Fylgsni<í.
Hánn á ekki marga sina líka hér úti um svéitirnár. En
engu að síður er honílm ágætlega lýst. Setta í Böllágörð-
to er og afbrigði frá öðrum mönnum. Hjá Pétri á Kropþi
■eru gáfur og hæflleikar í stríði við lífskjörin, og það gerir
hánn að glæpamanni og þjöfnaðarfélaga Settu í Bolla-
görðum, sem er ófreskjan í sögunni, reyndar greiiid og
kjarkmikil, en annars hlaðin öllum ókostum. — Þessi
sagnaflokkur, »Hallac og »Heiðarbýlið'c, ‘eF svo ríkur áf
im'ýndum, mannlýsingum og æfintýrumi«!úr almúgalíflhu'
hér á landi, að ekkert: islenzkf skáldrit íöpnar þá heiöiá.
neitt til líka við hann. Höf. styðst þar án efa við bernsku-
minningar' sínar, lýsir héraðinu og sveitinni, sem hann er
fæddur í ' og upp alinn í framá tvitugsaldur. Frá þeim
tíma þekkir hann líf' fátækustu fátæklinganna af eigiii
réynslu og hugSunarhátt þeirra, sem lifa við þ[au æfikjör,.
sem hann' iýsir ,í þessum sögum. 'i’/ iiilr.
í »L!eysingc tekur Jón Trausti sér fyrir héndursað
lýsa öflugri þjóðfélagshreyfingu. Það er kaupfél'ágamýnd1-
unin á síðustu áratugum Í9. aldarinnar og baráttafi, Séin
sú nýbreytni á'í víð’ selstöðuverzlanirnar dönsku, sém fyíir
eru. í »Borgumc lýsir hann fríkirkjuhreyflng.unni. Á
báðar þessar hreyflngar lítur höf. mjög skynsamlegá og
með heilbrigðum augum. SögUrnar verða ekki hjá hon-
fim málsinnlegg, til skemda skáldskapnum, heldur er
skáldskapurinn höfuðatriðið. Hann lætur sögumenn sína
vegast með þefm >vopnum, sem málstaður hvorrá um sig
á til, en reýnir að lítá sjálfur á viðureignina sem ffiesfc
frá áhorfendanna sviði, hlífir engri' skoðun við ákúrúm
og hörðum dómum, og áfellir eigi heldur neina án þess
að leiða fram varnármenn hennar á móti. Hanh reynir að fá
alt fram í sókn og vörn báðumegin.í— í þessum tVéimur sög-
um eru sumar af beztu mannlýsingum Jóns Trausta. Þor-
geir Ólafsson verzlunarstjóri, í »Leysing«, og séra Torfi,.